سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) یک ابزار مدیریتی برای کنترل و بهبود عملکرد بهداشت، ایمنی و محیط زیست در همه برنامه های توسعه و پروژه های صنعتی یا تشکیلات سازمانی است. با ایجاد بستر فرهنگی خلاق و نگرشی نو و سیستماتیک در راستای توسعه پایدار و کرامت انسان، بطور یکپارچه و با همگرایی و چیدمان هم افزای نیروهای انسانی و امکانات و تجهیزات فراهم ساخته است.
این ابزار مدیریتی با استفاده از سیستم آموزش کارآمد، ممیزیهای دوره ای، ارزیابی، بهبود مستمر، موجب به حداقل رساندن اثرات نامطلوب صنعت بر محیط و افزایش اثرات مطلوب آن از طریق تأمین ایمنی همه جانبه کلیه کارکنان و همکاران سازمان، تجهیزات و تأسیسات و به صفر رساندن حوادث و آسیب های ناشی از کار از طریق کنترل یا حذف شرایط ناایمن و ارتقاء سطح سلامت افراد از طریق اعمال راهکارهای کنترلی مدیریتی، مهندسی و اجرایی در کلیه سطوح سازمان و همچنین صیانت از محیط زیست به عنوان سرمایه بشریت می گردد.
گسترش مواد و تکنولوژی نوین گرچه رفاه را افزایش می دهد اما به موازات خود مخاطرات جدیدی را نیز پیش روی بشر قرار می دهد که غلبه بر آن نیازمند احساس مسئولیت همگانی در اجرای برنامه های بهداشت، ایمنی و محیط زیست برای محافظت از جان انسانها، محیط زیست و سرمایه های ملی می باشد. تکرا حوادث مشابه و ضعف در اثربخشی تمهیدات کنترلی مسئولین را برآن داشت تا با تأمل در طرح و برنامه های کنترل حوادث شرکتهای نفتی معتبر دنیا به تحقیق پیرامون علل موفقیت هر یک بپردازند. تجارب شرکت های نفتی موفق و معتبر در دنیا بیانگر تغییر نگرش واکنشی به نگرش پیشگرانه در برنامه های کنترلی حوادث بوده است. این نگرش آنها را به سمت ایجاد یکپارچگی در مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست سوق داده است.
در واقع سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) بخشی از سیستم مدیریت کل جاری در یک سازمان است و همانند سایر سیستم های مدیریتی از چرخه دمینگ پیروی می کند.
مهمترین عناصر سازنده یک سیستم HSE عبارتند از :
مدیریت باید رهبری و تعهد عملی، قوی و مشارکت در مسائل بهداشت، ایمنی و محیط زیست را نشان داده و اثبات نماید. همچنین باید منابع ضروری جهت دستیابی به اهداف HSE را فرآهم کند. اساس سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست ، رهبری و تعهد مدیریت و آمادگی او به منظور فرآهم نمودن منابع مورد نیاز جهت دستیابی به اهداف HSE می باشد.
هر سازمانی می تواند یک خط مشی جامع سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) یا خط مشی جداگانه برای هر یک از بخش های بهداشت، ایمنی و محیط زیست داشته باشد. پذیرفتن، توسعه و حمایت فعال و تأیید خط مشی از سوی بالاترین مقام وتهیه آن به صورت قابل فهم اطلاع رسانی آن به کلیه گروه های ذینفع بسیار حائز اهمیت است.
سازمان باستی نقش ها، مسئولیت ها توانایی های تک تک افراد را جهت ایفای نقش خود در در بهبود عملکرد سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE) تعریف، مستند و اطلاع رسانی نماید.
به طور مداوم سازمان باید ریسک های مرتبط با سیستم HSE را ارزیابی نماید. همچنین باید به منظور شناسایی خطرات خاص، ارزیابی و کنترل ریسک ها تا سطح قابل قبول، فرآیندها و فعالیت ها را ارزیابی کند. سازمان بایستی برای ارزیابی و مدیریت ریسک های مرتبط با سیستم مدیریت ایمنی، بهداشت و محیط زیست (HSE)، روش های اجرایی ایجاد کند.
ملاحظات سیستم باید بخش جدایی ناپذیر تمام جنبه های طرح ریزی و تغییر در طراحی ، توسعه ، خرید و حمل و نقل محصولات و خدمات باشد. شرکت باید برای تمام برنامه های کاری ، طرحی برای دستیابی به اهداف HSE و معیارهای اجرایی آن ارائه نماید.
این عنصر مشخص میکند که باید فعالیت ها چگونه انجام شوند و چگونه اقدامات اصلاحی در زمان مورد نیاز در راستای بهبود مستمر اعمال گردند.
ممیزی و بازنگری باید به منظور تأیید اجرا و اثربخشی سیستم و تناسب آن با الزامات سیستم صورت گیرد.
بسیاری از آن ها به صورت مستقل یا قراردادی کار می کنند و یا برای شرایط خاص استخدام می شوند.
گاهی نیز در سمت مشاوره قرار می گیرند و به توسعه سیاست ها کمک می نمایند.
از چند دهه گذشته سیاست های ایمنی و بهداشتی جدی، سبب شده تا در این بخش رونق واقعی را شاهد باشیم.
برای مشاغل خصوصی، آن ها می توانند تقریباً در هر جایی که نیاز به بهداشت و ایمنی محیط زیست باشد، کار کنند.
این موارد می تواند برای مثال شامل موارد زیر باشد:
• توانایی پیش بینی خطرات و حوادث محتمل در پروژه ها، کارگاه ها و کلیه محیط های صنعتی .
• توانایی تفکیک ایمنی فردی، ایمنی شغلی و ایمنی فرایند کار.
• درک چهارچوب لایه های حفاظتی.
• تشخیص تدابیر مورد نیاز در راستای پیشگیری از بروز حوادث.
• تشخیص نشانه های بروز حوادث.
• کسب مهارت مدیریت بحران به منظور کاهش تلفات و هزینه ها در صورت بروز حادثه.
با توجه به مزایای و فواید اجرای روش های HSE در سازمان ها و تمایل آن ها به اجرای روش های HSE، در سال های اخیر بسیاری از شرکت ها در استخدام نیروهای خود، شرط داشتن گواهینامه دوره های HSE را در موارد استخدامی گنجانده، اولویت استخدام را به افرادی داده اند که دارای توانایی بالا باشند.
لذا با توجه به بازار کار روبه رشد برای متخصصان HSE، گذراندن دوره های آموزش HSE می تواند برای متقاضیان ورود به بازار کار نیز دوره ای مفید و موثر به شمار آید .
افراد دارای مدرک HSE می توانند با در دست داشتن مدرک تحصیلی یا گواهینامه خود، به عنوان مشاور و یا تکنسین ایمنی در واحدهای صنعتی کوچک به طور مستقل فعالیت کنند و یا زیر نظر مهندسان ایمنی در واحدهای بزرگ مشغول به کار شوند.
