قبل از هر چیزی باید توضیحی راجع به سیم افشان داده شود. طبق لغت نامه ی دهخدا کلمه ی افشان به معنی های منتشر متفرق پراکنده و… می باشد. و همچنین بیان شده که نام روستایی است از توابع منطقه آشار در شهرستان سرباز که در استان سیستان و بلوچستان ایران است واقع شده است. اما خب در حیطه ی صنعت سیم و کابل کلمه ی افشان به یک دسته از محصولات مربوط به سیم و کابل نسبت داده می شود که هادی آن ها برحسب استاندارد ملی کشور ایران به شماره ISIRI 3084 و یا به صورت دیگر استاندارد بین المللی IEC 60228 از نوع دسته پنج و یا ششم میباشد.
سیم افشان دارای ویژگی های بسیار زیادی است که اگر از آن ها نام ببریم می توانیم به انعطاف پذیر بودن بسیار زیاد سیم افشان در قیاس همراه با سیم های مفتولی بپردازیم.
در حالت کلی سیم افشان یک سیم تک رشته ای است که جنس هادی آن از فلز مس می باشد و جنس عایقی که در این سیم بکار رفته آمیزه پلیمر پی وی سی می باشد که در واقع از نوع پلیمر PVC/C می باشد. در بسیاری از مواقع از سیم افشان در درون وسایل برقی و همچنین محافظت از سیم های روشنایی بخش در فضا ها و محیط های خشک در داخل لوله ها و در زیر و روی گچ استفاده می شود.
ولی خب دقت داشته باشیدکه استفاده کردن از این سیم که قبلا هم گفتیم همان سیم انعطاف پذیر یا سیم قابل انعطاف می باشد. برای نصب شدن مستقیم بر روی سینی کابل کانال کابل کشی و مخازن اصلا توصیه نمی شود و در واقعیت مجاز نمیباشد. ولتاژ نامی در سیم های افشان در ولتاژهای مختلف متغیر میباشد. مثلا ولتاژ نامی در سیم های افشان 300/500 ولت در سیم های افشان تا سطح مقطع یک میلی متر مربع میباشد.
همچنین در سیم های افشان با سطح مقطع بیشتر از یک میلی متر مربع 450/750 ولت می باشد.
همان طور که قبلا هم گفتیم سیم افشان که به سیم انعطاف پذیر معروف و قابل شناسایی است. به طور کلی برای نصب وسایل الکتریکی نگهداری از سیستم های روشنایی مناسب است به شرط قرار گرفتن در محیط های کاملا خشک مثلا درون لوله ها و یا اگر در زیر یا روی سطح گچی هم قرار بگیرد مشکلی ایجاد نمی کند.
براساس مشخصه ی ولتاژ نامی سیم افشان به دو دسته تقسیم بندی می شود:
دسته اول سیم افشان با ولتاژ نامی 500/300 ولت این نوع سیم با ولتاز ذکر شده برای نصب شدن در درون لوله ها و در زیر و یا روی گچ و همچنین قرار گرفتن درون لوله های پلاستیکی و یا خرطومی مناسب و بسیار کارآمد هستند. اما دسته دوم از این سیم افشان ها سیم افشان هایی هستند که دارای ولتاژ نامی 450/750 ولت هستند که این سیم افشان برای نصب شدن درداخل وسایل الکتریکی مراقبت کردن سیستم های روشنایی و… درمحیط هایی اند که خشک است ومانند حالت قبل درون لوله ها ویا در رو یا زیر گچ قرار می گیرند.
کد گذاری N نامئ گذاری برحسب استاندارد Y را نمایش می دهد VDE موارد عایق و محافظ به کار گرفته شده در ساختمان سیم افشان که از جنس پلیمر پی وی سی است را نشان می دهد. و همچنین AF هادی افشان را نمایش می دهد. این نکته را در خاطر داشته باشید که سیمهای افشان طبق ملزومات درج شده در استاندارد ENELEC HD 361 نیز که برحسب ولتاژ نامی به شکل H07V-K و H05V-K نام گذاری میشوند.
طبق ملزومات استاندارد ملی ایران شماره 30840 و همچنین استاندارد بین المللی IECN 60228 جنس هادی افشان که قبلا هم گفتیم هادی با قابلیت انعطاف پذیری می باشد در دسته های پنجم و ششم بایستی از فلز مس تهیه شده باشند و همچنین استفاده از فلز آلومینیوم تحت عنوان هادی در سیم و کابل تنها هادیهای مفتولی و نیمه افشان که سطح مقطع 10 میلیمتر و بالاتر دارند مجاز اعلام شده است.
لیکن افزایش بی سابقه قیمت مس اغلب تولید کنندگان و مصرف کنندگان سیم و کابل را تحریک کرده که به جای مس از آلومینیوم استفاده کنند. اما شایان به ذکر است که این انتخاب و جایگزینی در سیستم های انتقال و همچنین توزیع نیروی برق مناسب و کارآمد است اما در مصرف عمومی یا سیم کشی های داخلی مخصوصا تحت عنوان هادی در سیم افشان توآم با اشکالات فنی می باشد.
فلز آلومینیوم به علت مقاومت الکتریکی بسیار قوی احتمال اکسیدشدن و یا خوردگی در کنار و یا برخورد با دیگر فلزات انبساط خط بیار بالا احتمال خروج از محل اتصال در هنگام تغییرات حاصل از دما و قطع شدن رشته های مربوط به این نوع هادی به دلیل این نوع فشار اتصالات مناسب برای استفاده در هادی هایی با نوع افشان نمیباشند.
سیم افشان در مقایسه با سیم مفتولی که همان سیم خشک یا سیم نصب ثابت است انعطاف پذیری بیشتری دارد به همین دلیل از سیم های افشان در داکت های زیرزمینی ماشیت آلات و همچنین تابلوهای فرمان که در آنها انعطاف پذیر بودن بسیار مهم و ضروری است کاربرد دارند. این انعطاف پذیری بیشتر برای موادی مناسب است مانند مکان هایی که در آنها تحرک وجود دارد و یا پیچش به صورت پی در پی و پشت سر هم صورت می گیرد و همین انعطاف پذیری است که بیشتر سبب این موضوع می شود.
خوب است بدانید مقاومت الکتریکی سیم افشان بسیار بیشتر از سیم مفتولی است.
برای مثال مقاومت الکتریکی هادی در درون سیم افشان با سطح مقطع 1/5 میلی مترمربع به میزان 13/3 اهم بر کیلومتر و همچنین در سیم مفتولی با همین مقطع مقدار 12/1 اهم بر کیلومتر میباشد. به علت موجود بودن رشته های هادی با طول تاب یا همان پیچش مشخص در هادی سیم افشان این تفاوت به وجود می آید. قابل ذکر است که بگوییم تفاوت در مقاومت الکتریکی هادی سیم افشان به نسبت سیم مفتولی خیلی هم قابل چشمگیر نیست اما ممکن است در موارد ویژه ای و یا متراژهای بالاتر تاثیرخود را خیلی بیشتر به نمایش بگذارند.
نوع دیگری از انواع سیم افشان، سیم افشان ارت میباشد که معمولا عایق آن به رنگ سبز و زرد است و این گونه تولید می شوند. ارت (Earth) به معنی زمین است که در عرصه ی صنعت برق به آن سیستم اتصال زمین میگویند. واژه ی Salur یا ارت با بررسی کاربردهای آن دارای معنی های گوناگونی در مهندسی برق می باشد. در یک مدار الکتریکی زمین می توتند به شکل یک نقطه ی مبدا باشد که براساس آن سایر ولتاژ های الکتریکی را می توانند مورد بررسی قرار دهند.
همچنین به واژه زمین نیز میتوان به عنوان مسیری کلی برای برگشت جریان به منبع هم نگاه کرد. در حیطه ی برق و الکترونیک معنی کلمه زمین یا ارت خیلی وسیع می باشد و حتی میتواند در وسایل نقلیه ای مثل هواپیما فضا پیما کشتی و… که اتصالی به صورت مشترک با زمین ندارند هم از این کلمه تحت عنوان پتانسیل صفر استفاده می شود. اگر بخواهیم از وظیفه اصلی سیستم ارتینگ بگوییم می توانیم این مورد را ذکر کنیم که هر جریان الکتریکی که به این سیستم وارد می شود را به صورت جامع وکامل به زمین منتقل می کند.
سیستم ارتینگ از چهار ارت و سیم متصل شده به چاه تشکیل شده است.
چگونه یک سیستم ار تینگ ایجاد کنیم؟ درصورتی که بدنه ی تمام دستگاه های برقی از جمله صنعتی و مخابراتی و خانگی و… و یا کلا هر نوع استفاده کننده از برق را به وسیله ی یک رشته سیم به سیم اتصال به زمین وصل کنیم در واقع یک سیستم ارتینک به وجود آورده ایم.
ویژگی انعطاف پذیری در سیم افشان از بهم دیگر تابیدن رشته سیم ها با قابلیت رسانا به روش های شناخته شده بدست می آید. انعطاف پذیری آنها بستگی به قطر سیم ها دارد که هر چقدر قطر سیم نازک تر باشد انعطاف پذیری بیشتر خواهد بود و بالعکس. این دسته از رساناها میتواند از گروه سیم های بهم تابیده شده به وجود بیایند که هر کدام از آنها هم به یک دیگر تابیده شده اند رشته سیم های نازک تری شکل گرفته اند.
با توجه به این قضیه که بر حسب استانداردهای سری 7/6 سیم و کابل که دارای یک رشته اند و به آنها تک رشته ای می گویند به دور از رنگ بندی ترجیحی هستند به همین خاطر رنگ بندی در سیم های افشان یا همان سیم های انعطاف پذیر بر اساس درخواست مشتری می باشد. این نکته را در نظر داشته باشید که رنگ می بایست واضح باشد و قابلیت تشخیص آن فراهم باشد و همچنین پاک نشدنی باشد. این گونه از محصولاتی به شکل بسته بندی در کارتن و یا بسته بندی درون کیسه قابل تحویل است.
در اینجا سایز سیم ها و همچنین کابل ها براساس سطح مقطع و نحوه ی شناخت و تفکیک نوع آنها می پردازیم.
سایز سیم ها و کابل ها براساس سطح مقطع به گونه زیر دسته بندی شده:
5/0 -75/0-1- 5/1-5/2-16-10-6-4-240-185-150-120-95-70-50-35-25-500-400-300
برای مشخص کردن این کابل یا یک سیم اول از هر چیز تعداد رشته و بعد سطح مقطع سیم از هادی ها را بیان میکنند مثل کابل 4*2 که به معنی این است که یعنی کابلی که دارای دو رشته ی هادی به سطح مقطع 4 است. درون کابل ها چند رشته و از سایز 16 به بالاتر سیم های تحت عنوان فاز و نول مقاطع مختلفی را دارا هستندکه در بیشتر مواقع سیم نول به اندازه ی دو مرتبه کمتر از سیم فاز میباشد.
مصرف کننده هایی که سیم افشان استاندارد با هادی مسی مورد تاییدشان است و آن را به سیم افشان با هادی آلومینیومی و یا همچنین هادی آلومینیومی که آن ها با مس پوشش داده شده ترجیح می دهند. با وجود اینکه در ابتدای کار هزینه بسیاری را پرداخت میکنند اما خب در مدت زمان طولانی این انتخاب آنها باعث می شود که هم ایمنی آن افزایش پیدا کند و هم در طول عمر محصول موثر واقع می شود. در این جا مواردی را برای شما در خصوص زمان خرید سیم افشان بیان می کنیم، اولین مورد آن که بر اساس استاندارد در سیم های افشان هادی بایستی از جنس مس باشد.
دومین مورد این که هنگامی که می خواهید خرید کنید به این نکته بسیار توجه داشته باشید که وزن به هیچ عنوان نمی تواند به عنوان یک معیار کیفیت و کارایی برای سیم افشان به حساب آید. سومین مورد این است که در زمان خرید نه تنها باید به قیمت توجه داشت بلکه می بایست به حسن سابقه ی فرد تولید کننده و همچنین رعایت استانداردهایی در زمینه مربوط به آن توجه داشت.
کابل‌های افشان هم مانند دیگر محصولات مربوط به سیم و کابل که دارای انعطاف پذیری هستند دارای هادی هستن که جنس آن از فلز مس می باشد مسلما هر گونه بالا رفتن قیمت داخلی و یا بین المللی در این نوع فلز مستقیما بر قیمت انواع سیم افشان تاثیرخواهد داشت. از سمت دیگر با در نظر داشتن این قضیه که کابل افشان از انواع سیم هایی می باشد که دارای عایق پلیمری هستند با این حال نوسانات قیمت در مواد اولیه پلیمری که قبلا هم گفتیم معمولا ازجنس پی وی سی هستند، باعث تغییر در قیمت این محصول می شود. همچنین تغییرات هزینه های از جمله هزینه تولید که خود شامل مواردی مانند هزینه ی سطوح دستمزد نیروی انسانی هزینه حمل و نقل هزینه انرژی که در جهت تولید صرف می شود و… هم در مشخص کردن قیمت سیم افشان تاثیر مستقیم دارد.
بدون تردید تولید کنندگان معتبر در زمینه تولید سیم و کابل که اکثر کیفیت را ترجیح می دهند به کمیت درخیلی از مواقع سیم افشان با هادی مسی را تولید کرد و همان را هم توصیه میکنند. با توجه به این موضوع خوب است بدانید بهترین نوع سیم افشان سیم افشانی است با هادی مسی. سیم های افشان با هادی آلومینیومی و یا هادی آلومینیومی و روکش شده از جنس مس یا CCMR، به علت ترکیب آن با اکسیژن و به بیانی دیگر اکسید شدن این فلزات به گسیختگی دچار شده و به علت گرمای حاصل از مقاومت بدست آمده از سطح مقطع نا مناسب سبب کم شدن و کاهش طول عمر این سیم ها می شود. به همین خاطر سیم های افشان که هادی غیر مس دارند به علت کیفیت بسیار کم آن ها اصلا توصیه نمیشود.
شرکت های بسیار زیادی در حیطه ی تولید و فروش سیم افشان درحال فعالیت هستند اما نکته ای که قابل اهمیت است کیفیت این سیم افشان های عرضه شده است بعضی از تولید کنندگان برای پایین آوردن قیمت تمام شده از آلومینیوم و همچنین هادی آلومینیومی پوشیده شده از مس برای هادی سیم افشان استفاده می کنند که این موضوع به علت موارد ذکر شده در مطالب بالاتر باعث افت بسیار شدید کیفیت شده و همچنین طول عمر این سیم افشان ها را بسیار کوتاه تر می کند.
