سلام بچه ها . من پرهام هستم و شما دارید به دوازدهمین قسمت پادکست چیزمیز گوش میکنید. توکتاب دانستی های بچه ها داشتم یه مطلبی راجع به لایه های مختلف زمین میخوندم که رسیدم به جایی که درباره حرکت پوسته زمین بود . همونطور که میدونید یه زلزله ای هم چند روز پیش توی تهران اتفاق افتاد و من فکر کردم بد نیست تو این قسمت یه کم درباره زلزله صحبت کنم . اینکه چرا زمین لرزه اتفاق می افته و اینکه وقتی زلزله میاد چه کارایی باید بکنیم و چه کارایی نباید بکنیم .
کره زمین از سه لایه پوسته ، گوشته و هسته تشکیل شده . پوسته خودش از دو لایه تشکیل شده که لایه بیرونی ، یعنی همین لایه ای که ما روش زندگی میکنیم بیشتر از شن و ماسه و آهک اینا ساخته شده و لایه درونی پوسته از سنگهای خیلی سخت تشکیل شده . این ورقه های سنگی لایه درونی پوسته، معمولا در حال حرکت هستن و وقتی که حرکتهای سریع و ناگهانی داشته باشن ، انرژی خیلی زیادی آزاد میشه و زلزله اتفاق می افته . واحد اندازه گیری زلزله ریشتره که توسط یه دانشمند آمریکایی به نام چارلز ریشتر اختراع شد . انرژی آزاد شده تو هر ریشتر زلزله نسبت به ریشتر قبلی 10 برابر بیشتره . مثلا یه زمین لرزه 5 ریشتری تقریبا 10 برابر یه زلزله 4 ریشتری میتونه خرابی به بار بیاره . البته محل زلزله و فاصله نقطه اصلی زلزله تا سطح زمین و یه سری چیزای دیگه ، تو قدرت زمین لرزه و اندازه خرابی و خسارتش موثره .
بچه ها حدود 500 هزار زمین لرزه توی هر سال اتفاق می افته که ما حدود 100 هزار تاشو متوجه میشیم . بقیه ش اینقدر کوچیکه که اصلا ما نمی فهمیم . از این 100 هزار تا تقریبا 100 تاش خرابی به بار میاره که باز از این 100 تا فقط حدود 20 تاش زلزله های بزرگه . منظورم از بزرگ، بالاتر از 7 ریشتره . شدیدترین زلزله ای که در تاریخ ثبت شده 9.5 ریشتر بوده که توی سال 1960 در کشور شیلی اتفاق افتاده ولی این مرگبارترین زلزله نبوده . مرگبارترین زلزله حدود 470 سال پیش توی چین اتفاق افتاده که توش 830 هزار نفر کشته شدن. مدت زمان زلزله معمولا زیر 30 ثانیه اس ولی بعضی وقتها تا چند دیقه هم میرسه . مثلا سال 2004 یه زلزله توی اقیانوس هند اومد که 10 دیقه طول کشید . راستی اینم بگم که اگر زلزله ی بیشتر از 7.5 ریشتر توی دریا و اقیانوس اتفاق بیافته باعث ایجاد سونامی میشه . یعنی باعث میشه که موجهای خیلی بزرگ آب درست بشه و اگر این موجهای بزرگ به ساحل اقیانوس برسه داستان غم انگیز میشه . یه سونامی تو سال 1771 توی ژاپن اتفاق افتاد که ارتفاع موجاش به 85 متر می رسید . 85 متر یعنی اندازه یه ساختمون 30 طبقه . خیلی وحشتناکه واقعا .
کلا اتفاقات بعد از زمین لرزه معمولا خطرناکتره . چیزایی مثل همین سونامی یا سیل و آتیش سوزی یا فعال شدن آتشفشانا، می تونه خیلی خطرناکتر از خود زلزله باشه . مثلا یه زمین لرزه ای حدود 115 سال پیش توی کالیفرنیای آمریکا اومده که 90 درصد خسارت و مرگ میر به خاطر آتیش سوزی های، بعد از زلزله بوده . این خیلی مهمه که ما بدونیم وقتی که زلزله میاد چی کار باید کنیم و از اون مهمتر اینکه چی کار نباید بکنیم .
دانشگاه واشینگتن آمریکا یه سری توصیه ها برای وقتی که زلزله میاد داره که من چنتاشو براتون میگم . موقع زمین لرزه اگه داخل ساختمون هستین به سمت بیرون ساختمون یا به سمت اتاقهای دیگه ندوین، چون هم ممکنه تعادلتونو از دست بدید و زمین بخورید، هم اینکه موقع دویدن نمی تونید افتادن و پرتاب شدن چیزای سنگین مثل لوسترو به موقع تشخیص بدین و ممکنه بدتر آسیب ببینید .
برخلاف چیزی که همه میگن چارچوب در، امن ترین جای ساختمون نیست . اگر از این ساختمونای گلی و چوبی قدیمی باشه ممکنه چارچوب در جای خیلی امنی باشه ولی تو ساختمونهای مدرن امروزی اینجوری نیست ، چون وایسادن تو چارچوب در از شما در مقابل آجر و شیشه و اجسام در حال پرتاب محافظت نمیکنه . بهترین جا برای پنا گرفتن سریع، زیر میزه .
آشپزخونه جای امنی نیست . چون لوله های گاز و آب و سیمهای برق بیشتری اونجا وجود داره و امکان آتیش سوزی و اتصال برق توآشپزخونه بیشتره .
موقع زلزله هیچوقت از آسانسور استفاده نکنید و هرگز همه با هم به سمت راه پله ها هجوم نبرید . چون هم راه خروج بسته میشه و هم جمع شدن تعداد زیادی از آدمها تو راپله ها ، ممکنه باعث ریختن راه پله بشه .
اگر به میز محکمی دسترسی ندارید بهترین جا گوشه دیوارای داخلی خونه س . دیوارهایی که پنجره دارن و دیوارهای دور خونه، جاهای امنی نیستن . بهتره خیلی سریع ، کنج یکی از دیوارهای داخلی خونه بشینید و دستاتون رو بزارید روی سرتون .
اگر بیرون ساختمون هم هستید ، بهتره از درختهای بلند و تیر برقها و ساختمونهای بلند فاصله بگیرید و آخرین توصیه اینکه اگر داخل ماشین توی اتوبان هستید ، از ماشین پیاده نشید . ماشینو کنار اتوبان جایی که نزدیک به درخت و تیر برق نباشه پارک کنید و ترمز دستی رو بکشید و همونجا داخل ماشین بمونید .
خب بچه ها به پایان این قسمت از چیزمیز رسیدیم . امیدوارم که هیچ وقت لازم نباشه از این توصیه ها استفاده کنید و این قسمت به درد نخور ترین اپیزود چیزمیز تو کل عمرتون باشه . یادتون باشه که پادکست چیزمیزو میتونید تو همه اپلیکیشنهای پادکست گوش کنید و مثل همیشه باید بگم که بزرگترین کمکی که میتونید به من بکنید معرفی چیزمیز به دوستاتونه . مواظب خودتون باشید . تا قسمت بعدی خداحافظ .
پادکست چیزمیز رو میتونید تو همه اپلیکیشنهای پادکست بشنوید .
