با افزایش روز افزون جمعیت بشری و محدود بودن منابع طبیعی از یک سو و توجه انسان به کیفیت زندگی از سوی دیگر، در راستای رفع نیاز های غذایی جمعیت جهانی، امروزه تکنیک ها و روش های علمی خاصی جایگزین روش های سنتی کشاورزی و دامپروری شده و در واقع ما شاهد جایگزینی صنعت به جای سنت در بخش کشاورزی و دامپروری هستیم.
از مشخصات مهم صنعت دامپروری افزایش تراکم دام و طیور در فارم های جدید و همچنین استفاده بهینه و معقول از نهاده های کشاورزی است. اعمال مدیریت های خاص علمی در این فارم ها وکوشش در بهبود ضریب تبدیل غذایی و تسریع در رشد دام و طیور از خصوصیات دیگر این صنعت می باشد.
اما این افزایش سریع در بازدهی تولید و تغییر در نظام طبیعی زندگی دام و طیور هرگز بدون هزینه نبوده و نخواهد بود، شیوع سریع انواع بیماری ها و پیدایش ناراحتی های متابولیک و مشاهده انواع سندرم ها از ثمرات پرورش صنعتی دام وطیور می باشد.
کوکسیدیوز مشابه بسیاری از بیماری‌های دیگر، بیماری طیور جوان است زیرا که با افزایش طول عمر و مواجهه با گونه‌های مختلف ایمریا، در بدن پرنده ایمنی ایجاد می‌گردد.
اگرچه در اکثر موارد بیماری خفیف می‌باشد، ولی به علت توانایی ایجاد زیان‌های اقتصادی فراوان سیاست کنترل بیماری کوکسیدیوز بر اساس پیشگیری، درمان و تقویت سیستم ایمنی می‌باشد. از واکسن عمدتاً در مرغان مادر و بوقلمون استفاده می‌شود.
آلودگی از راه مدفوعی- دهانی روی می‌دهد. خوردن غذا، آب و بستر از دیگر راه‌های ابتلا به بیماری می‌باشد. به طور خلاصه، هنگام خوردن اووسیست اسپوروله شده (عفونی)، اسپروزوئیت‌ها آزاد شده و چرخه جنسی و غیرجنسی انگل شروع می‌شود که به تشکیل هزاران اووسیست جدید منجر می‌شود.
اووسیست در بستر آشیانه‌های مرغداری حفظ می‌شود و می‌تواند به آسانی به وسیله گرد و خاک، چکمه‌ها، کفش‌ها، لباس، جعبه‌ها، چرخ ماشین یا با حیوانات دیگر و حشرات به مزارع پرورش طیور منتقل شود.
انسان‌ها نیز از حاملین مهم کوکسیدیا هستند. بستر مرطوب و دمای بالا اسپرولاسیون را آسان کرده و شیوع کوکسیدیوز را سرعت می‌بخشد.
کوکسیدیوز در سرتاسر دنیا به‌وقوع می‌پیوندد و در شرایطی که تدابیر مناسب پیشگیرانه اعمال نشده باشند به‌عنوان یکی از دلایل اصلی تلفات، رشد نامطلوب و ضریب تبدیل نامطلوب خوراک درگله‌های نابالغ درنظر گرفته می‌شود.
در این میان برخی از بیماری ها همانند بیماری کوکسیدیوز از اهمیت خاصی برخوردار است چرا که پارازیت این بیماری سالیانه میلیون ها دلار خسارت را به بخش دامپروری در سراسر جهان وارد می نماید. با توجه به توضیحات سطور فوق لزوم شناخت وپیشگیری و درمان و مبارزه با بیماری های دام و طیور از اهمیت خاصی برخوردار بوده و مدیریت فارم های دامپروری باید شناخت کافی از این بیماری ها داشته باشند.
در ادامه از میان انواع روش های پیشگری از بیماری کوکسیدیوز به “استفاده از پروبیوتیک ها در طول دوره پرورش” می پردازیم:
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های مفیدی هستند که با حمایت از جمعیت متنوع از باکتری‌های مفید در دستگاه گوارش پرنده، به سلامت او کمک می‌کنند. هدف از تغذیه با ماده پروبیوتیک، پر کردن دستگاه گوارش با باکتری‌های مفید است تا پاتوژن‌هایی مانند E. coli ، سالمونلا و کلستریدیوم، فضای کمتری برای رشد داشته باشند.
تغذیه پرندگان با استفاده از پروبیوتیک‌ها در اوایل زندگی جوجه‌ها می‌تواند به آن‌ها کمک کند تا زندگی سالم‌تر و بیماری‌های کمتری را تجربه کنند. لازم به ذکر است که پروبیوتیک به عنوان دارو و به صورت مستقیم موجب درمان پرندگان را درمان نمی شود بلکه می‌تواند روند بهبودی را تسریع کرده و یا مقاومت بدن این پرندگان را در برابر بیماری‌ها بهبود دهد.
تاثیر استفاده توام پروبیوتیک و واکسن کوکسیدیوز بر آلودگی تجربی کوکسیدیایی در جوجه های گوشتی
در مقاله ای که توسط دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران تحت این عنوان منتشر شده است، به بررسی تاثیر استفاده توام پروبیوتیک با منشا لاکتوباسیلوس و واکسن کوکسیدیوز (پاراکوکس-5) بر عملکرد جوجه های گوشتی در ابتلای تجربی به کوکسیدیوز پرداخته است که توضیحات و نتایج این بررسی به صورت زیر بود است:
“تعداد 600 قطعه جوجه گوشتی نر از سویه تجاری راس 308 به پنج گروه 120 قطعه ای تقسیم گردیدند. به طوریکه هرگروه مشتمل بر چهار زیرگروه (تکرار) 30 قطعه ای بود. جوجه های هر تکرار به صورت تصادفی در یک پن مجزا بر روی بستری از تراشه چوب و در شرایط کاملا مشابه نگهداری شدند. گروه های سوم و پنجم به ترتیب پروبیوتیک، واکسن کوکسیدیوز و پروبیوتیک و واکسن کوکسیدیوز دریافت کردند.
در 26 روزگی تمام گروه ها (به غیر از گروه اول) با مخلوطی از اسیست های اسپوروله شده گونه آمیریا (آسرولینا، ماگزیما و تنلا) چالش گردیدند. مقدار کاروتن سرم تمام گروه ها درست قبل از چالش و 6 روز بعد از آن تعیین گردید. میزان OPG مدفوع (منظور میانگین تعداد اوسیست در هر گرم مدفوع است) در 6 الی 10 روز پس از چالش اندازه گیری شد. شاخص های تولیدی از قبیل افزایش وزن، ضریب تبدیل غذایی، مقدار اخذ غذا و شاخص کارایی تولید نیز اندازه گیری شدند.
در نتیجه گیری کلی با توجه به کاهش معنی دار OPG، کاهش نسبی ضریب تبدیل غذایی، میزان تلفات و افزایش نسبی شاخص کارایی تولید در گروه پروبیوتیک نسبت به گروه شاهد آلوده می توان چنین نتیجه گیری کرد که استفاده از پروبیوتیک می تواند تاثیر مثبتی در کنترل کوکسیدیوز داشته باشد. همچنین با توجه به عدم تغییر معنی دار در پارامترها و شاخص های تولیدی ذکر شده در گروهی که پروبیوتیک + پاراکوکس را دریافت کرده اند، احتمالا مصرف پروبیوتیک با منشا لاکتوباسیلوس تداخلی با اثر واکسن پاراکوکس ندارد.
