کوتاه می‌نویسم تا بعداً تکمیل کنم. بعد از مدت‌ها خواندن و شنیدن در مورد شمخال و دیدن تصاویری از آن، چندی پیش موفق شدم به این درّه‌ی بی‌نظیر بروم. چیزی که من در شمخال دیدم به هیچ وجه در تصاویری که از آن در اینترنت دیده بودم، ثبت نشده بود. آن همه عظمت را هیچ یک از تصاویر موجود در اینترنت نشان نمی‌داد.
درّه‌ی شمخال از روستایی به نام شمخال در نزدیکی باجگیران قوچان شروع شده و بعد از طی حدود 18 کیلومتر در میان دیواره‌های عظیم و عمودی صخره‌ای تا 200 متر ارتفاع به «دشت درونگر» درگز می‌رسد.
پاکیزگی این درّه را - حداقل تا جایی که من در آن پیش رفتم - در کمتر جایی از ایران دیده‌ام. شاید یکی از دلایل، وجود تنها یک روستا در بالادست درّه و البته موقعیت جغرافیایی آن است که باعث شده است کمتر در دسترس عموم قرار گیرد.
شمخال یعنی چه؟
گفته می‌شود شَمخال در قدیم‌الایام نام نوعی تفنگ دست‌ساز بوده است که البته همزمان نام روستایی به همین نام در ابتدای تنگه نیز هست. حتی اصطلاحات و نفرین‌هایی نیز در رابطه با شمخال در زبان ساکنان این منطقه (کُردیِ کُرمانجی) وجود دارد. از جمله، «مه‌گه‌ر گوڵه‌یێ شه‌مخالێ ل ته که‌تیه؟» (مگر تیر شمخال بهت خورده؟!)، «هه‌ری کو گوڵه‌یێ شه‌مخالێ ل ته که‌ڤه!» (بری که (ایشالله که!) تیر شمخال بهت بخوره!).
برای دسترسی به درّه‌ی شمخال از سمت ورودی آن می‌توانید این مسیر را طی کنید. پس از طی جاده‌ی قوچان-درگز از تقاطع موجود به سمت باجگیران می‌روید. راه خلوتی که از روستاهای امامقلی و دُربادام گذشته و قبل از شهر مرزی باجگیران، به ورودی روستایی به نام «شَمخال» می‌رسد. این را می‌توانید از طی یک مسیر چند کیلومتری بعد از خروج از تونل پیدا کنید.
