این مقاله یکی از پست های سایت کلاسی فیلم (Classifilm.com) است که در بخش کوله پشتی آن سایت منتشر شده است. برای مطالعه مقالات مشابه به سایت اصلی مراجعه کنید.
آیا تاکنون توجه کرده اید که که واژه های فیلم (film) و مووی (movie) هر دو به صورت مشترک برای اشاره به مجموعه آثار سینمایی استفاده می شوند؟ اما تفاوت این دو واژه چیست؟ آیا تفاوتی دارند یا همان طور که در استفاده روزمره تفاوت چندانی بین آنها وجود ندارد، از لحاظ تاریخی و معنایی نیز تفاوتی وجود ندارد؟ در این مقاله سعی می کنم به صورت خیلی کوتاه تفاوت تاریخی و جغرافیایی این دو اصطلاح را بررسی کنم. بخش دوم این مقاله به صورت عمده مدیون مقاله گری رودز در ژورنال فیلم و تاریخ است [1].
اولین و ساده ترین تفاوت در مرجع خارجی و معنای تحت اللفظی این دو اصطلاح است. به صورت تاریخی فیلم به نواری سلولویدی گفته می شود که مووی روی آن ضبط می شود. در واقع قدیمی ترین مووی باقی مانده در تاریخ در سال 1888 توسط لویی لو پرنس به طول 2.11 ثانیه ساخته شد، اما این مووی روی نگاتیو کاغذی ساخته شده بود (این مووی را در زیر مشاهده کنید). فیلم سلولویدی به صورت تجاری اولین بار توسط کمپانی کوداک در سال 1898 ساخته شد و بعدا کشف شد که ساخت مووی روی فیلم از مزایای بیشتری برخوردار است. اما این همه ماجرا نیست، چرا که کاربردهای زبانی هیچگاه به معنای تحت اللفظی واژگان منحصر نمی شود. امروز واژه «فیلم» از معنای تحت اللفظی خود فاصله گرفته و بیشتر به محصولی که روی نوارهای سلولویدی ساخته می شود گفته می شود. حتی فراتر از این امروز محصولاتی ساخته می شود که به صورت دیجیتال ضبط شده اند و هیچ فیلمی درکار نیست، اما محصول کار همچنان فیلم خوانده می شود. پس می توان در یک جمله قصار گفت: امروز فیلم هایی داریم که «فیلم» ندارند!!!
قدیمی ترین مووی باقی مانده در تاریخ سینما در سال 1888 ساخته لویی لو پرنس
واقعیت این است که واژه فیلم برای اشاره به محصولاتی که امروز در سینما می بینیم بسیار اصیل تر از مووی است. بیشتر دانشگاه های معتبر دنیا دپارتمان ها و مدارک و رشته های خود را با واژه فیلم معرفی می کنند. مثلا دانشگاه های تکزاس و ویسکونسین مدرک «مطالعات فیلم[2]» ارائه می دهند. دانشگاه فلوریدا «کالج هنرهای تصویر متحرک[3]» دارد و دانشگاه نیویورک «مطالعات سینما[4]» دارد. دانشگاه ملبورن مدرکی با عنوان «مطالعات فیلم و تلویزیون[5]» ارائه می دهد و این موضوع درباره بیشتر دانشگاه های معتبر دنیا صادق است. ژورنال های معتبر علمی نیز اغلب از واژه فیلم و کمتر از مووی استفاده می کنند. پس واژه مووی از کجا آمده است و چه موقع کاربرد دارد؟
واژه مووی اصطلاح عامیانه آمریکایی است که از مووینگ پیکچر گرفته شده است و به نوعی مختص آمریکایی ها است. مطالعات نشاتن می دهد آمار کاربرد این واژه در آمریکا به مراتب بیشتر از اروپا و آفریقا و یا حتی آسیا است. استیفن فالوز در یک مطالعه آماری نشان می دهد که میزان جست و جوی این واژه در مقایسه با فیلم در آمریکا و اروپا تفاوتی معنادار دارد. (تصویر شماره 1) او در نتیجه گیری مقاله خود ادعا می کند در حالی که افراد فعال در حوزه صنعت سینما اعم از دانشگاهیان و هنرمندان و فعالان سینمایی بیشتر از واژه فیلم استفاده می کنند، مردم عادی در آمریکا بیشتر از واژه مووی استفاده می کنند. در واقع می توان گفت واژه «مووی» مدل آمریکایی شده «فیلم» است که ناظر به بخش تفریحات آمریکایی از این هنر است. فالوز در انتهای مقاله خود به نقل از یک کارتونیست می گوید «تفاوت مووی و فیلم در این است که اولی تا مرز مرگ پیش می رود تا یک لحظه شما را کسل نکند، اما دومی حتی در مقابل یک لحظه سرگرم کردن شما مقاومت می کند.».
در بین کارشناسان نیز اصطلاح فیلم از اصالت بالاتری برخوردار است و مووی بیشتر برای سرگرم کردن مردم و بخش تفریحی سینما استعمال می شود[6]. به عنوان مثال اگر باستر کیتون یا ساموئل بکت فیلمی را کارگردانی کنند نامش می شود «فیلم» (1965) و اگر فیلم های گیشه ای هالیوودی مانند «سوپرمن» (1978) ساخته شود به عنوان مووی خوانده می شود. الیور استون ادعا می کند[7] آثار خودش «فیلم» هستند اما آثار تارانتینو «مووی» هستند. جالب تر اینکه دیوید فینچر چنین قضاوتی را در مورد فیلم های خودش انجام می دهد. فینچر معتقد است «زودیاک» (2007) یک فیلم است چون «عمیق، تاریک، وسواسی، استوار، چالش برانگیز و مستحکم» اما فیلم «شبکه اجتماعی» (2010) یک مووی است چون «هیچ چراغی را روشن نمی کند» یا تلاش نمی کند «آینه ای در مقابل یک نسل قرار دهد».
گری رودز شرح می دهد که واژه مووی در ابتدا با شک و تردید توسط اصحاب رسانه و کارشناسان استفاده می شد. گاهی این واژه را بین علامت نقل قول می آوردند و گاهی درباره ریشه های آن تردید می کردند. رودز به نقل از یکی از روزنامه نگاران می گوید که اولین بار این اصطلاح را توسط گروهی از جوانان در خیابان شنیده که درباره برنامه آخر هفته خود صحبت می کردند. آنها می گفتند که احتمالا برای دیدن «مووز» (movoes) می روند. این استعمال احتمالا شکل اولیه کلمه مووی بوده که توسط مردم عادی آمریکا استفاده شده است. از آنجایی که مطبوعات و رسانه ها برای مخاطب عمومی و نه هنرمندان و کارشناسان تولید محتوا می کنند، واژه مووی بیشتر مورد استقبال آنها قرار گرفت. در نهایت رودز معتقد است مووی به جنبه سرگرمی و تفریحی سینما اشاره دارد و به هر حال مورد استقبال مردم آمریکا است. اما از آنجایی که مردم آمریکا ذائقه مردم جهان را تعیین می کنند، امروز محصولات سودده سینما بیشتر معطوف به مووی هاست. رودز این فرآیند را آمریکایی شدن (Americanization) می خواند. واقعیت این است که صنعت مووی در آمریکا به صورت سیستماتیک ذائقه خود را به جهان می قبولاند و مردم به این سو در حرکت هستند. آندره بازن منتقد و هنرمند مشهور فرانسوی معتقد است «سینمای آمریکا قابل ستایش است اما نه به خاطر داشتن این یا آن هنرمند بلکه به خاطر داشتن یک سیستم هوشمند[8]». واژه مووی مختص مخاطب عوام سینما است و چون سود در جلب آنها است کاربرد و استعمال این واژه نیز رو به گسترش است.
(پوستر این مقاله با نام CASTOR & POLUX اثر مایکل بلنک است.)
[1] Rhodes, G. “MOVIE”: How a Single Word Shaped Hollywood Cinema, Film & History, 46.1 (Summer) 2016 (pp.43-53)
[2] Film Studies
[3] Motion Picture Arts
[4] Cinema Studies
[5] Film and Television Studies
[6] Rhodes 2016, p. 44.
[7] Peary, Gerald, ed., Quentin Tarrantino: Interviews (Jackson, MI: University Press of Mississippi, 1998), p.58.
[8] Quoted in Thomas Schatz, The Genius of the System: Hollywood Filmmaking in the Studio Era (New York: Pantheon, 1988), xiii
