یکی از طرح های پرفروش فرش دستباف و ماشینی، نقشه ریزماهی است که هچیگاه هم از مُد نمی افتد و در خانه های ایرانیان به وفور یافت می شود، اما رمز و راز ماندگاری فرش طرح ریزماهی چیست؟
طرح ریزماهی که در واقع یکی از انواع نقشه ماهی درهم است، یکی از مهم ترین و در عین حال فراگیرترین طرح های قالی ایران است. این طرح در بیشتر مناطق قالیبافی کشور استفاده شده و در بازارهای جهان فرش نیز همواره مورد استقبال قرار گرفته است، درحال حاضر بافندگان فرش دستباف استانهای خراسان جنوبی ،همدان، آذربایجان شرقی ، مرکزی، فارس و... از طرح ماهی درهم به عنوان نقشه فرش استفاده می نمایند که در هر یک از مناطق فوق دارای ویژگی های خاص از لحاظ نقش مایه های کاربردی اندازه واگیره، حواشی کاربردی رنگبندی و بالاخره سبک نقشه از نظر شکسته یا گردان می باشد.
انسان کمال طلب همواره در جستجوی سعادت و جاودانگی، به انواع روش ها دست یازیده تا عطش وجودی خود را بنشاند چنانکه همه ی انسان ها به دنبال سعادت و جاودانگی اند و هر کس می خواهد به طریقی به آن برسد. یکی ازروش هایی که در قدیم جهت جاودانگی مرسوم بوده است کشیدن نقش های حیوانات به خصوص اعضای بدنی آنها می باشد و این عمل نشان دهنده قدرت و سعادت وبه منظور تسخیر روح حیوان صورت می گرفته است تا بدين صورت ميل به جاودانگي و کمال خواهي خويش را به آيندگان نشان دهد.
پيشرفت بشر تا بدانجا رسيد تا بتواند اين طرح ها را از روي ديوارهاي غارها بر روي زير انداز خود همراه با ظرافت بيشتري پياده نمايد.
یک دسته بسیار مهم از طرح های ایرانی را که تقریبآ در سراسر ایران پراکنده است با نام هراتی و نام جدیدتر و محدودتر ماهی در هم می شناسند . اصطلاح هراتی ازآنجا پیدا شده است که این طرح در دوره تیموری و در هرات رواج فراوان یافت و تعداد زیادی طرح شاهانه، چه درفرش و چه در معماری، با این طرح شکل گرفت.
اصطلاح ماهی در هم عامیانه است و نمی دانیم در چه زمانی پیدا شده است، ماهی در هم شکل ویژه ای از هراتی است .
اساس طرح هراتی و گونه ای از ماهی در هم عبارت از دو ماهی و گل گردی (معمولآ هشت پر) در میان آن
می باشد . بدیهی است در دوره اسلامی ماهی ها به برگ شباهت یافته اند چرا که در دوره اسلامی بر روی فرش و امثال آن نقش واقعی از بین برده اند تا مبادا در نماز، سجده به آن نقش یا موجود کنند، مخصوصآ اهل تسنن بر روی فرش و امثال آن که نقش واقعی انسان و حیوان داشته باشند نماز نمی گذارند، در واقع گل وسط هم چهره انسان بوده است که به یک گل گرد تبدیل یافته است.
طرح ها و نقوش رایج امروزی در فرش ایران، از فرهنگ کهن و غنیِ ما برخوردار است و می توان با بررسی آئین ها و آداب و رسوم گذشتگان به ریشه ی این نقوش دست یافت.
یکی از این نقوش که پژوهشگران توانسته اند با تحقیق پیرامون مسائل مربوط به فرهنگ و مردم شناسی به اصل شکل گیري آن تا حدودي پی برده و بر اطلاعات خود بیفزایند، طرح ماهیِ درهم است.
طرح ها و نقوش رایج امروزی در فرش، از فرهنگ کهن و غنیِ ما برخوردار است و می توان با بررسی آئین ها و آداب و رسوم گذشتگان به ریشه ي این نقوش دست یافت.یکی از این نقوش که پژوهشگران توانسته اند با تحقیق پیرامون مسائل مربوط به فرهنگ و مردم شناسی به اصل شکل گیري آن تا حدودي پی برده و بر اطلاعات خود بیفزایند، طرح ماهیِ درهم است.
اساس طرحِ ماهی درهم، نگاره هایی به شکل برگ خمیده است که نقشی از ماهی را به یاد انسان می آورند. این برگها به صورت قرینه به – دور گل هاي ریز در حال گردش اند. از انواع طرح ماهی درهم می توان به ماهی سنه (سنندج)، ماهی فراهان، ماهی قشقایی، ریزه ماهی و … اشاره نمود.
الف ) ریزه ماهی: به نقش بسیار ریزِ ماهی درهم به طوری که امکان طراحی کوچکتر از آن، وجود نداشته باشد، ریزه ماهی یا فرش طرح ریزماهی گویند. از تکرار نقش ریزه ماهی، لوزی هایی با گلِ هشت پر در داخل و گل های بسیار ریزی به نام گلچه یا پاره سیب در انتهای اضلاع لوزی به نمایش در می آید.
