امروزه سازمان‌ها به جهت گسترش تکنولوژی با پیچیدگی‌هایی روبه‌رو هستند که روش‌های سنتی و گذشته پاسخگوی حل آن‌ها نیست؛ به همین دلیل محققان برای درک این رفتارهای سازمانی روش‌هایی را پیشنهاد داده‌اند تا بر تکیه بر آن‌ها، علاوه بر شناخت جزئیات در سازمان‌ها با نحوه‌ی رویایی و حل آن‌ها آشنا شوند. پویایی شناسی سیستم‌ها یکی از این روش‌ها است.
علم پویایی شناسی سیستم‌ها ابتدا در دهه 50 میلادی توسط جی فارستر ارائه شد؛ این روش با تمرکز بر حلقه‌های بازخوردی درون سیستم، تأثیرات غیرخطی و تأخیرهای زمانی موجود بین متغیرها، به بررسی رفتارهای یک سیستم می‌پردازد.
سیستم‌هایی که بر رویکرد پویا فعالیت دارند از ابزارهای رایانه‌ای برای طراحی استراتژیک و سیاست‌های خود استفاده می‌کنند, به این صورت که از طریق وابستگی و تعامل بین فعالیت‌ها، بازخورد اطلاعات بین آن‌ها تحلیل می‌کند. با توجه به مشکلات موجود در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی و مدیریتی این علم از تحقیقات گسترده و کاربردهای فراوانی برخوردار است.
علم پویایی شناسی، علوم رفتاری و اجتماعی را با جزئیات از طریق برنامه‌ریزی یکدست می‌کند که برای این کار به طراحی و ساخت دقیق از مدل‌های اصلی نیاز است؛ به همین دلیل اینگونه مدل‌ها را می‌توان پیچیده تصور کرد اما حجم کم آن‌ها این امتیاز را به برنامه‌ریزان می‌دهد تا با اجرای سریع این مدل‌ها مواجه شده و سناریوهای مختلف برای طراحی را امتحان و تحلیل کنند.
در دنیای امروز با ابر رشته‌ها مواجه هستیم که حاصل تفکر سیستمی می‌باشد؛ که پویایی شناسی سیستم یکی از آن‌ها است و در واقع اصول حاکم بر تمامی سیستم‌ها را تحلیل می‌کند تا به ارزش هر سیستم پی ببرد که آیا به حل نیاز دارد یا خیر.
برای پیاده‌سازی رویکرد پویایی شناسی لازم است تا ابتدا به مدل مربوطه سیستم شبیه‌سازی شود که این کار توسط نرم‌افزارهای شبیه‌سازی مانند ونسیم(Vensim) و انی لاجیک(Anylogic) صورت می‌گیرد؛ این کار با هدف ایجاد درکی نظری و شهودی از سیستم برای اجرای سیاست‌های برنامه‌ریزی شده ضروری است.
آشنایی با: فرآیند محوری و گام های پیاده سازی
به منظور ایجاد این مدل شبیه‌سازی کارشناسان به دنبال محدوده‌ای از سیستم هستند تا بازخوردهای مشکل‌دار را کشف و برای تنظیم آن‌ها اقدام کند؛ به طور کل این ساختارها باید بیانگر تأخیر و غیر خطی بودن باشند.
پس از آنکه این ساختارها در سیستم شناسایی شدند باید قوانینی را برای تصمیم‌گیران تصویب کرد که مطابق با آن‌ها و توجه به ویژگی‌های سیستم به برنامه‌ریزی مشغول شوند.
رویایی با مشکلی که درک آن برای ذینفعان سخت بوده و تغییرات در آن الزامی است.
تعریف مشکل مذکور به صورت پویا با استفاده از نمودارهای زمانی
تلاش برای ایجاد نگرشی درون‌زا به منظور پویایی مورد نظر سیستم
تفکر درباره‌ی جزئیات سیستم به عنوان عوامل وابسته به هم
شناسایی متغیرهای کلیدی که در راستای پویا کردن سیستم مؤثر هستند.
تدوین مدل رفتاری به طوری که پویایی مورد نیاز سیستم را تولید کند(شبیه‌سازی مدل ایجاد شده)
آزمایش مدل برنامه‌ریزی شده و بررسی رفتار برای درک بهتر و اطمینان از مؤثر بودن مدل در شرایط مختلفی که سیستم با آن‌ها مواجه است.
طراحی مدل‌هایی برای مواقع ضروری و اضطراری سیستم تا در صورت بروز مشکل از مدل جایگزین استفاده شود.
گزارش نویسی و مستند کردن مدل برای ارائه به ذینفعان به منظور نقد و دریافت نظرات کارشناسانه
این افراد با رکورد کردن فعالیت‌های علی آن‌ها با فرآیندهای دنیای واقعی مطابقت می‌دهند تا با شواهد تجربی مورد نیاز خود مواجه شوند که برای این کار لازم است تا سیستم از طیف گسترده‌ای از داده‌های کمی و کیفی برخوردار باشد.
این افراد از طریق داده‌های جمع‌آوری شده به مدلسازی پرداخته و مدل خود را آزمایش می‌کنند؛ این آزمایش‌های شامل: ارزیابی ساختار، سازگاری ابعادی، شرایط شدید، تولید مثل رفتار، رفتار غافلگیرانه، تجزیه و تحلیل حساسیت است.
با استمرار در این روند محققان و کارشناسان به بهبود سیستم و در نتیجه پویایی آن می‌رسند.
در پویایی شناسی سیستم از طریق نمودارهای حلقه‌های بازخورد اطلاعاتی ابزاری برای مفهوم سازی ساختار پیچیده سیستم استفاده می‌کنند؛ این حلقه‌های بازخورد زمانی در سیستم برقرار می‌شوند که، اطلاعات ناشی از برخی اقدامات از طریق سیستم عبور کنند و مجدد به نقطه‌ی آغاز خود برگردند.
روش‌هایی که در جهت جهت‌گیری مثبت این حلقه‌ها و تقویت آن‌ها برای رشد منابع ایجاد می‌شود، همگی به پویایی سیستم منجر می‌شوند.
مقاله پیشنهادی: کاربرد مطالعه تکرارپذیری و تجدیدپذیری (Gage R&R)
در یک سیستم پویا فعالیت‌ها به دنبال دیدگاهی پیوسته هستند تا خود را با بازخوردهای دورن‌زا سازگار کنند، این نوع دیدگاه بر ساختار سیاست تصمیمات اساسی هم تمرکز دارد تا از تصمیمات گسسته فاصله بگیرد؛ این رویکرد نهایتا ساختار رفتار درون سیستم را به سمت پویا شدن سوق می‌دهد.
یکی از قابلیت‌های سیستم‌های پویا امکان آزمایش تمامی گزینه‌های تصمیم‌گیری فعلی و احتمالی است؛ این امر موجب می‌شود تا مدل‌ها و ساختارهای پیشنهادی یک سیستم پویا قابل اعتمادتر باشند. درون مایه سیستم‌های پویا به این صورت است که عدم اطمینان در فرضیات مهم نبوده مگر در داده‌های اضافی موجود، مدلسازی دقیق‌تر پارامترها و با تحقیقات بیشتر در این زمینه.
پویایی شناسی در فرآیندهای کسب و کار، تدوین برنامه‌ریزی‌های راهبردی، کلان و خرد از توان بالایی برخوردار است؛ یکی از علت‌های استفاده از این علم وجود مؤلفه‌ها و متغیرهای زیاد در سیستم‌ها که می‌تواند با زیر نظر گرفتن ساختار و پیش‌بینی تمامی رفتارها به بهینه بودن حل آن‌ها بپردازد.
روند این ساختار از مدلسازی پویا آغاز و به نمودار حلقه‌های علی، تبدیل نمودار حلقه‌های علی به دیاگرام‌های انباشت و در نهایت جریان و شبیه‌سازی مدل توسط نرم‌افزارهای مربوطه ختم می‌شود.
نگرش جهانی پویایی شناسی سیستم‌ها موجب شده تا با داشتن نگاهی سیستمی، سازمان‌ها را هدفمند شده و از بی‌نظمی‌های آن‌ها کاسته شود؛ هرچند بسیاری از سازمان‌ها هنوز با اجرا شدن آن مخالف هستند اما در آینده و افزایش سطح خدمات به ناچار باید رویکرد خود را تغییر بدهند.
تولید شده در گروه تولید محتوای هلدینگ کاسپین | نویسنده: سیده فاطمه حوائجی | منابع: سایت انجمن پویایی شناسی ایران
