سرفصل:
مقدمه: مقدمه ای بر تلرانس گذاری هندسی و ابعادی
فصل 1: Introduction – Symbols and Term - مقدمه ای بر معرفی واژه ها و علائم
فصل 2: Limits of Size - حدود اندازه
فصل 3: How the Geometric Tolerancing System Works - سیستم تلرانس گذاری هندسی چه کار کردی دارد.
فصل 4: Position Verification - ارزیابی تلرانس موقعیت
فصل 5: Product Plans and Virtual Condition - طرح یک محصول با کیفیت و وضعیت مجازی
فصل 6: The Datum Reference Frame - چهارچوب مرجع مبنا
فصل 7: Datum Feature Modifiers
فصل 8: The Datum Reference Frame II - Targets and Irregular Surface
فصل 9: The Datum Reference Frame III - Advanced Concepts
هر شرکتی در هر کجای دنیا به دنبال یک هدف مشترک است که میزان خطاها و انحرافات قطعات تولیدی خود را کاهش دهد یا به عبارتی مطلق و کامل باشد که بتواند به یک قطعه باکیفیت و دارای کمترین انحراف برسد.
اگر یک قطعه را بر حسب یک نمودار انحراف - ارزش در نظر بگیریم، آنگاه هر چقدر انحراف و خطای قطعه به سمت صفر نزدیک شود در نتیجه ارزش و قیمت این قطعه به شدت صعودی میشود و بلعکس.
به همین منظور موسسه ملی استاندارد ( ANSI ) برای کاهش هزینه های تولید و حفظ کیفیت قطعات، سه سیاست مهم گیج سازی را برای صنایع مختلف پیشنهاد میدهد که عبارتنداز:
باید به این موضوع توجه کرد که در صنعت طراحان زمانی که یک نقشه با ارزش را بر پایه GD&T تلرانس گذاری هندسی انجام میدهند، حتما باید عملکرد قطعه را بدانند.
حیطه تلرانس گذاری هندسی حدودا از 0.01 میلیمتر شروع میشود که به طور کلی به پنج گروه بزرگ تقسیم بندی میشوند که عبارتند از:
اگر بخواهیم تاریخچه GD&T را مورد بررسی قراردهیم در سال 1905 آقای ویلیام تیلور گیج های برو و نرو را به اسم خودش به ثبت رساند. اما اولین استاندارد مورد استفاده مربوط به صنایع نظامی در سال 1949 بوده.
این استاندارد در سال 1973 در اختیار موسسه ملی استاندارد بود که در سال 1982 به انجمن مهندسان آمریکا سپرده شد.
دو سیستم استاندارد بین المللی به نام های ISO و ASME در صنایع مختلف مورد استفاده قرار میگیرد.
تمام قطعات صنعتی که در مراحل طراحی ، کنترل ، مونتاژ و... وجود دارند از سه ویژگی ( Feature ) ساختاری مهم تشکیل شده اند که عبارتنداز : 1- سطوح 2- لبه ها 3- گوشه ها
مخاطبان GD&T را میتوان به سه گروه تقسیم کرد که هر یک میکوشند که به هدف یک محصول با کیفیت و دارای کمترین خطا دست پیدا کنند:
1- مهندسان طراح
2- کسانی که کار تولید انجام میدهند.
3- کسانی که کار کنترل کیفیت انجام میدهند.
به طور کلی هر محصولی که دارای سه ویژگی Fit ، Form ، Function باشد از نظر GD&T یک محصول با کیفیت است.
این نماد ها در نقشه هایی که تلرانس گذاری هندسی اعمال شده است به وفور یافت میشوند و نیت طراح را به خواننده نقشه میرساند.
چهارده تلرانس هندسی که به پنج گروه بزرگ تقسیم بندی میشوند. اصولا محل قرارگیری این نماد ها در خونه اول چهار چوب کنترلی ویژگی است.
دو بعدی : بین دوتا خط صاف موازی ، داخل دایره ، بین دوتا خط غیر صاف ، بین دوتا دایره هم مرکز
سه بعدی :تخت موازی ، مکعب مربع یا مکعب مستطیل ، استوانه ای ، کره ، صفحه موازی غیر تخت ، داخل مخروط ، بین دوتا استوانه
از بین پنج گروه تلرانس های هندسی ، گروهایی هستند که هم میتوانند مستقل از مبنا و هم وابسته به یک مبنا در چهارچوب کنترل ویژگی وجود داشته باشند.
یکی از بزرگترین شاخص هایی که میتوانیم ادعا بکنیم که در نقشه ای بر پایه GD&T تلرانس گذاری هندسی اعمال شده یا خیر، وجود چهارچوب کنترل ویژگی است. این چهارچوب کنترل ویژگی از سه قسمت اصلی تشکیل شده است:
1- قسمت اول وجود چهارده تلرانس هندسی است.
2- قسمت دوم وجود اندازه تلرانس ، شکل ناحیه تلرانسی و تعدیل کننده ها.
3- قسمت سوم وجود مبنا ها.
نمادهایی که در قسمت چهارچوب کنترل ویژگی میتواند همراه شده باشد عبارتنداز:
و همچنین علامت هایی در استاندارد ASME و ISO که نشان دهنده مبنا در نقشه هستند عبارتنداز:
قانون صفر: ابتدا برای اطلاعات بشتر از قطعه از جدول نقشه استفاده میکنیم.
قانون اول : برای وجود تقدم و تأخر مبنا ها یک نگاه اجمالی به چهارچوب کنترل ویژگی می اندازیم.
قانون دوم : با رعایت ترتیب وجود مبنا ها (A,B,C,… ) به بررسی مبنا میپردازیم.
برای تعریف ویژگی های خارجی و داخلی یک قطعه در رابطه با موضوع تلرانس گذاری حدی عباراتی به نام حد بالا و حد پایین وجود دارد. اما در تلرانس گذاری هندسی GD&T از عبارت های MMC و LMC استفاده میکنیم. به طور کلی تا حدی که مجاز هستیم ویژگی های خارجی قطعه را کوچک و ویژگی داخلی قطعه را بزرگ در نظر بگیریم تا به آسانی قطعه مونتاژ شود بعنوان مثال چه در شفت یا بر روی سوراخ:
MMC داخل سوراخ زمانی اتفاق می افتد که سایز سوراخ کوچک است و وزن قطعه زیاد میشود.
LMC زمانی رخ میدهد که سوراخ در بازترین حالت و وزن قطعه کم مونتاژ میشود.
