🔴 استرس (معادل فارسی تنیدگی) یعنی چی؟
به زبان ساده، اون حالت فشار عمومی غیراختصاصی هست که ما در بدنمون، احساساتمون، افکارمون و رفتارمون تجربه می‌کنیم.
یک واکنش طبیعی در بدن هست که به عنوان پاسخی به فشارهای مختلف، فیزیکی یا روانی، ظاهر میشه. این فشارها می‌تونند از منابع مختلفی مانند شغلی، اجتماعی، مالی یا حتی اتفاقات روزمره و زندگی شخصی باشن.
🔴 استرس و بدن
سیستم سمپاتیک، یک بخش از سیستم عصبی خودکاره که در نزدیکی ناحیه‌های قفسه سینه و کمر در نخاع قرار داره. اصلی‌ترین کارش، تنظیم واکنش بدن به شرایط جنگ یا گریزه و این کار رو با تنظیم ضربان قلب، سرعت تنفس، و اندازه مردمک چشم و غیره انجام میده.
این سیستم، بدن رو برای واکنش به شرایط استرس‌زا یا وضعیت‌های اورژانسی آماده میکنه. هیجان، استرس، ترس، درد و سرما این سیستم رو فعال می‌کنن و باعث واکنش‌های فوری در بدن میشن.
وقتی با موقعیتی خطرناک یا استرسی مواجه می‌شیم، سیستم سمپاتیک با افزایش ضربان قلب، با بهتر پمپاژ کردن خون به اندام‌ها کمک میکنه. همچنین کیسه‌های هوایی ریه برای تنفس عمیق‌تر بازتر میشن و سرعت تنفس بالا میره. بعضی قسمت‌های بدن مثل دستگاه ادرار که در مواقع ضروری کاربرد زیادی ندارن، کندتر عمل می‌کنن.
یک سیستم دیگه هم وجود داره به اسم پاراسمپاتیک، پاراسمپاتیک زمان هایی فعال هست که هیچ تنشی وجود نداره. در اصل این دو سیستم در یک تعادل باهمدیگه کار میکنند. فقط مواقعی که تنش بوجود میاد سمپاتیک سریع شروع به کار میکنه که بدن رو برای مواجهه با اون تنش آماده کنه.
به طور کلی، سیستم عصبی سمپاتیک بدن رو برای واکنش در مقابل موقعیت‌های خطرناک و جنگ یا گریز آماده میکنه. از طرف دیگه، سیستم عصبی پاراسمپاتیک از فعالیت زیاد بدن جلوگیری میکنه و بدن رو در حالت استراحت و آرامش قرار میده. تفاوت این دو سیستم در واکنشیه که بدن نسبت به محرک‌های محیطی از خودش نشون میده.
جنگ یا گریز چیه؟ 🤔
پاسخ جنگ یا گریز، به عنوان پاسخ استرس حاد شناخته میشه و به واکنش فیزیولوژیکی اشاره داره. این پاسخ در مواقعی که از نظر ذهنی یا جسمی خطری وجود داره رخ میده. پاسخ جنگ و گریز با ترشح هورون های تحریک میشه و بدن رو برای ماندن یا مقابله با تهدید یا فرار به یک مکان امن آماده میکنه.
💡 نکته جالبی که در مورد جنگ یا گریز وجود داره این هستش که شما ممکنه اصلاً استرسی نداشته باشی یا در موقعیت خطرناک هم نباشی. اما اون لحظه مشغول فکر کردن به حوادث و اتفاقاتی هستی که باعث بوجود اومدن استرس و در نتیجه فعال شدن پاسخ جنگ یا گریز میشه و بدن تنش پیدا میکنه.
🧠 مرکز فرماندهی بدن
وقتی کسی توی یه موقعیت استرس‌زا قرار می‌گیره، منطقه ای از مغزش به اسم امیگدال که در پردازش احساسات نقش داره، یه سیگنال نگرانی به هیپوتالاموس می‌فرسته. این قسمت از مغز مثل مرکز فرماندهی هست. این بخش از طریق سیستم عصبی با بقیه بدن ارتباط برقرار میکنه تا فرد بتونه یا با موقعیت مقابله کنه یا ازش فرار کنه.
بعد از اینکه امیگدال اون سیگنال خطر رو فرستاد، هیپوتالاموس از طریق سیستم عصبی خودکار سیگنال‌ها رو به غدد ادرنالین (غدد فوق‌کلیه) می‌فرسته که با ارسال هورمون اپی‌نفرین (یا همون ادرنالین) به جریان خون پاسخ می‌دهن. وقتی اپی‌نفرین در جریان خون قرار می‌گیره، تغییرات زیادی در بدن ایجاد میشه. قلب سریع‌تر از معمول جریان یا تَپش داره و خون رو به عضلات و سایر اعضای اساسی بدن با فشار انتقال میده. فشار خون و ضربان قلب بالا میره و فرد سریع‌تر شروع به تنفس کردن میکنه.
این تغییرات توی بدن به اندازه‌ای سریع اتفاق می‌افتن که بعضی از افراد حتی آگاه نمی‌شن. مثلاً اگر فرد در مسیر عبور یک ماشین قرار بگیره و احتمال برخورد ماشین با فرد زیاد باشه. قبل از اینکه فرد بخواد اقدامی انجام بده، مغز دستورات لازم و برای جنگ یا گرز صادر میکنه.
🔴 چه چیزی در طول پاسخ جنگ یا گریز اتفاق می افته؟
وقتی استرس داری، بدنت واردذ یه حالت واکنشی شدید میشه. سیستم عصبی سمپاتیک، فوری فعال میشه و هورمون‌هایی که برای مقابله با خطرات هستن، مثل آدرنوکورتیکوتروپیک و کورتیکوتروپین، آزاد میشن. این هورمونا باعث تحریک غده هیپوفیز و غدد فوق کلیوی میشن که منجر به رها شدن هورمون‌هایی مثل آدرنالین، نورآدرنالین و کورتیزول میشن.
این ترکیب واکنش‌ها باعث افزایش ضربان قلب، فشار خون و تنفس میشه. بعد از اینکه خطر رد شد، بدن ممکنه یه مدت از ۲۰ تا ۶۰ دقیقه برای بازگشت به حالت عادی نیاز داشته باشه. در این مدت، سیستم عصبی سمپاتیک هنوز هم فعاله و سعی میکنه به بدنت کمک کنه تا آروم بشه و کم کم سسیستم پاراسمپاتیک فعال میشه و تعادل بین این دو برقرار میشه.
