ایتالو اسووو، نویسنده‌ی ایتالیایی با نگارش رمان وجدان زنو یکی از بهترین آثار ادبیات در قرن بیستم را به جهان ادبیات هدیه داد؛ به‌طوری‌که این کتاب در کنار غول‌های ادبیات جهان قرار دارد. این اثر فخیم در ادبیات فرانسهسروصدای زیادی به پا نمود تا جایی که اکثر منتقدان ادبیات کشور فرانسه آن را بهترین اثر قرن خواندند، البته منتقدان ایتالیایی درباره این کتاب کمی غیرمنصفانه برخورد نمودند و نگاه خوبی به این کتاب نداشتند و همانند نوشته‌های قبلی اسووو نادیده گرفته شد و اگر تلاش‌های جیمز جویس برای ترجمه و چاپ آن در پاریس نبود، شاید این کتاب به چاپ نمی‌رسید، با این حال وجدان زنو برای ایتالو اسووو نقطه‌ی عطفی در نویسندگی بود.
وجدان زنو درباره‌ی دست‌نوشته‌های یک بیمار به نام زنو کاسینی است، روان‌کاو او برای درمان بهتر بیماری‌اش تجویز نموده که زنو، داستان زندگی و آنچه در ذهنش می‌گذرد را بنویسد. از همین رو زنو زندگی خود را در شش بخش می‌نویسد اما درمان را رها می‌کند. روان‌کاو برای انتقام‌جویی یا شاید بهتر است بگوییم برای مجاب کردن او به ادامه‌ی درمان، نوشته‌های او را منتشر می‌کند و در مقدمه‌ی کتاب نیز به زنو پیشنهاد می‌دهد که سود حاصل از چاپ کتاب را با او تقسیم کند، به شرطی که برای ادامه‌ی درمانش بازگردد. این کتاب خواندنی با طنزی جذاب برای اکثر علاقه‌مندان به کتاب‌های رمان گزینه‌ی مناسبی است.
«آندره تریو درباره‌ی وجدان زنو بیان می‌کند: «یک شاهکار عظیم و باورنکردنی… در طول یک قرن احتمال دارد فقط پنج یا شش اثر به این غنا و عظمت خلق شود».
این رمان شامل شش فصل به نامهای «آخرین سیگار»، «مرگ پدر»، «ماجرای ازدواج من»، «همسر و معشوقه»، «داستان یک شرکت تجاری» و «روان‌کاوی» که هرکدام از این بخش‌ها دارای جذابیت‌های خاص خود می‌باشند. گرچه؛ روان‌کاو درباره‌ی این نوشته دید خوبی ندارد و ازنظر او زنو راست و دروغ را با هم تلفیق نموده است.
در بخشی از کتاب زنو بیان می‌کند: «که بیمار است اما ازنظر او بیماری نوعی اعتقاد است و او با این اعتقاد به دنیا آمده است»، از همین رو در همه‌ی زوایای زندگی خود به دنبال نشانه‌های بیماری می‌گردد، او به‌واسطه‌ی ثروتی که از پدرش به ارث برده است نیاز به کار کردن ندارد و به همین خاطر فرصت زیادی برای مریض شدن دارد و می‌گوید: «آدم وقتی مریض است که فرصت مریض شدن را داشته باشد» و مراجعه زیادش به دکتر و کتاب‌های پزشکی و نهایتاً دکتر روان‌کاو در همین راستاست.
از نظر زنو، ضعف‌هایی نظیر زیاد حرف زدن و خوش‌بینی مفرط و ترس از پیری و شک در مورد این‌که خوش‌جنس است یا بدجنس و خیانت به همسر و… نیز در شمار بیماری‌هایش دسته‌بندی‌شده است و درد و رنجی که از چنین مسائلی ناشی می‌شود را همچون درد و رنج ناشی از بیماری تلقی می‌کند. او به قول خودش وجدانی نازک‌نارنجی دارد و این وجدان، پشیمانی‌ها و عذاب‌های مکرری را ایجاد می‌کند.
منتقدین «وجدان زنو» را از نمونه‌های شاهکار رمان روان‌کاوانانه می‌دانند، زمانی که زنو به‌قصد درمان و به‌اصرار روان‌کاوش، خاطرات خود را می‌نویسد، ناخواسته چنان به الگوهای شناخته‌شده‌ی روان‌کاوی می‌پردازد که روان‌کاوش را به شک می‌اندازد.
در فصل «آخرین سیگار» او درباره‌ی چگونگی ترک سیگار به این شیوه می‌نویسد: «برای آن‌که جنبه‌ی تمسخرآمیز بیماری آخرین سیگار را بزدایم، سعی کردم که محتوای فلسفی به آن بدهم. انسان قیافه‌ای غرورآمیز به خود می‌گیرد و در کمال متانت و وقار اعلام می‌دارد: هرگز تکرار نخواهد شد! خب، اگر به قول خود وفا کند، تکلیف قیافه‌ی غرورآمیز چه می‌شود؟ برای حفظ و جاودانی کردن چنین قیافه‌ای باید این امکان باشد که انسان بتواند سوگندش را تکرار کند.»
بی‌شک ادبیات قرن بیستم ایتالیا را نمی‌توان بدون در نظر گرفتن آثار و تأثیرات ایتالو اسووو رمان‌نویس و منتقد ادبی ایتالیایی بازخوانی کرد، نویسنده‌ی کتاب مشهور وجدان زنو کتاب‌هایش را بانام مستعار ایتالو اسووو منتشر می‌کرد. هکتور آرون شمیتس سال ۱۸۶۱ در شهر تریست ایتالیا در خانواده‌ای یهودی و متمول به دنیا آمد. قبل از نویسندگی کارمند بانک شد، در سال ۱۸۹۶ ازدواج کرد و در سال ۱۹۲۸ وقتی در حال نوشتن چهارمین رمانش بود، در تصادف اتومبیل جان‌باخت.
اسووو حتی زمانی که کارمند بانک بود نیز نویسندگی می‌کرد و نمایش‌نامه‌های کمدی می‌نوشت، او علاوه بر نوشتن، به‌نقد، ترجمه و تدریس فرانسه و آلمانی مشغول بود. اسووو در سال ۱۹۲۳ «وجدان زنو» را با هزینه‌ی خودش منتشر کرد، اما این رمان در ابتدا با عدم موفقیت روبه‌رو شد و دو سال طول کشید تا «وجدان زنو» کشف و با استقبال منتقدین و نویسندگان فرانسوی مواجه شود.
اسووو درباره‌ی نوشتن این رمان می‌گوید: «… هیچ امکانی برای پناه گرفتن وجود نداشت. این رمان باید نوشته می‌شد.» «وجدان زنو» با رمان‌های پیشین اسووو تفاوت داشت و به یک رمان اتوبیوگرافی بسیار نزدیک بود، او در نامهای می‌نویسد: «…این‌یک رمان اتوبیوگرافی است، اما نه اتوبیوگرافی من …»
این رمان توسط مرتضی کلانتریان ترجمه شده است و در پاییز ۱۳۶۳ به چاپ رسید؛ اما بعد از بیست سال و در پاییز ۱۳۸۳ و این بار به دست مترجم تجدید چاپ شد. در چاپ دوم ترجمه‌ی فارسی کتاب دارای ۴۷۲ صفحه بوده است. این کتاب با موضوع روان‌کاوی و ادبیات و در شاخه رمان مجددا در سال ۱۳۹۷ توسط انتشارات بانمنتشرشده است، علاقه‌مندان به کتاب‌های رمان می‌توانند کتاب وجدان زنو را از کتابفروشی کاواک به قیمت ۶۵٫۰۰۰ تومان به صورت آنلاین خریداری نمایند.
