در مورد اثرات منفی بازی‌های ویدئویی مطالب بسیاری شنیده و خوانده‌ایم؛ اما پژوهش‌های جدید در حوزه علوم اعصاب و روانشناسی اثر این بازی‌ها در بهبود حافظه را نشان می‌دهند.
محیط غنی به محیطی گفته می‌شود که محتوای حسی مناسبی برای فعالیت بهینه مغز فراهم کند. قرار گرفتن در معرض محیطی مملو از محرک‌های جدید می‌تواند برای عملکردهای شناختی انسان از جمله حافظه مفید باشد. در یک مطالعه نشان داده شد که موش‌هایی که در محیط‌های غنی‌شده قرار می‌گیرند، در مقایسه با محیط‌های نه چندان غنی، سلول‌های عصبی را در مناطقی از مغز که برای بخاطرسپاری و بازیابی حافظه حیاتی هستند، بیشتر تولید می‌کنند. بدلیل شباهت بسیار زیاد جوندگانی مثل موش با انسان‌ها، قرارگرفتن در محیط‌های جدید و بدیع برای ما هم موجب افزایش رشد سلول‌های عصبی مسئول حافظه در مغز می‌شود. با این حال، افرادی که به دلیل بیماری‌های همه‌گیر ویروسی مثل کرونا یا اختلالات حرکتی در داخل خانه می‌مانند، از فرصت قرار گرفتن در معرض محیط‌های غنی تا حدود زیادی محروم می‌شوند.
خبر خوب این است که محققان به تازگی کشف کرده‌اند که می‌توان محیط‌های جدید را به‌صورت مجازی به خانه‌ها آورد. اما چگونه؟ از طریق بازی‌های ویدئویی که بر روی تلفن‌های همراه یا کنسول‌های بازی قابل اجرا هستند و یا تکنولوژی‌هایی مانند واقعیت مجازی. تحقیقات نشان داده‌اند که بازی‌های ویدیویی می‌توانند برای تقویت و بهبود سلامت شناختی در افراد مسن استفاده شود.
یافته‌های این پژوهش اخیراً در مجله Behavioral Brain Research منتشر شده است. برای این مطالعه، افراد 60 تا 80 ساله انتخاب شدند. در این تحقیق پژوهشگران به مقایسه و بررسی دو وضعیت مختلف پرداختند، بدین صورت که گروهی از شرکت کنندگان بازی سه بعدی Super Mario، گروه دوم بازی دو بعدی Angry Birds را انجام دادند. محققان این فرضیه را مطرح کردند که آیا محیط جدید و سه بعدی بازی‌ها مزایای شناختی بیشتری نسبت به یک بازی دو بعدی آشنا (به عنوان مثال، بازی یک نفره Angry Birds) به افراد ارائه می‌دهد یا خیر. نتایج نشان داد که با وجود ماهیت دو بعدی، حتی بازی ویدئویی Angry Birds نیز به دلیل تازگی آن برای این جمعیت مسن‌تر، تقویت عملکردهای شناختی را به همراه داشت. شرکت کنندگان این مطالعه در هر یک از این دو شرایط(بازی Super Mario یا بازی Angry Birds)، 30 تا 45 دقیقه در روز به مدت چهار هفته بازی کردند. در طول این مدت و چهار هفته پس از پایان بازی‌های روزانه، محققان مجموعه ای از تست های حافظه را انجام دادند.
در حالی که عملکرد حافظه در بین گروه‌ها قبل از درگیر شدن در بازی‌های ویدیویی مشابه یکدیگر بود، دو هفته بازی Angry Birds یا Super Mario منجر به بهبود حافظه بازشناسی شد. حافظه بازشناسی به توانایی شناسایی یک محرک یا موقعیت آشنا اشاره دارد. این توانایی بخش مهمی از حافظه رویدادی و یک عملکرد شناختی حیاتی است. عملکرد حافظه پس از دو هفته دیگر برای بازیکنان Super Mario در مقایسه با بازیکنان گروه دیگر به بهبود ادامه داد و این بهبودها پس از پایان دوره بازی روزانه ادامه یافت. هیچ بهبود حافظه دیگری در بازیکنان Angry Birds یافت نشد.
این یافته‌ها نشان می‌دهد که هم تجربیات جدید و هم قرار گرفتن در معرض محیط‌های سه بعدی غنی مانند آنچه در بازی‌های ویدئویی شاهد آن هستیم، می‌تواند برای بهبود عملکردهای شناختی مغز از جمله حافظه مفید باشند. مداخلات برای بهبود عملکردهای شناختی مغز به ویژه برای افراد مسن حائز اهمیت است، زیرا آنها در معرض خطر زوال شناختی هستند. به‌علاوه، بازی‌های ویدیویی ممکن است برای افراد در هر سنی و به‌ویژه برای کسانی که بیشتر وقت خود را در خانه هستند و نمی‌توانند طیف گسترده‌ای از محیط‌های جدید و غنی را تجربه کنند، مفید باشد. اگرچه بازی‌های ویدیویی ممکن است جایگزین ایده آلی برای تجربیات دنیای واقعی نباشند، اما می‌توانند به عنوان یک روش جانبی و سرگرم کننده برای بهبود سلامت شناختی عمل کنند.
منبع:
Clemenson G, et al. Enriching hippocampal memory function in older adults through video games. Behavioural Brain Research. 2020;390:112667. doi: 10.1016/j.bbr.2020.112667.
