صفحه کلاچ، کِلاژ یا کلاج، نامهایی هستند که حتما بارها آنها را شنیده اید. در خودروهای دنده دستی، صفحه کلاچ و به طور کلی دیسک و صفحه، یکی از حیاتی ترین قطعات محسوب می شوند چرا که عمل تعویض دنده صرفا با وجود دیسک و صفحه کلاچ امکان پذیر است. کار دیسک و صفحه به طور کلی، قطع موقت ارتباط موتور با جعبه دنده برای امکان پذیر شدن عمل تعویض دنده است. در این حالت وجود صفحه کلاچ مانع از خاموش شدن خودرو خواهد شد. تعویض و رسیدگی به دیسک و صفحه کلاچ باید به صورت مرتب انجام شود تا عمر خودرو طولانی تر شود و آسیبی نیز به سایر قطعات آن، بخصوص موتور خودرو وارد نشود. در این مقاله قصد داریم تا کمی در رابطه با این قطعه با شما صحبت کنیم.
قبل از اینکه وارد بحث کار دیسک و صفحه شویم، بهتر است ابتدا با ساختار کلی دیسک و صفحه کلاچ آشنا شوید. خود صفحه کلاچ انواع مختلفی دارد که هر کدام قطعاتی را اضافه تر و یا متفاوت تر از دیگری دارند. اما به طور کلی دیسک و صفحه کلاچ شامل ۴ بخش صفحه روکش که معمولا حاوی فنر دیافراگم است، صفحه فشار، صفحه متحرک یا فلایویل و یاتاقان یا بلبرینگ آزاد کننده است. صفحه روکش به چرخ دنده متصل می شود و صفحه فشار نیز به وسیله فنر دیافراگم، به صفحه متحرک نیرو وارد می کند. این صفحه نیز بر روی یک شَفت در حال حرکت است.
گفتیم که اصلی ترین کار دیسک و صفحه امکان پذیر کردن تغییر دنده بدون خاموش شدن موتور است. این مورد در خودروهای دنده دستی امری بدیهی است و بدون استفاده از صفحه کلاچ، عملا امکان تغییر دنده وجود ندارد و یا به سختی انجام می شود. در خودرو، نیروی موتور از طریق صفحه ای به نام فلایویل یا flywheel یا چرخ لنگر به جعبه دنده خودرو وارد می شود. در هنگام انتقال این نیرو، به دلیل درگیر بودن دنده های موجود در چرخ دنده، امکان تعویض دنده و به دنبال آن امکان تغییر دور موتور یا همان سرعت خودرو وجود ندارد و اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم باید موتور خاموش شود. دیسک و صفحه، یکی از آسان ترین راه ها برای حل این مسئله بدون نیاز به خاموشی موتور است. با فشردن پدال کلاچ توسط راننده، صفحه کلاچ درگیر می شود. در این حالت فاصله ای بین محور داخل جعبه دنده و فلایویل ایجاد می شود. این فاصله باعث می شود که نیروی موتور خودرو به جعبه دنده منتقل نشود و امکان تعویض دنده فراهم شود. پس از قطع فشار از روی پدال مربوط به کلاچ، دیسک و کلاچ از دور خارج می شود و نیروی موتور از طریق محور جعبه دنده، به آن وارد می شود.
شاید فکر کنید که دیسک و صفحه صرفا مختص خودروهای دنده دستی است و خودروهای دنده اتوماتیک فاقد دیسک و صفحه هستند اما این چنین نیست. خودروهای دنده اتوماتیک نیز کلاچ دارند و تنها تفاوت آنها با خودروهای دنده دستی، نداشتن پدال کلاچ است و کلاچ در این خودروها به صورت اتوماتیک گرفته می شود. از لحاظ ساختاری نیز، دیسک و کلاچ موجود در خودروهای دنده اتوماتیک با نوع دنده دستی آنها تفاوتی ندارد و هر دو پس از درگیر شدن، مانع انتقال نیرو از موتور به جعبه دنده می شوند.
دیسک و صفحه تقریبا یکی از گران ترین قطعات خودرو هستند و هر ساله مالکان خودروهای مختلف، هزینه های زیادی را برای تعویض این قطعه صرف می کنند. این قطعه همانند بسیاری از قطعات خودرو، معمولا به صورت واردات در اختیار مصرف کنندگان قرار می گیرد و با احتساب هزینه های خرید و گمرکی و همینطور گرانی های اخیر ارز در چند سال اخیر، قیمت این قطعه خیاتی، رشد زیادی داشته است و عملا خریداران را با مشکلات زیادی مواجه کرده است. از طرفی سالهای زیادی است که تولید کنندگان ایرانی بسیاری دست به تولید صفحه کلاچ و سایر قطعات مربوط به خودرو زده اند و در بازار شاهد انواع دیسک و صفحه ایرانی سمند، پراید، پژو، ال ۹۰ و سایر خودروهای ایرانی و خارجی هستیم. کیفیت این قطعات نیز در بسیاری از موارد از بیشتر نمونه های مشابه آنها به خصوص نمونه های چینی، بالاتر است و می توانید با اطمینان خاطر از آنها استفاده کنید. در پایان باید خاطر نشان کنیم که دیسک و صفحه چه در خودروهای اتوماتیک و چه دنده دستی، قطعه ای بسیار حیاتی است و مستقیما با سلامت قطعات اصلی خودروی شما مانند جعبه دنده و موتور در ارتباط است. از این رو باید نسبت به سرویس کاری و چک کردن منظم و در صورت لزوم تعویض آن، بی اعتنا نباشید.
