قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) کدهای برنامه نویسی هستند که در بلاک چین ذخیره شده و در صورت تحقق شرایط و ضوابط از پیش تعیین شده، به طور خودکار اجرا می شوند. قراردادهای هوشمند اجازه می دهند تراکنش ها و قراردادهای قابل اطمینان بدون نیاز به مرجع مرکزی، سیستم حقوقی یا مکانیسم اجرای خارجی در بین طرفین معامله انجام شوند.
مزایای قراردادهای هوشمند بیشتر در همکاری های تجاری مشهود است و به طور معمول از آن برای اجرای برخی از قراردادها استفاده می شود تا همه شرکت کنندگان بتوانند بدون دخالت واسطه از نتیجه قرارداد مطمئن باشند.
تصور کنید که نیاز به فروش یک خانه دارید. این امر فرآیندی نسبتاً پیچیده و طاقت فرسا است که مستلزم کاغذبازی های زیاد، ارتباط با موسسات و افراد مختلف و همچنین پذیرش سطح بالایی از ریسک در این زمینه است. به همین دلیل اکثر فروشندگان خانه تصمیم می گیرند که یک مشاور املاک پیدا کنند تا با تمام اوراق و مدارک سروکار داشته باشد، ملک را به بازار عرضه کند و از هنگام آغاز مذاکرات تا پایان آن به عنوان واسطه عمل کند.
پس از یک معامله موفق، چند درصد از قیمت فروش به عنوان حق کمیسیون به نمایندگان فروشنده و خریدار تعلق می گیرد. این مقدار ضرر مالی قابل توجهی را برای فروشنده رقم می زند.
در شرایطی از این قبیل است که قراردادهای هوشمند مفید واقع می شوند و به طور موثر تغییراتی اساسی در کل صنعت بوجود می آورند. قراردادهای هوشمند مسئله اعتماد را حل می کنند. این نوع از قراردادها بر اساس اصل «اگر، آنگاه» عمل می کنند. به این معنی که مالکیت خانه تنها هنگامی که مبلغ توافق شده به سیستم ارسال شود، به خریدار منتقل می شود.
همچنین بخوانید: دیفای (DeFi) یا امور مالی غیرمتمرکز چیست؟
این قراردادها به عنوان خدمات سپرده نیز عمل می کنند، یعنی هم پول و هم حق مالکیت در سیستم ذخیره شده و برای طرفین معامله دقیقاً همزمان توزیع می شوند. علاوه بر این، صدها نفر شاهد تأیید معامله هستند، بنابراین انتقال بدون اشتباه انجام می گیرد. از آنجا که دیگر مشکل عدم اعتماد بین طرفین وجود ندارد، نیازی به واسطه نیست. تمام عملیاتی که یک مشاور املاک انجام می دهد را می توان از قبل در یک قرارداد هوشمند برنامه نویسی کرد. از این طریق فروشنده و خریدار مبالغ زیادی را صرفه جویی می کنند.
این ویژگی فقط یک نمونه از کاربردهای بالقوه قراردادهای هوشمند است. این قراردادها قادر به تسهیل تبادل پول، دارایی و هر چیز ارزشمند دیگر نیز هستند. آنها همچنین از شفافیت کامل در شبکه اطمینان می یابند، از خدمات و هزینه های واسطه پرهیز کرده و مسئله اعتماد بین طرفین را برطرف می کنند. کد یک قرارداد هوشمند شامل کلیه شرایط توافق شده بین طرفین معامله و اطلاعات ثبت شده مربوط به معامله در بلاک چین می باشد.
به بیان ساده، قراردادهای هوشمند بسیار شبیه به دستگاه های فروش خودکار عمل می کنند که در مترو و امکان عمومی قرار دارند. شما مقداری ارز دیجیتال به قرارداد هوشمند انتقال می دهید و در عوض توافق نامه، حق مالکیت خانه، گواهینامه رانندگی یا هر چیز دیگری به حساب شما فرستاده می شود. تمام قوانین و جریمه ها نه تنها توسط قراردادهای هوشمند از قبل تعیین شده بلکه توسط آنها اعمال می شوند.
یک قرارداد هوشمند می تواند به تنهایی عمل کند، اما همچنین می تواند همراه با تعدادی از قرارداد هوشمند دیگر اجرا شود. این قراردادها می توانند به گونه ای تنظیم شوند که به یکدیگر وابسته باشند. به عنوان مثال، اجرای موفقیت آمیز یک قرارداد هوشمند خاص می تواند موجب آغاز قراردادی دیگر شود. از نظر تئوری، تمام سیستم ها و سازمان ها می توانند به طور کامل براساس قراردادهای هوشمند اجرا شوند. این امر تا حدودی در سیستم های مختلف ارز دیجیتال انجام شده است. در این سیستم ها همه قوانین از پیش تعریف شده اند و به همین دلیل، شبکه می تواند به طور خودگردان و مستقل عمل کند.
به طور کلی، در هر قرارداد هوشمند سه بخش اساسی وجود دارد که به معرفی آنها می پردازیم.
قراردادهای هوشمند برای آن که ایجاد شوند و عملکرد صحیح داشته باشند، باید در یک محیط مناسب و خاص کار کنند. اول از همه، محیط باید از رمزنگاری کلید عمومی که کاربران را قادر می سازد تا با استفاده از کد رمزنگاری منحصر به فرد خود، تراکنش را تایید کنند، پشتیبانی کند. این دقیقاً سیستمی است که اکثر ارزهای رمزپایه موجود از آن استفاده می کنند.
ثانیا، آنها به یک پایگاه داده (database) باز و غیرمتمرکز احتیاج دارند که همه طرفین قرارداد بتوانند به آن اعتماد کامل داشته و به صورت کاملاً خودکار عمل کند. علاوه بر این، برای اجرای قرارداد هوشمند باید محیط به خودی خود نیز غیرمتمرکز باشد. بلاک چین ها، به ویژه بلاک چین اتریوم، محیطی مناسب برای قراردادهای هوشمند فراهم می کنند.
سرانجام، منبع داده های دیجیتالی استفاده شده در قرارداد هوشمند باید کاملاً قابل اعتماد باشند. این امر مستلزم استفاده از گواهینامه های امنیتی SSL ،HTTPS و سایر پروتکل های اتصال ایمن است که به طور گسترده مورد استفاده قرار گرفته و به طور خودکار در اکثر نرم افزارهای مدرن اجرا می شوند.
قراردادهای هوشمند را می توان بر روی چندین بلاک چین، از جمله اتریوم و NEO ایجاد کرد. اتریوم محبوب ترین بلاک چین قراردادهای هوشمند نزد توسعه دهندگان است. قراردادهای هوشمند با استفاده از زبان برنامه نویسی اصلی اتریوم، به نام سالیدیتی (Solidity) ایجاد می شود. پس برای یادگیری نوشتن یک قرارداد هوشمند بر روی بلاک چین اتریوم نیاز است تا زبان برنامه‌نویسی سالیدیتی را یاد بگیرید.
قراردادهای هوشمند برای اولین بار توسط نیک سابو (Nick Szabo)، متخصص کامپیوتر و رمزنگاری، در سال 1996 مطرح شد. پس از چند سال، سابو بر روی این موضوع دوباره کار کرد و در چندین مقاله آن را منتشر کرد. وی در این مقالات به تشریح مفهوم ایجاد قراردادهای قانونی از طریق طراحی پروتکل های معامله الکترونیکی بین افراد غریبه در اینترنت پرداخت.
با این حال، اجرای قراردادهای هوشمند تا قبل از سال 2009 اتفاق نیفتاد. هنگامی که اولین ارز رمزنگاری شده یعنی بیت کوین همراه با بلاک چین خود ایجاد شد، در نهایت محیطی مناسب برای قراردادهای هوشمند فراهم شد. جالب است که بدانید نیک سابو مکانیسمی برای یک ارز دیجیتال غیرمتمرکز به نام بیت گلد (Bit Gold) در سال 1998 طراحی کرده بود. این طرح هرگز عملی نشد، اما دارای بسیاری از ویژگی هایی بود که بیت کوین حدود 10 سال بعد به آنها می بالید.
این روزها، قراردادهای هوشمند عمدتا با ارزهای رمزپایه مرتبط هستند. علاوه بر این، منصفانه است که بگوییم یکی بدون دیگری نمی تواند وجود داشته باشد، زیرا پروتکل های غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال اساساً قراردادهای هوشمندی با امنیت و رمزگذاری غیرمتمرکز هستند. آنها به طور عمده در بیشتر شبکه های ارز دیجیتال مورد استفاده قرار می گیرند و یکی از برجسته ترین ویژگی های اتریوم هستند.
همچنین بخوانید: اوراکل (Oracle) چیست و چه نقشی در دیفای دارد؟
در حالی که موضع دولت ها، قانون گذاران مالی و بانک ها در سراسر جهان در مورد ارزهای رمزپایه بسیار محتاطانه است، فناوری مورد استفاده آنها یعنی بلاک چین و قراردادهای هوشمند به طور گسترده ای به عنوان پروژه ای انقلابی پذیرفته شده و در همه سطوح در حال اجرا است.
از قراردادهای هوشمند برای کاربردهای مختلفی استفاده می شود. آنها تاکنون برای خدمات و معاملات مالی، بیمه، مجوز اعتبار، مراحل قانونی و حتی توافق نامه های تأمین مالی سرمایه (ICO) استفاده شده اند.
دو شرکت بیمه به نام های بیمه اطلس در مالت و آکسا (Axa) در فرانسه، قراردادهای هوشمندی را در سال 2017 آزمایش کردند. آنها نمونه های اولیه ای داشتند که در صورت تأخیر پروازهای آنها، به مشتریان هواپیمایی غرامت پرداخت می کردند.
فرض کنید جان در شرف پرواز از نیویورک به لس آنجلس است. او ارز دیجیتالی به ارزش 5 دلار را به قرارداد هوشمند بیمه آکسا می فرستد و شماره پرواز خود را ارائه می دهد. آکسا 95 دلار به قرارداد هوشمند می فرستد. بنابراین، 100 دلار در قرارداد هوشمند وجود دارد.
اگر پرواز جان به موقع باشد، 100 دلار از قرارداد هوشمند به آکسا ارسال می شود. اما اگر هواپیما دیر کند، 100 دلار از طریق قرارداد هوشمند برای جان ارسال می شود. همه چیز بطور خودکار انجام می شود.
این امر باعث صرفه جویی زیادی در وقت و هزینه می شود. همچنین به این معناست که در صورت تأخیر در پرواز، جان نیازی به اطمینان از بابت پرداخت مبلغ توافق شده توسط بیمه آکسا ندارد. او می داند که اگر پرواز دیر شود، قرارداد هوشمند فورا غرامت (100 دلار) را برای او ارسال می کند.
سیستم های بهداشتی از قراردادهای هوشمند برای ثبت و انتقال ایمن داده ها استفاده می کنند.
ما می توانیم نمونه هایی از قرارداد های هوشمند را که در صنعت پزشکی توسط برنامه هایی مانند انکریپجن (EncrypGen) استفاده می شود، مشاهده کنیم. انکریپجن یک برنامه کاربردی است که از قراردادهای هوشمند برای انتقال اطلاعات بیمار به روشی ایمن استفاده می کند و اجازه دسترسی به اشخاص ثالث را نمی دهد.
به این ترتیب، بیماران اطلاعات خود را کنترل می کنند. اگر محققان بخواهند از اطلاعات بیمار استفاده کنند، باید هزینه آن را پرداخت کنند. نه فقط این، بلکه بیمار باید انتخاب کند که آیا می خواهد اطلاعات را به آنها بفروشد یا نه.
قراردادهای هوشمندی که در بلاک چین اجرا می شوند، می توانند سیستم های رأی دهی را بسیار امن تر کنند.
برنامه هایی مانند FollowMyVote از قراردادهای هوشمند و فناوری بلاک چین برای محافظت از آرا در برابر تقلب استفاده می کنند. وقتی سیستم رأی دهی در بلاک چین نوشته می شود، نمی توان آن را تغییر داد. با پایان رأی گیری، قرارداد هوشمند توکنی را به آدرسی ارسال می کند که برنده آرا است.
به این ترتیب، رای گیری همیشه عادلانه است، به این معنی که برنده همیشه درست است.
کسب و کارها می توانند بطور عمده از قراردادهای هوشمند بهره مند شوند. آنها می توانند به جای پرداخت حقوق به کارمندان برای اجرای حقوق و دستمزد، از قراردادهای هوشمند استفاده کنند.
کسب و کارها می توانند قرارداد هوشمندی را اجرا کنند که به عنوان مثال هنگامی تاریخ 28.03.18 فرا برسد، 2 اتریوم به جان ارسال شود. این بدان معناست که جان همیشه به موقع و به اندازه حقوق دریافت می کند. مزایای آن به این خاطر است که همه چیز بطور خودکار انجام می شود و باعث صرفه جویی در وقت و هزینه می شود!
