شیر خشک، محصولی پودری است که از طریق تبخیر آب شیر به دست می‌آید. شیر خشک کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف دارد، از جمله در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی. در این مقاله، به بررسی روند آماده‌سازی انواع پودر شیر خشک در کارخانه و همچنین معرفی برخی از برندهای موجود در بازار می‌پردازیم.
شیر از گاوداری ها با تانکر وارد کارخانه می شود. قبل از اینکه در تانکر را باز کنند باید شستشو انجام شود. دمای شیر در این تانکر نباید از 4 درجه‌ی سانتی گراد بالاتر برود، چنانچه این اتفاق بیفتد، شیر فاسد می شود. راننده درجه حرارت شیر را چک میکند سپس سمپل گرفته می شود و در آزمایشگاه، سلامت شیر و مقدار چربی چک می شود، زمانی که شیردر حد استاندارد باشد، وارد تانک‌های استانداردسازی می شود. شیر در این تانک ها به استانداردهای لازم تبدیل میشود. در اینجا ویتامین و مینرالها در صورت نیاز به شیر اضافه میشود تا مواد مغذی آن به استاندارد برسد. سپس شیر وارد تبخیر کننده یا evaporator می شود، در این لوله ها بخار در اطراف شیر است، حرارت بخار، شیر را به جوش میاورد. جوش آمدن با بخار باعث میشود که ویتامین‌های شیر از دست نرود. 3 بار در این لوله‌ها با بخار جوش میاید تا شیر غلیظ و غلیظتر شود. شیرغلیظ به دست آمده وارد هموژنایزر می شود. هموژنایزر مولکول شیر و چربی را میشکند تا با هم یکنواخت شوند و محصول همگنی تولید شود. شیر هموژنایز شده در تانک خشک کن اسپری می شود. در این تانک باد گرم با 300 درجه‌ی سانتیگراد حرارت جریان دارد و در اینجا شیر تبدیل به پودر میشود. برای اینکه پودرها به بدنه تانک ها نچسبد، سه عدد چکش برقی مرتب به این تانک ضربه می‌زنند. در اینجا نمونه‌ی شیرخشک برداشته می شود تا همه موارد آن کنترل شود و سپس بسته بندی شود. شیر خشک قوطی در هر کشور قیمت متفاوتی دارد ولی به طور متوسط 10 دلار قیمت دارد.
به محض ورود شیر به کارخانه، آن را توزین و نمونه برداری می کنند، سپس شیر فیلتر شده، پاستوریزه می شود و مستقیماً به جداکننده چربی منتقل می شود. قیمت شیر بستگی به میزان چربی شیر دارد که بین 4 تا 8 درصد متغیر است. خامه یا چربی به دست آمده در دمای 50 درجه فارنهایت نگهداری می شود. سپس چربی را با تلقیح با 5 تا 10 درصد وزن آن توسط استارتر فرآوری نموده، خوب مخلوط کرده و به مدت حداقل 12 تا 18 ساعت و یا تا زمانی که اسیدیته 0.2 تا 0.4 ایجاد شود، نگهداری می نمایند تا به استاندارد مورد نظر برسد. سپس با روکش بخار حرارت داده می شود، ناخالصی هایش در سطح بالای آن جمع شده و با ابزار مناسب حذف می شود و چربی حاصل از فیلتر رد شده و بسته بندی می شود.
شیر بدون چربی (اسکیم) به دست آمده از جداکننده چربی در مخازن ذخیره سازی جمع آوری شده، در دمای حدود 85 درجه سانتیگراد تا 90 درجه سانتیگراد گرم می شود و بر روی سطح درام فلزی گردان گرم شده با بخار پمپ می شود. فشار بخار در خشک کن باید حدود 69 پوند بر مربع باشد. شیر به صورت یک لایه نازک روی سطح درام غلتکی خشک می شود و با استفاده از اسکراپر فولادی جمع آوری و برداشته می شود. سپس آن را به صورت پودر در آورده و به صورت پودر شیر خشک فرموله ۲۵ کیلوگرمی و یا پودر شیر خشک با درصد پروتئین ها و پکیج های متفاوت ( شیر خشک جهت صادرات) بسته بندی می کنند.
پودر شیر خشک، منبع غنی از مواد مغذی است که می‌تواند در رژیم غذایی افراد، به خصوص کودکان، نقش مهمی ایفا کند. با انتخاب پودر شیر خشک مناسب، می‌توانید از فواید آن برای سلامتی خود یا فرزندتان بهره‌مند شوید.
برند نیدو مربوط به کارخانه نستله (با درب سفید رنگ) و برند انشور که مربوط به کارخانه ابوت امریکا می باشد.
دو نوع شیر خشک در بازار موجود است. 1. شیر خشک regular و معمولی 2. شیر خشک رژیمی یا درمانی که این نوع از شیر خشک نیاز به نسخه پزشک دارد. شیر خشک معمولی هم شماره 1 و 2 و 3 دارد که شماره 1 برای نوزاد تازه به دنیا آمده تا 6 ماهه است؛ شماره 2 برای نوزادان 6 ماهه تا 1 سال و شماره 3 مخصوص نوزادان بالای 1 سال تا 3 سال است
1. برند شیر خشک نان Nan
2. برند شیر خشک بیومیل bio mil
3. برند شیر خشک ببلاک bebelac
4. برند شیر خشک سوپرامیل supramil
5. برند شیر خشک آپتامیل aptamil
6. برند شیر خشک گیگوز guigoz
در صورتی که نوزاد دچار یوبوست یا نفخ و دل پیچه دارد، بهتر است از شیر خشک های کانفورت، در صورتی که نوزاد نارس و یا وزن کمی دارد بهتر است از شیر خشک سیمیلاک نئوشور استفاده شود. و یا زمانی که نوزاد به شیر خشک معولی آلرژی پیدا میکند، پزشک بر حسب نیاز یکی از این شیر خشک های رژیمی را تجویز میکند. شیر خشک های بیومیل برپایه پروتیئن سویا می باشد و برای بچه هایی که به شیر گاو حساسیت دارند استفاده می شود.
