چوب زیرفون،نمدار یا نرمدار، گاوکهل، کپ، کف، پالاد، احلامور، زیرفون که با نام علمی Tilia (تیلیا) شناخته می شود نام نوعی از درختان است ( که برای ساخت ماتروشکا نیز استفاده می شود )
این درخت به این علت که عاشق و دوستدار رطوبت است نمدار نامیده شده و به علت نرم بودن آن نیز گاها به آن نرمدار نیز اطلاق می گردد.
نمدار یا زیرفون درخت بومی جنگلهای شمال و با ارتفاعی حدود ۲۰ تا ۳۰ متر است که دارای تاجی گرد و گسترده میباشد. این درخت در مناطق وسیعی از قارهی اروپا نیز میروید. در انگلستان به آن Lime Tree و یا Lime Bushes میگویند.
انواع اروپایی نمدار به نام Lindens شناخته میشوند و واریتهای از این درخت که در آمریکای شمالی میروید با عنوان Basswood مشهور میباشد.
در گذشته درخت نمدار در خانوادهی Tiliaceae طبقهبندی میشد اما ظاهرا بر اساس مطالعات ژنتیکی اخیری که صورت گرفته آنرا به تیرهی Malvaceae یا پنیرکیان نسبت دادهاند که پنیرک و ختمی از اعضای شناختهشدهی آن هستند.
گفته میشود نمدارها میتوانند آلودگی شهرها را به خوبی تحمل کنند و ازین نظر در کشورهای اروپایی به عنوان درخت زینتی شهری مورد توجه میباشند.
درختان نمدار عموما درختانی بزرگ و برگریز هستند. مثل درختان نارون، تعداد دقیق گونههای درخت نمدار نامشخص است؛ چرا که گونه های مختلف درخت نمدار به آسانی چه در طبیعت و چه به دست انسان ترکیب میشوند و گونه ی جدیدی ایجاد میکنند. اما میشود گفت در حدود ۳۰ گونه نمدار وجود دارد.
ابن درخت به صورت پراکنده در جنگلهای شمال ایران میروید، چوبی نرم، راست تار، و سبک دارد. قابل ورق شدن است و وزن مخصوص آن ۰/۵۲ است، نقش و نگار مشخصی ندارد. به رنگ صورتی روشن یا کدر است و بافت آن ریز است.
این درخت معمولاً در نواحی مرطوب کشور رشد کرده و چوبی نرم دارد.
بلندی برگهای درخت نمدار که به شکل یزبای قلب هستند، از شش تا بیست پنج سانتیمتر است.
درخت نمدار سرعت رشد زیادی داشته و در شرایط محیطی مناسب در مدت حدود چهارسال به درختی قوی و تنومند مبدل می شود. ارتفاع آنها معمولا به سی تا پنجا متر و گاها بیشتر میرسد.
نمدار پوستی صاف و با فرورفتگیهایی خاص دارد. برگهای نمدار خزانکننده، پهن، قلبیشکل، تا حدودی نامتقارن و نوکتیز و با حاشیهای مضرس هستند. گلهای هرمافرودیت نمدار زردرنگ و معطر بوده در اواخر خردادماه ظاهر میشوند و مورد علاقهی زنبورها هستند. هر گلآذین از حدود ۵ تا ۱۵ گل تشکیل شده است.
پایک این گلآذین به دلیل برگههای باریک و کشیده و با رنگ متفاوتی که دارد کاملا بر روی درخت به چشم میآید به گونهای که گویی شاخهای با برگهایی از درختی دیگر در میان نمدار رشد کرده است.
بعد از رسیدن گلها دانههای کوچک نخود مانندی روی درخت ظاهر میشوند که ابتدا سبز و بعدا به قهوهای تغییر رنگ میدهند.
نمدار را میتوان توسط کشت همین بذرها تکثیر نمود. چوب این درخت مرغوب و سبک است و توسط روستائیان مناطق شمالی جهت تهیهی کندوی زنبور، چمدان، چارچوب پنجره، صندوقهای نگهداری چای و برنج و غیره استفاده میشود.
برگهای نمدار نیز ظاهرا علوفهای خوش خوراک برای دامها محسوب میشود و از این جهت و نیز به علت بهرهبرداری از چوبش در معرض آسیب میباشد.
گلهای درخت نمدار همزمان بخش مادگی و بخش نرینگی دارند و فرآیند گردهافشانی نیز توسط حشرات انجام میشود.
این درخت استفاده صنعتی گسترده ای نیز برای ساخت در و پنجره های چوبی دارد.