اهمیت بودجه ریزی عملیاتی و انواع روشهای بودجه‌ریزی
اهمیت بودجه‌ریزی عملیاتی
امروزه اغلب سازمان های دولتی و دستگاه‌های اجرایی با توجه به کمبود منابع مالی در مدیریت هزینه‌های سازمانی خود با مشکلات زیادی روبرو هستند. و به واسطه دستورالعمل‌هایی که از سوی سازمان‌های بالادستی ابلاغ می‌گردد و گزارشاتی که درخواست می‌نمایند. شفافیت در هزینه‌ها برای مدیران دستگاه های اجرایی از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود. و می‌بایستی در هنگام بودجه‌ریزی عوامل متعددی را در نظر بگیرند. از این رو در این مقاله به اهمیت بودجه ریزی عملیاتی و همینطور روشهای بودجه‌ریزی که به صورت متداول مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌پردازیم.
اهمیت بودجه ریزی عملیاتی و انواع روشهای بودجه‌ریزی
هر کدام از این روش‌ها را تحلیل خواهیم می کنیم. در ادامه هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت را به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های بودجه‌ریزی عملیاتی مورد بررسی قرار داده و به این نکته اشاره خواهیم کرد که چطور هزینه‌یابی بر مبنای فعالیت می‌تواند به سازمان کمک کند تا در رسیدن به بهای تمام شده هر فعالیت موفق‌تر عمل نماید و از بین روشهای مختلفی که برای هزینه‌یابی وجود دارد روش ABC را به عنوان پرکاربردترین و متداول ترین شیوه هزینه‌یابی در بودجه ریزی عملیاتی توضیح می دهیم.
مزایای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد
بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد می‌تواند مزایای زیادی را برای سازمانی که همواره با مشکلات مالی و تامین منابع مواجه است ایجاد کند و به سازمان کمک کند تا صرفه‌جویی بهتری نموده و منابع خود را در راستای اهداف خود و با در نظر گرفتن اولویت‌های آن‌ها مصرف نماید.
در این قسمت به مهمترین اهداف و مزایای بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد اشاره می‌گردد:
هدف اصلی بودجه ریزی عملیاتی یا به عبارتی دیگر بودجه‌ریزی مبتنی بر عملکرد این است که اثر بخشی در مخارج سازمانی را افزایش دهد. در این سازوکار این گونه عمل می‌شود که اعتبارات سازمان به تولید خروجی‌ها (خدمات/محصولات) تخصیص پیدا می‌کند و سازمان با شفاف سازی در تولید خروجی‌ها اهداف کوتاه مدت خود را تضمین نموده و در سطح بالاتر موفق به رسیدن به پیامدها یا همان اهداف بلند مدت خود خواهد شد.
نگاه سازمان از ورودی محوری به خروجی محوری تغییر می‌کند.
قدرت پاسخگویی مدیران دستگاه‌های اجرایی در قبال عملکرد سازمان افزایش می‌یابد.
کارایی و اثربخشی در سازمان افزایش یافته و ارتباط مصرف منابع در قبال خروجی بدست آمده شفاف‌تر می‌شود.
نقش واحد بودجه پر رنگ‌تر شده و به ابزاری برای برنامه‌ریزی اقتصادی و مدیریت عملکرد سازمانی تبدیل می‌شود.
انگیزه مدیران و کارکنان برای ارائه خدمات با هزینه کمتر و کمیت و کیفیت بالاتر افزایش می‌یابد.
…
روشهای بودجه ریزی عملیاتی:
در طی دوره‌های مختلف و با توجه به اهداف و انتظاراتی که در تنظیم بودجه دیده می‌شد. روشهای مختلفی برای بودجه‌ریزی به وجود آمد که هر کدام از این روش‌ها می‌توانست اهداف خاصی را حاصل نماید.
از جمله این روش‌ها می‌توان به روشهای زیر اشاره کرد:
بودجه‌ریزی متداول (سنتی) در بودجه‌ریزی سنتی تمرکز و اهداف بیشتر روی ابزارهای مالی و حسابداری و دریافت/پرداخت‌های سازمان دولتی است. و برای هر هزینه‌ای، اعتباری پیش‌بینی می‌گردد و بیشتر سعی می‌شود تا مصرف هزینه‌ها در چارچوب اعتبارات پیش‌بینی شده در بودجه سازمان باشد و صرفا از آن بالاتر نزند.
بودجه‌ریزی افزایشی از آنجایی که فرآیند بودجه‌ریزی سازمان کار دشواری است از روش بودجه‌ریزی افزایشی استفاده می‌شود. در این روش بودجه سال گذشته به عنوان پایه‌ای برای بودجه سال جاری در نظر گرفته می‌شود و تمرکز روی آن بخش‌هایی از بودجه خواهد بود که می‌بایستی افزایش داشته باشد. این افزایش‌ها معمولا بخاطر تورم سالیانه، تغییر قیمت‌ها و یا تغییر حجم‌ها است.
بودجه برنامه‌ای در بودجه برنامه‌ای ابتدا اهداف اصلی سازمان مشخص می‌شود و در راستای اهداف، برنامه‌ها و فعالیت‌های سازمان تعیین شده و برای هر برنامه یا فعالیت بر اساس سرفصل‌های هزینه، اعتبار پیش‌بینی می‌گردد.
بودجه‌ریزی بر مبنای صفر روش بودجه‌ریزی بر مبنای صفر دقیقا نقطه مقابل بودجه‌ریزی افزایشی است. در این روش کلیه هزینه‌های مربوط به برنامه‌ها و فعالیت‌های پیش‌بینی شده در بودجه سال گذشته صفر درنظر گرفته می‌شود. و می‌بایستی برای قرار گرفتن در بودجه سال جاری دلیل قانع کننده‌ای وجود داشته باشد تا به آن برنامه یا فعالیت در بودجه سال جاری اعتباری تخصیص پیدا کند در غیر این صورت حذف می‌شود.
بودجه ریزی عملیاتی در بودجه‌ریزی عملیاتی یا به عبارت دیگر بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد بجای توجه به کالاها و خدماتی که سازمان خریداری می‌کند به هزینه هر برنامه یا فعالیت توجه می‌شود و تمرکز اصلی روی خروجی‌های بدست آمده از هر برنامه و فعالیت است. به عبارت دیگر در بودجه‌ریزی عملیاتی مشخص می‌شود که در قبال هزینه‌ای که برای یک برنامه یا فعالیت انجام داده‌ایم چه نتایجی بدست آورده‌ایم و ستاده‌ها اهمیت بیشتری نسبت به داده‌ها دارند. بودجه‌ریزی عملیاتی در واقع همان بودجه برنامه‌ای است که به صورت دقیق‌تر اجرای برنامه‌ها و فعالیت‌ها را از دیدگاه “فایده و هزینه” تحلیل می‌نماید.
