سازمان بهداشت جهانی تخمین زده است تا سال ۲۰۵۰، جمعیت سالمندان جهان به ۲ میلیارد نفر خواهد رسید؛ از هر ۵ نفر انسان زنده روی زمین، ۱ نفرشان سالمند خواهد بود.
مبنای تعریف سن سالمندی توسط سازمان بهداشت جهانی در کشورهای در حال توسعه ۶۰ سال تعریف شده است؛ با توجه به این تعریف و طبق سرشماری عمومی نفوس و مسکن مرکز آمار ایران، جمعیت کل سالمندان ایران ۷میلیون و ۴۱۴هزار و ۹۱ نفر بوده که نزدیک به ۹درصد کل جمعیت کشور را تشکیل می‌دهد. از این تعداد، ۱میلیون و ۳۸۵هزار و ۵۴۵ نفر ساکن تهران هستند. گیلان با ۱۱ درصد پیرترین و سیستان و بلوچستان با ۹ درصد، جوان‌ترین استان‌های کشور هستند. جمعیت سالمندان در ایران رو به افزایش بوده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۵۰ به بالای ۲۶ میلیون (۲۶ درصد کل جمعیت آن زمان) برسد، این افزایش جمعیت در عین نشان دادن افزایش امید به زندگی و کاهش مرگ و میر نیازمند رسیدگی و پیش‌بینی شرایط مهیا سازی امکانات رفاهی برای سالمندان است.
در ایران با توجه به نرخ رشد جمعیت سالمندان اقداماتی در راستای رفاه سالمندی صورت گرفته که شروع خوبی است، اما کافی نیست. از اتفاق‌های خوب سالهای اخیر در حوزه بهزیستی و رفاه سالمندان، راه‌اندازی دبیرخانه شورای ملی سالمندان است. این شورا با همکاری سازمان بهزیستی کشور، صندوق بیمه بازنشستگی، وزارت بهداشت و درمان، کمیته امداد امام خمینی و... اقدام به اجرای پروژه‌های رفاهی برای سالمندان نموده است؛ برای مثال کمیته امداد امام خمینی در طرح شهید رجایی، سالمندان نیازمند بالای ۶۰ سال در عشایر را تحت پوشش قرار داده است.
هم‌اکنون حدود ۲۳۰ مرکز نگهداری سالمندان در ایران فعالیت می‌کنند. در تهران نیز ۷۰ مرکز شبانه روزی برای سالمندان وجود دارد که ۴هزار و ۸۱۰ سالمند (۴۰ درصد از کل سالمندان تهران) از آن استفاده می‌کنند. با این حال طبق اظهارات سازمان بهزیستی، مرکز جامعی برای خدمات‌دهی به سالمندان وجود ندارد و در سطح شهر پراکنده است. از طرفی مشکلات دیگری هم بر سر راه سالمندان وجود دارد؛ نیمی از سالمندان درآمد ندارند و از هر ۱۰۰ سالمند، ۱۳ نفر تنها زندگی می‌کنند.
با توجه به رشد نرخ جمعیت سالمندان در سالهای اخیر و پیش‌بینی‌های صورت گرفته، جامعه ایران نیازمند اجرای برنامه‌ای مدون برای فراهم‌سازی شرایط مطلوب جامعه سالمند است که شامل امنیت اقتصادی، امکانات رفاهی و تفریحی، دسترسی به شرایط درمانی و بهداشتی مطلوب، حمل و نقل آسان و بیمه می‌شود. برای رسیدن به این راه‌کارها میتوان جوامع پیشرفته را در زمینه رفاه سالمندی مورد بررسی و مطالعه قرار داد.
کشور سوئد از سال ۱۹۵۲ با پدیده سالمندی جمعیت روبه رو شد و از همان سالها اقداماتی انجام داد که هم اکنون آن را جزو موفق‌ترین کشورها در این زمینه کرده است. سوئد با ۲.۱۸ درصد جمعیت بالای ۶۵ سال جزو ۸ کشور سالخورده جهان قرار دارد.
دولت سوئد با هدف ارتقای سطح کیفی زندگی سالمندان سیاست‌هایی را در پیش گرفت: نخست این که سالمندان باید در هر سنی حضور فعال خود را در جامعه احساس کنند. دوم، امنیت آنها در کنار حفظ استقلال کامل تامین شود. سوم، با رعایت احترام، خدمات اجتماعی و بهداشتی مناسب برایشان فراهم شود و چهارم این که شرایط حمل و نقل و منازل استاندارد فراهم شود که در صدر تمام این موارد، تاکید بر این است که تا حد امکان از سالمندان در خانه نگهداری شود.
دولت سوئد طراحی و فضاسازی مناسب برای دستیابی به این اهداف را صورت داد: شهرداری وظیفه ایجاد امکانات حمل و نقل و رفت و آمد سالمندان را بر عهده دارد، اگر سالمندی توانایی استفاده از وسیله نقلیه عمومی را نداشته باشد، شهرداری تسهیلاتی را فراهم کرده تا آنها از تاکسی یا وسیله نقلیه مخصوص سالمندان با همان هزینه وسیله نقلیه عمومی استفاده کنند.
در مورد مراقبت‌های بهداشتی و پزشکی سالمندان، مبنا بر نگهداری از سالمندان در خانه است، حتی اگر هزینه بیشتری برای دولت در بر داشته باشد. این موضوع باعث می‌شود از تعداد سالمندان بستری در بیمارستان کاسته شده و روحیه و نشاط سالمندان حفظ شود. البته در صورت لزوم بستری شدن، فرد بالای ۸۰ سال در اتاق‌های معمول بیمارستان بستری نمی‌شود، بلکه در آپارتمان‌هایی که زیرمجموعه بیمارستان بوده و به منزل‌ها مسکونی شبیه‌سازی شدهاند، بستری می‌شوند. به‌طور کلی، برای هر سالمند بالای ۶۵ سال هفته‌ای یک بار معاینه پزشکی در خانه جهت انجام مراقبت‌های درمانی صورت می‌گیرد.
مستمری سالمندان سوئدی شامل دو نوع مستمری اصلی و در کنار آن دو نوع مستمری مکمل است؛ این روش موجب بهره‌مندی تمام سالمندان می‌شود، حتی آن‌هایی که کمتر از ۴۰ سال در سوئد ساکن بوده‌اند. در رابطه با امکانات تفریحی و گذران اوقات فراغت، دولت سوئد در دو زمینه مطالعه و ورزش، طرحی کاربردی را به مرحله اجرا رسانده است. برای سالمندانی که امکان مراجعه به کتابخانه ندارند، سیستم ارسال کتاب در منزل و دریافت پس از مطالعه و برای آن‌هایی که مطالعه کتاب برایشان دشوار است، دسترسی به فایل‌های صوتی و لوح‌های فشرده در نظر گرفته شده است. در سراسر مسیر پارک‌ها، محل‌های استراحت مناسب وجود دارد، مراکز ارائه غذا به صورت چرخشی در مسیر بوده و خدمات پزشکی به آسانی در دسترس است. از طرفی برگزاری مسابقات ورزشی برای سالمندان در راستای ایجاد حس حضور در اجتماع، نشاط سالمندان و انجام فعالیت‌های بدنی مناسب سن و وضعیت جسمی به صورت روزانه، صورت می‌گیرد.
در ایران و در راستای ایجاد حس فعالیت برای سالمندان نیز میتوان از قابلیتهای آنها در زمینه‌های مختلف بهره جست. قابلیتهایی مثل استفاده از تجارب و به کارگیری قوه مهرورزی آنها. برای مثال تجربه و مهارت سالمندان در نگهداری از کودکان و حس عشق‌ورزی بی‌اندازه‌شان، ایده تاسیس مهدکودکی با کادری از سالمندان در کانادا شده است که تا مدت‌ها سوژه داغ شبکه‌های اجتماعی بود.
بهبود شرایط رفاهی برای سالمندان، محیط کار و ایجاد حس مفید در آنها، مشروط به شکل‌گیری حس درک و همدلی در خود ماست؛ باید همواره به یاد داشته باشیم اگر اکنون و امروز، ما در این قشر و این گروه قرار نمی‌گیریم، روزی فرا خواهد رسید که قدم به سالخوردگی بگذاریم. با این آگاهی، چه‌قدر برای فراهم آوردن شرایط مطلوب و آسایش خودمان در آینده، پدران و مادران و پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های‌مان تلاش کرده‌ایم؟ این روزها چه‌قدر برای برداشت آن دوران کاشته‌ایم؟ و تا چه حد زمینه را آماده کرده‌ایم؟
یادمان نرود رسیدن به هر هدف و آرمانی نیازمند سالها تلاش و پرداخت بهاست. برای ساخت این راه، تلاش ما چه بوده است؟
تیم تولید محتوای کاکتوس
عکس: دوره آموزشی دور دوم رقابت‌های نشاط سالمندی اداراه سلامت شهردارای تهران با اجرای کاکتوس
