جزوه اخلاق مهندسی
متن جزوه:
احتمالا تاکنون بارها شنیدهاید و یا برای خودتان اتفاق افتاده است که مثلا در یک صحنه تصادف، وقتی که به شدت به ترمز خودروی خود احتیاج دارید و ناگهان قصد توقف خودرو را دارید، سیستم ترمز عمل نکرده و منجر به خسارت میشود. یا مثلا در یک آسانسور وقتی که سیستم بالابر دچار مشکل میشود و در شرف سقوط قرار میگیرد، ترمزها عمل نمیکند و آسانسور به دانلود رایگان جزوه اخلاق مهندسی سقوط میکند . تمامی این موارد به موضوع بحث این بخش برمیگردد. از مهمترین وظایف یک مهندس، تضمین ایمنی کالاها یا مستحدثاتی است که وی برای مردم طراحی و اجرا میکند.
یک مهندس برای حصول اطمینان از عدم وجود اشتباهات، چه مسئولیتی دارد؟ محصولات چگونه طراحی شوند تا ریسک برای مصرفکننده به کمترین حد ممکن برسد؟ هیچیک از وظایف مهندس، مهمتر از حفظ ایمنی و سلامت جامعه نیست. منشورهای اخلاقی جوامع حرفهای مهندسی، اعلان میدارند که ایمنی مردم بیشترین اهمیت را برای یک مهندس دارد. منشورهای اخلاق مهندسی تصریح میکنند که مهندسان نسبت به
تولید کالا و یا احداث سازهها در جامعه مسئولند. ضمانت((Warrant yاشاره ضمنی به این امر دارد که تمامی کالاها و یا مستحدثات، طبق آنچه که آگهیرسانی شده است، عمل خواهند کرد و یا عمر خواهند داشت. مثلا یک پل باید شرایط عبور خودروها را از یک طرف رودخانه به طرف دیگر فراهم کند؛ یک کامپیوتر باید محاسبات را به درستی
انجام دهد. به همین دانلود جزوه اخلاق مهندسی ، ضمانت مشابهی مبنی بر ایمن بودن مستحدثات وجود دارد. بدیهی است که هیچ چیزی نمیتواند صد در صد ایمن باشد، اما از مهندسان انتظار میرود تا حد امکان، کالاها را ایمن طراحی کنند. بنابراین ایمنی باید بخشی جداییناپذیر از هر طراحی مهندسی باشد؟
-2 تعریف ایمنی و ریسک
ایمنی در عین دقت زیاد، اصطلاح بسیار مبهمی است. مبهم است زیرا تا اندازهای یک داوری و قضاوت بر مبنای ارزش است. دقیق است زیرا در بسیاری از موارد، میتوان یک طراحی ایمن را از غیر ایمن تشخیص داد . البته نمیتوان ایمنی را بدون تعریف ریسک مطرح کرد. ریسک یک مشخصه بارز در هر طراحی مهندسی است. نمیتوان کالا و یا سازهایی را بدون ریسک طراحی کرد. اما نکته اینجاست که چه مقدار ریسک مناسب است؟ چه اندازه ایمنی برای برای ایمن بودن کافی است؟ برای پاسخ به این پرسشها ابتدا باید ماهیت ایمنی و ریسک را مطالعه کرد. طبق تعریف، ریسک، به احتمال بوجود آمدن آسیب و صدمه از یک خطر گفته میشود. در واقع به شانس یا احتمال اینکه کسی از خطر آسیب ببیند یا اموالی دچار صدمه شود، ریسک اطلاق میشود. وقتی کار غیر ایمنی را انجام دهیم، وارد رفتارهای ریسک پذیر شدهایم و اگر چیزی ریسک قابل توجهی داشته باشد، غیر ایمن است. اگرچه این تعاریف دقیق هستند، اما ایمنی و ریسک فردی است و به عوامل بسیاری وابسته است:
-1ریسک داوطلبانه در برابر غیر داوطلبانه؛ اگر ریسک را آگاهانه بپذیرید، آن را ایمنتر میپندارید اما اگر مجبور به انجام کاری باشید، آن را غیر ایمن میدانید. مثلا اگر قرار باشد شما خانهایی را در کنار یک رودخانه بخرید و بدانید که احتمال سیلابی شدن آن زیاد است، احساس امنیت میکنید ولی اگر پس از خرید خانه بشنوید که در محله شما امکان وقوع سیلاب هست، به شدت احساس عدم امنیت میکنید.
-2 عواقب کوتاهمدت در برابر بلندمدت؛ چیزی که ممکن است باعث یک بیماری یا ناتوانی کوتاهمدت شود نسبت به چیزی که منجر به ناتوانی دائمی میشود، ایمنتر مینماید. بنابراین اگرچه شکستهشدن پا، مشکل بزرگیاست ولی شما مطمئن هستید که بعد از بهبودی میتوانید به فعالیتهای عادی خود باز گردید اما قطع عضو پا را در یک سانحه نمیتوانید قبول کنید.
-3 احتمال مورد انتظار؛ ممکن است بسیاری احتمال یک در میلیون را برای وقوع یک صدمه جدی ریسکی قابل قبول بدانند، در حالی که احتمال پنجاه درصد یک صدمه کوچک را نسبتا غیر قابل قبول دانلود جزوه اخلاق مهندسی. شما به راحتی به پرواز با هواپیما با تمامی ریسکهای آن تن میدهید ولی ممکن است سوار شدن بر موتور سیکلت و یا دوچرخه را قابل قبول ندانید. فقط فراموش نکنید
-4 اثرات برگشتپذیر؛ اگر تاثیرات منفی در نهایت قابل برگشت باشند و جبران پذیر، ریسک خطر کمتر به نظر خواهد رسید.
-5 سطح آستانه برای ریسک؛ چیزی که همواره در معرض ریسک قرار دارد، در مقایسه با چیزی که تنها گاهی در معرض شدید ریسک قرار دارد، کمتر ایمن به نظر میرسد.
-6 ریسک تاخیری در برابر ریسک آنی؛ فعالیتی که آسیب آن برای سالها به تاخیر افتاده است در مقایسه با یک تاثیر آنی، ریسک کمتری نشان میدهد. احتمالا شما هیچیک حاضر نخواهید بود در شهری زندگی کنید که روز قبل در آن زلزله مهیبی اتفاق افتاده است، اما به سادگی در تهران زندگی میکنید با اینکه احتمال وقوع زلزله در آن به شدت بالاست. بنابراین مردم برای ریسکی که از آن دور هستند، نگرانی کمتری دارند. همه آنچه که گفته شد، کاملا به رفتار و ایدههای مردم بستگی خواهد داشت
-3مهندسان و ایمنی
به منظور حصول اطمینان از ایمنی یک طراحی، چهار معیار باید رعایت شود:
الف) کمترین الزام این است که یک طراحی باید با قوانین مرتبط مطابقت داشته باشد.
ب) یک طراحی قابل قبول باید معیار »فعالیت مورد تایید مهندسی« را رعایت کند. شما نمیتوانید طرحی بریزید که کمترین ایمنی مورد انتظار افراد حرفه خود را نیز نداشته باشد . مثلا ممکن است که هنگام اجرای یک سازه تمامی علایم و هشدارهای لازم برای عدم برخورد اجسام سنگین به عابرین از زیر ساختمان را نصب کرده باشید ( و یا انجام این کار الزام قانونی باشد) ولی کنترل سیمهای بالابر مصالح در هر بار استفاده از آن که اتفاقا لزوما قانونی نیست ولی ایمنی را افزایش میدهد.
ج) باید به دنبال طراحیهای جایگزین بود که بالقوه ایمن هستند. برآورده کردن این الزام نیز دشوار است زیرا نیازمند خلاقیت در یافتن راهحلهای جایگزین است.
د) مهندسان باید استفادههای نادرست احتمالی از هر آنچه که تولید میکنند را در حد معقولی پیشبینی کنند و طراحیها را به نحوی انجام دهند که در صورت استفاده ناصحیح، هنوز درصد مشخصی از ایمنی در سازه و یا تولید مهندسی به چشم بخورد. به عنوان مثال احتمالا درنظر گرفتن برخورد یک کامیون به پایه یک پل درون شهری در هیچ آئیننامه طراحی پل به چشم نخورد ولی احتمال اینکه چنین برخوردی صورت بگیرد، میتواند ایمنی پل را به شدت بالا ببرد. ممکن است که پس از برخورد کامیون به پایه پل و ریزش پل، شما راننده کامیون را مقصر بدانید. اما ماجرا میتواند وجهه دیگری نیز بیابد و قاضی شما را به دلیل عدم توجه به عبور و مرور وسایل نقیله سنگین از زیر پل مقصر بداند. با این حساب، نصب علامتهای عبور وسایل نقلیه سنگین ممنوع، نمیتواند توجیه خیلی خوبی برای تخریب یک پل در اثر عبور یک کامیون از آن باشد.
-4 طراحی برای ایمنی
چگونه می توان ایمنی را در فرآیند طراحی مهندسی در نظر گرفت؟ کتابهای طراحی مهندسی اغلب شامل یک فرآیند چند مرحلهای برای اجرای کارآمد طراحیهای مهندسی هستند که به صورت زیر قابل بررسی و عنوان هستند:
الف) مسئله را تعریف کنید ب) چندین راهحل ارائه دهید ج) هر راهحل را ارزیابی کنید د) راهحلها را بیازمایید ه) بهترین راهحل را برگزینید
و) راهحلهای انتخابی را اجرا کنید.
فراموش نکنید که گاهی اثر همافزایی میان احتمالات وجود دارد به ویژه در یک طراحی جدید و خلاقانه که در آن اثر متقابل ریسکها شناخته شده نیستند. ممکن است تصور کنید که ایمنتر کردن یک سازه و یا کالای مهندسی به ویژه از ابتدای طرح، افزایش هزینهها را در بر خواهد داشت ولی واقعا چنین چیزی صحیح نیست و این دیدگاه، دیدگاه کوتاهنظرانه است. دیدگاه بلندبینانهتر، بررسی عواقب ناشی از کاهش ندادن ریسک است. بنابراین کار معقول و اخلاقی، صرف زمان و هزینه تا حد امکان است تا مهندسان به درستی طراحی کنند و ریسک آتی آسیب و پیگرد کیفری و مدنی علیه آنان را به حداقل برساند؟
-5تحلیل ریسک -سود
روشی که گاهی مهندسان برای کمک به تحلیل ریسک و تصمیمگیری در مورد ادامه پروژه استفاده میکنند، تحلیل ریسک - سود است. این روش همانند تحلیل هزینه - سود است. در تحلیل ریسک - سود به ریسکها و سودهای یک پروژه مقادیر ریالی اختصاص میدهند و مطلوبترین نسبت بین ریسکها و سودها جستجو میشود. البته تعیین قیمت برای یک ریسک معین کار سادهایی نیست. اما این روش میتواند یک تحلیل نسبتامناسب برای انتخاب گزینه ایمنتر به حساب آید. در این نوع دانلود جزوه اخلاق مهندسی باید در نظر گرفت که چه کسی ریسک را میپذیرد و چه کسی مزایا را صاحب میشود. شما باید مطمئن شوید که آنهایی که ریسک را میپذیرند همانهایی هستند که سود کاهش هزینهها را خواهند برد. بنابراین شما به عنوان یک پیمانکار و یا مهندسین مشاور نمیتوانید ریسک تخریب یک پل را در طراحیهای خود لحاظ کنید چرا که سود اقتصادی ناشی از کاهش هزینههای اجرای پل در اثر کوچککردن قطر ستونهای پل را کارفرما باید ببرد. بحثی در همین خصوص به عنوان »نژادپرستی محیط زیستی « وجود دارد. احداث کارخانههای پارچهبافی در بنگلادش، تولید سموم کشاورزی در هند، انواع تولیداتی که مضر محیط زیست هستد در چین همگی نمونههایی از این دست هستند. تمام این فعالیتهای صنعتی، به نوعی تخریب محیط زیست را در بر خواهند داشت. اما چرا کارخانههای اصلی که در کشورهای اروپایی و آمریکا قرار دارند، این کارخانهها را در کشور خود ایجاد نمیکنند؟ در واقع این کارخانهها ریسک ناشی از تخریب محیط زیست را به گردن مردم کشور دیگری میاندازند ولی خود سود اقتصادی میبرند و یا حداقل به عدم تخریب محیط زیست کشور خود میرسند. مثلا احداث کارخانه سیمان در جنوب تهران میتواند نمونه دیگری از این موضوع باشد.
-6تصادفات
برای بررسی ماهیت تصادفات و چگونگی ارتباط آن با مباحث ایمنی ابتدا باید تصادفات را طبقهبندی و شناسایی کرد. راههای زیادی برای طبقهبندی تصادفات وجود دارد. در یک روش گروهبندی تصادفات به سه دسته رویهای، مهندسی شده و نظاممند تقسیم میشوند.
تصادفات رویهایی که شاید معمولترین نوع تصادفات باشند، در نتیجه اشتباه یک نفر یا عدم پیروی از رویههای مقرر به وقوع میپیوندد. مهندسان باید درخصوص تصادفات رویهایی دقت کنند. این مشکلات میتواند عدم بررسی کامل نقشهها قبل از تایید
· ارسال برای اجرا، عدم پیروی از برخی قوانین و مقررات و ... باشند. تصادفات رویهای به ندرت درک میشوند و تابع راهحلهایی از طریق افزایش آموزش در نظارت بیشتر قوانین و مقررات جدید با موشکافی بیشتر توسط قانون گذار هستند.
تصادفات مهندسی به علت ایراد در طراحی ایجاد میشوند. این ایرادها شامل شکست مواد و ابزاری است که مطابق انتظار کار نمیکنند یا در تمامی موقعیتهایی که در معرض آن قرار میگیرند به درستی عمل نمیکنند. شکستهای مهندسی باید در مرحله طراحی پیشبینی شوند و هنگام آزمایشهای احتمالی، یافته و اصلاح شوند هرچند پیشبینی دانلود جزوه اخلاق مهندسی شرایط عملیاتی غیر ممکن است. این نوع تصادفات را میتوان با کسب دانش و تجربه در زمینه مورد نظر، درک و حذف کرد. البته فراموش نکنید که کسب دانش و تجربه در این خصوص نیازمند مستندنگاری از هر یک از تصادفات است. بنابراین نباید تصور کرد که شکست
· تصادفات موضوعاتی برای پنهان کردن هستند.
درک و کنترل تصادفات نظاممند دشوارتر است. این تصادفات از ویژگیهای فناوریهای بسیار پیچیده و نیز سازمانهای گستردهایی است که نیازمند اجرای آنها هستند. اغلب یک اشتباه کوچک، توجه را جلب نمیکند اما یک سری از اشتباهات کوچک میتواند به فاجعه بیانجامد. گاهی در یک سیستم پیچیده، تعداد نفرات متعددی اشتباهات کوچکی انجام میدهند که به خودی خود در
یک سیستم تک نفره قابل صرفنظر کردن باشند ولی تاثیر آنها بر روی یکدیگر و همافزایی آنها میتواند منجر به پدیده دومینو منجر شود و یک اشتباه کوچک کل سیستم را درگیر کند. از آنجا که در نظر گرفتن تصادفات نظام مند در طول چرخه طراحی دشوار است، شاید اینگونه به نظر آید که مهندس هیچ مسئولیتی در قبال این نوع تصادفات ندارد. این دشواری به این دلیل است که عوامل به ظاهر کوچک و قابل چشمپوشی، تاثیرگذاری زیادی دارند. بنابراین یک مهندس باید پیچیدگیهای سیستمی که بر روی آن کار میکند را درک کند و در تعیین نوع طراحی برای از بینبردن اشتباهات احتمالی کاربران خلاق باشد. همچنین مهندسین موظفند تا نظامنامههای بهرهبرداری و رویههای استفاده صحیح را به کاربران ارائه دهند. اگرچه در تنظیم این رویهها یک مهندس راهی برای حصول اطمینان از اجرای آنها ندارد، اما باید مهندس نهایت تلاش خود را در تنظیم آنها به عمل آورد؟
منشورهای اخلاقی جوامع و انجمنهای حرفهایی مهندسی، مسئولیتهای یک مهندس را حتی در جزئیترین موارد بیان میکنند، با این وجود منشورهای پیرامون دانلود جزوه اخلاق مهندسی حرفهایی که مهندسان باید از آن بهرهمند شوند، سخن نمیگویند و بحثی نمیکنند. به هر حال یک مهندس وظیفه دارد که از اجتماع حفاظت کند و به هنگام ضرورت و آنگاه که میبیند برخی اعمال ناشایست و غلط در سازمان او در حال اجراست، اطلاع رسانی همگانی کند. مهندس حق چنین کاری را دارد حتی اگر کارفرما این کار را به صلاح سازمان نبیند.
-2 اطلاعات شخصی و محرمانه
یکی از نشانههای حرفهای بودن این است که آن حرفه ملزم به حفظ و حراست از اطلاعات محرمانه و سری مشتری باشد. اغلب منشورهای اخلاقی از محرمانه بودن اطلاعات یاد کردهاند. در حرفههای گوناگون مانند پزشکی این امر یک اصل ریشه دار است. یا در حقوق، حقوق وکیل - موکل موضوع کاملا جا افتادهاست. مهندسان وظیفه دارند تا اطلاعات کارفرما و مشتری را به صورت شخصی و محرمانه حفظ کنند. اما چرا باید برخی از اطلاعات مهندسی محرمانه باقی بماند؟ اغلب اطلاعات در باره چرخش یک چرخ اقتصادی، از تولید گرفته تا تولید کننده، تاثیر مستقیم بر توان رقابتی آن شرکت در بازار دارد. رقیب ممکن است از برخی اطلاعات برای نایل آمدن به سود یا جبران مافات استفاده کند، بنابراین شرکت وقاعدتا کارمندان آن نیز علاقمند هستند که اطلاعات خود را تا حد امکان محرمانه باقی نگاه دارند. سوال این است که چه نوع از اطلاعات باید محرمانه نگه داشته شوند؟ برخی از این اطلاعات مانند سایر مسایل در اخلاق مهندسی بدیهی و آشکارند . برای نمونه نتایج تستها و دادهها اطلاعات محصولات پخش شده و طراحیها و فرمولهای تولیدات و یا ساخته ها از این نوع اطلاعات هستند. اما برخی از این اطلاعات که باید محفوظ بمانند، بدیهی دانلود جزوه اخلاق مهندسی ؛ مانند تعداد کارمندانی که در یک پروژه کار میکنند، هویت تامینکنندههای کالا و مصالح ساختمانی، راهبردهای بازاریابی از جمله لینکها و ارتباطات، ارزش و بهای کالاها و زمینههای تولیدی. ضمنا بسیاری از تولیدات شامل نقشهها و گزارشها دارای برچسب محرمانه و یا »اختصاصی « هستند. در بسیاری از شرکتها از کارمندان و به خصوص کارمندانی که با مشتریان و کارفرمایان سر و کار دارند، خواسته می شود که توافق نامههای »عدم فاش سازی«اطلاعات را امضاء کنند. البته آن دسته از مهندسانی که برای دولت کار میکنند، بهویژه در صنایع دفاعی و یا نظامی، بامراقبتهای سفت و سخت تری مواجه هستند و حتی پیش از آنکه شروع به کار کنند یا پس از بررسی نهادهای حفاظتی و یا امنیتی، اجازه نامههای حفاظتی و امنیتی دریافت کنند. به هر حال به طور کلی باید برای مهندسان تقریبا جا بیافتد که باید اطلاعات محرمانه بمانند. اما هنوز ناحیههای نامشخص و خاکستری متعددی وجود دارند. برای مثال یک مسئله معمول این است که تا چه مدت پس از ترک خدمت مهندس باید اطلاعات را به صورت محرمانه نزد خود نگه دارد؟ از نظر قانونی یک مهندس وقتی با کارفرمایی شروع به همکاری میکند که او در حوزههای کار پیشین مهندس فعالیت دارد، باید از اطلاعات خود حفاظت کند. در عمل این امر ممکن است دشوار باشد. حتی اگر اطلاعات ویژهایی برای کارفرمای جدید آشکار نشود. یک مهندس در ذهن خود دانش زیادی پیرامون چگونگی انجام کار، مواد انتخابی و مولفههای کنار زده و انتخاب ناشده دارد. با این همه، نمیتوان از مهندسی که به سراغ کار جدیدی رفته است انتظار داشت همه اطلاعات و تجربه و دانش سالها کار حرفهایی خود را بهدست فراموشی سپارد. دادگاهها به این بحث به دیده تامل می نگرند و تلاش میکنند توازنی میان نیاز و حقوق شخص و شرکت برقرار سازند. اشخاص حق دارند در هر کجا حتی با رقیب کارفرمای امروز خویش، مسیر پیشرفت و تعالی را بجویند. در این میان مسئولیت تضمین و محافظت از منافع معارض هر دو بر عهده مهندس است؟
-3 تعارض منافع
پرهیز از تعارض منافع در هر حرفهایی ضروری است و مهندسی نیز از این قاعده مستثنی نیست. به عنوان مثال مهندس عمرانی که در دانلود جزوه اخلاق مهندسی راه، شهرسازی و مسکن کار میکند، ممکن است در شرکتی که در پروژههای عمرانی پیشنهاد همکاری داده است سود مالی داشته باشد. اگر این مهندس بار برخی از مسئولیتها را بر دوش خود احساس کند مبنی بر اینکه پیشنهاد کدام
شرکت پذیرفتنی است، میتوانآن را نمونه ایی آشکار از تعارض منافع به شمار آورد. سه گونه تعارض منافع وجود دارد: - 1 تعارض منافع بالفعل، دقیقا مانند پاراگراف قبلی قضاوت مهندسی بیطرفانه را به مخاطره میاندازد. - 2 تعارض منافع بالقوه، این تعارض منافع میتواند به سادگی به نوع اول تبدیل شود. به عنوان مثال ممکن است یکی از دوستان همکلاسی شما، نامزد و یا همسر شما در کارفرمای شما کار کند و به هر حال قضاوت او با ادامه روابط اجتماعی با شما تعارض بوجود آورد. -3 تعارض منافع موقعیتی، در این نوع تعارض، نمودی از تخلف می تواند وجود داشته باشد. در ایران در بسیاری از کارهای مهندسی حق الزحمه مهندس مشاور بر پایه هزینههای اجراست. در نتیجه همواره اینتردید وجود داردکه مهندسین مشاور خواسته یا ناخواسته هزینههای اجرایی را برای افزایش درآمد خود بالا بردهاند. این موضوع خود باعث بدگمانی و بی اعتمادی میشود. برای جلوگیری از تعارض منافع، بهترین روش پیروی از خطمشی شرکتی است که در آن مشغول کار هستید. اگر چنین خط و مشیای وجود ندارد، پرسش از مدیر و همکاران میتواند راهحل و نظر دیگری را به شما ارائه دهد و هم به دیگران نشان دهد که شما به دنبال مخفیکاری نیستید و اگر هیچ یک فراهم نبود، بهتر است به منشورهای اخلاقی منتشر شده در انجمن ها و جامعههای مهندسی مراجعه کنید؟
-4 مناقصه
شاید برای شما عجیب باشد اگر بدانید تا دهه 1891 در ایا ت متحده آمریکا انجام مناقصه غیر قانونی و کاری غیر اخلاقی محسوب میشد. حتی در حال دانلود جزوه اخلاق مهندسی نیز انجام مناقصه با لحاظ بسیاری موضوعات اخلاقی صورت میگیرد. دلیل این موضوع نیز وسوسه پیشنهاد قیمتی بسیار پایینتر از قیمت واقعی است. در نتیجه در پی این موضوع باید تغییراتی در مشخصات کار انجام شده (قابل انجام)، اغراق در مدارک برای ایمنی یافتن از عقد قرارداد انجام شود و اظهارنظرهای منفی و تحقیر سایر متقاضیان و تلاش در جهت دگرگونی فرآیند مناقصه از طریق کانالهای ارتباطی به انجام رسد. نکته دیگر این است که چنین شرکتهای مهندسی هم قاعده انتخاب را برهم میزنند و هم باعث بیاعتمادی کارفرمایان و مشتریانآتی خواهند شد؟
