اقتصاد اشتراکی و بلاک‌چین (بخش دوم: قبل از بلاکچین چطور زندگی می‏کردیم؟)

مهم‌ترین مصداق ظهور و فراگیری بلاک‎چین، بیت‌کوین بود که واسطه‌گری بانک‌ها را از تراکنش‌های مالی حذف می‌کرد؛ اما بلاک‌چین محدود به این کاربرد نیست و حالا استارت‌آپ‌های بلاک‌چینی به دنبال حذف همه‌ی واسطه‌ها از تبادلات هستند؛ واسطه‌هایی که به مونوپولی‌های صنایع مختلف مرتبط با اقتصاد اشتراکی تبدیل‌شده‌اند.

پلتفرم‌ها به وجود آمدند چون کاربران نیاز داشتند در فرآیند یک تراکنش، به کسی اعتماد کنند. زمانی که کاربر پولی برای یک کالا یا خدمت می‌پردازد، می‌خواهد مطمئن باشد که آن را دریافت می‌کند و این پلتفرم‌ها هستند که این اعتماد را برقرار می‌کنند؛ اما شاید گام بعدی در اقتصاد اشتراکی، انتقال مرجع اعتماد از پلتفرم‌ها به خود افراد باشد؛ مشکلی که کلید حل آن بلاک‌چین است. بلاک‌چین با ایجاد محیطی که در آن اجماع بر سر درستی تراکنش‌ها بدون نیاز به یک نهاد متمرکز و توسط شبکه‌ای از اعضا انجام می‌شود مشکل اعتماد بین افراد را برطرف می‌کند.

این شیوه از ایجاد اعتماد غیرمتمرکز سبب می‌شود بتوانیم یک سرویس شبه-اوبر خلق کنیم، بدون آن‌که به شرکت اوبر نیاز داشته باشیم. در چنین شرایطی نه‌تنها دیگر هزینه‌های عملیاتی یک پلتفرم متمرکز در کار نخواهد بود، بلکه یک تبادل همتا به همتای واقعی محقق خواهد شد که در آن خریدار و فروشنده مستقیماً بر سر قیمت‌ها توافق خواهند کرد. علاوه بر آن، هیچ‌کس نخواهد توانست داده‌های شخصی کاربران را گردآوری و ذخیره‌سازی کند و بدون اطلاع آن‌ها از داده‌ها پول دربیاورد. تنها در این صورت است که اشتراک‌گذاری منابع به‌طور واقعی تحقق می‌یابد و دو طرف یک مبادله می‌توانند مستقیماً به هم وصل شوند، بدون آن‌که نیاز باشد به یک واسطه حق کمیسیون بپردازند یا داده‌های خود را در اختیار او بگذارند.

همچنین بخوانیم: بلاکچین؛ انقلابی در جهان پلتفرم‏ ها | می‏‌خواهیم اوبر غیرمتمرکز راه بیندازیم!

قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) یک جزء مهم دیگر از بلاک‌چین هستند که کمک بزرگی به برقراری اعتماد می‌کنند. این قراردادها مجموعه‌ای از گزاره‌های شرطی «اگر-آن‌گاه» هستند که در صورت تحقق پیش‌شرط‌ها، به‌طور خودکار بین دو یا چند طرف اجرا می‌شوند. برای مثال اگر یک شبکه‌ی اشتراک‌گذاری خودرو با این شیوه طراحی‌شده باشد، برای قرض گرفتن یک خودرو به مدت یک روز می‌توانیم هزینه‌ی کرایه را به حسابی که با یک قرارداد هوشمند کنترل می‌شود ارسال کنیم. در این شرایط، این قرارداد هوشمند به‌محض دریافت هزینه، اجرا می‌شود و اجازه‌ی باز کردن قفل و روشن کردن خودرو را می‌دهد و با سر آمدن موعد اجاره، خودرو را خاموش و قفل خواهد کرد.

به‌رغم تمام مشکلات موجود، دورنمای رشد این اقتصاد جدیدِ نو (new New-Economy) همچنان درخشان است. بر اساس گزارش یک پژوهش در شرکت معظم PwC اندازه‌ی بازار این اقتصاد از ۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۳۳۵ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۵ خواهد رسید و در ۱۰ سال آینده پنجاه‌درصد کل درآمد جهانی را پنج بخش اصلی اقتصاد اشتراکی (حوزه‌های مالی، منابع انسانی، اسکان، حمل‌ونقل و تولید موسیقی و ویدیو) تولید خواهند کرد. در اینجا استارت‌آپ‌های بلاک‌چینی فرصت مناسبی در اختیار خواهند داشت تا به سلطه‌ی شرکت‌های بزرگ خاتمه دهند؛ اتفاقی که گام‏های اولیه آن برداشته‌شده است.

برای مثال استارت‌آپ‌های Origin و ShareRing پروتکل‏های متن-باز (Open-Source) مبتنی بر تکنولوژی بلاک‌چین هستند که برای خلق یک بازار (Marketplace) اقتصاد اشتراکی ایجادشده‌اند. این پروتکل‏ها به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا اپلیکیشن‌های توزیع‌شده‌ی (dApp) خود را برای اشتراک‌گذاری کالا و خدمات خلق کنند و برای مدیریت تراکنش‌ها و پرداخت‌ها از قراردادهای هوشمند استفاده می‌کند.

بلاک‌چین انقلابی است که شاید یکی از مهم‌ترین تأثیرات آن، بازگرداندن معنا به عبارت «اقتصاد اشتراکی» باشد. امروز، خیلی‌ها اطلاعات کمی از بلاک‌چین دارند اما یک دهه‌ی بعد مانند اینترنت همه آن را خواهند شناخت. آن زمان از خودمان خواهیم پرسید: اصلا جامعه قبل از بلاک‏چین چه طور کار می‌کرده است؟

پایان بخش دوم مقاله.

ترجمه و تدوین: شاهد احمدیان

بخش اول مقاله

کارچین؛ سامانه درخواست خودرو مبتنی بر تکنولوژی بلاکچین