توسعۀ اوبر و لیفت؛ حافظ محیط زیست یا مخرب آن؟

محققان مؤسسۀ برکلی با بررسی داده‌های دستِ اول شرکت‌های حمل‌ونقل به این سؤال پاسخ داده‌اند که آیا وجود و فعالیت‌ این شرکت‌ها در عمل به‌نفع محیط زیست تمام شده یا به ضرر آن؟

ارائۀ خدماتِ شرکت‌هایی نظیر اوبر و لیفت در سراسر جهان در حال گسترش است، مردمِ اکثر کشورها، هر روز بیشتر از پیش، به خدماتِ عرضه‌شده توسط سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند وابسته می‌شوند. اینکه این روند تا چه اندازه به نفع محیط زیست است و به کاهش سوخت‌های فسیلی منجر می‌شود یا خیر، سؤالی به غایت مهم است که هنوز پاسخ دقیقی بدان داده نشده است.

شرکت‌های اوبر و لیفت تمایل زیادی به انتشار داده‌ها و اطلاعات خود نداشتند، اما به تازگی به اشتراک و انتشار داده‌های سابقاً طبقه‌بندی‌شدۀ خود اقدام کرده‌اند. اطلاعاتی که به دانشمندان دانشگاه برکلی در کالیفرنیا کمک کرده است تا بتوانند تأثیرات اقلیمیِ گسترش اوبر و لیفت را مورد ارزیابی قرار دهند. برای این محققان مهم بود تا بتوانند به اطلاعاتی نظیر طول مدتِ سفر و کیفیت سوختِ مورد استفادۀ وسایل نقلیه دسترسی پیدا کنند و همچنین بتوانند به این سؤال پاسخ دهند که اگر مسافران از اوبر یا لیفت استفاده نمی‌کردند، چه جایگزینی داشتند.

در حالِ حاضر، نظرات در مورد گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل اینترنتی بسیار ضدّ و نقیض هستند. مثلاً شهردار نیویورک بارها اعلام کرده است که افزایش ترددّ ماشین‌های اوبر وضعیت ترافیکی شهر نیویورک را بدتر کرده‌اند. در حالی‌که نتایج تحقیقات علمی بر بخش‌هایی از منهتن ثابت کرده‌اند که ترددِّ ماشین‌های اوبر تأثیر جدی بر وضعیت ترافیکی این خیابان‌ها نداشته‌اند.

همچنین عده‌ای معتقد هستند که وجود امکاناتی مانند گسترش شبکه‌های حمل‌ونقل اینترنتی باعث شده که افراد کمتر از وسایل نقلیۀ شخصی استفاده کنند. در واقع در دسترس بودنِ همیشگی این ماشین‌ها باعث آسایش خاطر مسافران در ساعت‌های مختلف روز است. اکثر رسانه‌ها علاقمند هستند تا تاکسی‌های اینترنتی را در مقابل تاکسی‌های معمولِ شهری قرار دهند، اما پژوهش‌ها نشان داده‌اند که این روایت بیان‌کنندۀ تنها نیمی از ماجراست. تاکسی‌های اینترنتی به رانندگانِ وسایلِ شخصی این امکان را داده‌اند که کمتر رانندگی کنند و علاقمند شوند تا از حمل‌ونقل عمومی‌تری بهره بگیرند. این موضوع یکی از مهم‌ترین تأثیرات مثبت گسترشِ تاکسی‌های اینترنتی بر وضعیت زیست‌محیطیِ شهرهای بزرگ است.

در نتایجِ یکی از نظرسنجی‌های محققان دانشگاه برکلی در سال 2014 مشخص شده بود، حدود 8 درصد از 380 مسافر اوبر و لیفت در شهر سانفرانسیسکو، در صورتِ نبود تاکسی‌های اینترنتی، اصلاً از خانه‌های خود خارج نمی‌شدند. البته گسترش تاکسی‌های اینترنتی اشتراکی در سال‌های اخیر قطعاً در کاهش تعداد ماشین‌ها در مسیرهای مشترک تأثیر دارد، اتفاقی که هم به بهبود وضعیت ترافیک و هم تولید کمتر سوخت‌های فسیلی کمک خواهد کرد.

شاخصِ حائز اهمیتِ دیگر در سنجش تأثیرات زیست‌محیطی اوبر و لیفت، نوع و عمر ماشین‌های استفاده‌شده توسط رانندگان است. در صورتی‌که سیاستگذارانِ این شرکت‌ها رانندگان خود را به استفاده از ماشین‌های به‌روزتر تشویق و ترغیب کنند، این امید وجود دارد که آلودگی‌های زیست‌محیطیِ کمتری ایجاد شود. رواج تاکسی‌های اینترنتی اشتراکی به کاهش ترددهای درون‌شهری منجر خواهد شد. همچنین تلاش این شرکت‌ها برای جایگزین کردن ماشین‌های برقی و اتوماتیک، کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و تولید سوخت‌های فسیلی را به دنبال خواهد داشت. مسألۀ هزینه در ارزیابی اثرات زیست‌محیطیِ توسعۀ تاکسی‌های اینترنتی بسیار تعیین‌کننده است. در حال حاضر سفر با تاکسی‌های اینترنتی بسیار پرهزینه است، افراد اگر از وسایل نقلیۀ شخصی خود و یا حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند، هزینۀ کمتری را متقبل خواهند شد. اگر قرار باشد، تعداد این تاکسی‌های اشتراکی و یا برقی افزایش پیدا کند، قطعاً روی هزینۀ آنها تأثیر خواهد گذاشت و استقبال مسافران بیشتر خواهد شد. از همین روست که اتخاذ سیاست‌های سبز توسط این شرکت‌ها بسیار ضروری است.

در مجموع با افزایش تعداد این شرکت‌ها و بهره‌وری آنها، هزینه-فرصتِ داشتن ماشین شخصی برای مردم بیشتر می‌شود. مردم هر روز بیشتر از قبل به مسافرانِ تاکسی‌های اینترنتی مبدل می‌شوند و سنجش تأثیرات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی این پدیده بسیار ضروری است.