به نظرم فیلم «فورد علیه فراری» (2019) یک اثر دیدنی و قابل ستایش است. بررسی آن ابعاد مختلفی دارد که در اینجا تنها به یک بعد آن یعنی لنزهای فیلمبرداری می پردازم.
در مرحله پیش تولید، کارگردان (James Mangold) و فیلمبردار (Phedon Papamichael) دوست داشتند بر خلاف فیلم های «سریع و خشمگین» (Fast and Furious) که بسیار شفاف و شارپ ضبط شده اند، فیلم شان حال و هوای دهه های شصت/هفتاد میلادی را داشته باشد. همچنین آنها نمی خواستند فیلمی صرفا در مورد سرعت و ماشین بسازند که هیجان بینندگان را برانگیزد، بلکه ژانر فیلم درام، بیوگرافی است که علاوه بر حفظ ابعاد اکشن، بر روی احساسات و ابعاد انسانی تمرکز می کند. برای این منظور آنها نیاز به تصاویری دانه ای (gritty) و سایه دار (Shadowy) داشتند. این تصاویر غیرشفاف سوژه را لطیف تر و انسانی تر می کند. آنها تصمیم گرفتند از ماشینی بودن و پررنگ و لعاب بودن تصویر بکاهند و در عوض صمیمت و اصالت بیشتر را القا کند. همچنین آنها دوست داشتند در عین حال که روی شخصیت هایشان زوم می کنند یا کلوزآپ می گیرند، ارتباط او با محیط را از دست ندهند. در واقع آنها نیاز به تصاویر پهنی داشتند که بتوان هم کلوزآپ گرفت و هم محیط پیرامون را حفظ کرد.
به همین خاطر چند روز پیش از فیلمبرداری، عوامل سازنده «فورد علیه فراری» لنزهای Panavision C را انتخاب و تهیه کردند. این در حالی است که معمولا برای فیلمبرداری های دیجیتال از لنزهایZEISS Master Primes یا Ultra Primes استفاده می شود. مشکل اصلی اینجاست که لنزهای Panavision C به دوربین های دیجیتال (Alexa LF) نمی خورد. آنها مجبور شدند لنزهای خود را به نحوی دست کاری کنند که با دوربین های دیجیتال همخوانی داشته باشد.
فدون پاپامایکل (فیلمبردار) می گوید:
ما واقعا با این لنزهای دست کاری شده شروع به کار کردیم، در حالی که هیچ کس تا به حال چنین کاری نکرده بود. این لنزها آنامورفیک دوبرابر تولید می کنند… این لنزها به ما اجازه می داد تا با داشتن محیط بیشتری از فضا، کلوزآپ بگیریم، که دقیقا همان چیزی است که منگولد و من همیشه دوست داشتیم انجام دهیم… گرچه از لحاظ تکنیکی کلوزآپ می گیری، اما همیشه اطراف را حس می کنی ، همیشه محیط پیرامونی را درک می کنی و همیشه تعاملات بسیاری بین سوژه و محیط وجود دارد.
از جمله ویژگی های خوبی که استفاده لنزهای Panavision C بر خلاف لنزهای دیگر به این فیلم می دهد این است که در هنگام گرفتن شات های کلوزآپ محیط اطراف به خوبی دیده و درک می شود. این مساله سبب می شود که از تعامل شخصیت و محیط بیشترین بهره برداری انجام گیرد. استفاده از لنزهای Panavision C بر روی دوربین های Alexa LF برای اولین بار صورت گرفت و نتیجه شگفت انگیزی داشت.
پاپامایکل معتقد است:
ما می خواستیم روی لنزهای آنامورفیک بمانیم چرا که عاشق ابعاد تصویر آن بودیم. در واقع اعوجاجی که با این لنز تولید می شود به ما کمک می کند تا منظره ماشین ها را بهتر نمایش دهیم و آنها را سکسی تر کنیم، ضمن اینکه حال و فضای آن دوره نیز بهتر نمایش داده می شود.
اما سوال مهم اینجاست که این کار چگونه انجام می شود؟ لنزهای آنامورفیک تصویر را جمع کرده و به پرده دوربین ارسال می کنند. لذا توانایی دریافت تصاویری پهن تر با شفافیت کمتر دارند. مشکل لنزهای آنامورفیک این است که اعوجاج (distortion) را زیاد می کنند، وزن بیشتری دارند، گرانتر هستند و تنوع فوکوس های کمتری دارند. یکی از مشکلات کار با لنزهای آنامورفیک این است که موقع تغییر فوکوس از عمق بی نهاتی به سطح (و برعکس)، با تغییر ابعاد کادر روبرو می شویم. این مساله غالبا تنفس فوکوس (Focus Breathing) خوانده می شود. مهارت فیلمبردار و کیفیت لنز سبب می شود این تغییر کادر کمتر شود. [1] در دو مثال زیر ملاحظه می کنید که پاپامایکل چگونه تلاش می کند در تغییر فوکوس، ابعاد کادر تغییر نکند.
ویدیوی اول در سایت کلاسی فیلم (تلاش فیلمبردار برای حفظ کادر در حال تغییر فوکوس)
ویدیوی دوم در سایت کلاسی فیلم (تلاش فیلمبردار برای حفظ کادر در حال تغییر فوکوس)
چیزی که بیشتر نظر مرا جلب کرد این است که این تلاش تکنیکی در خدمت به داستان فیلم نیز استفاده می شود. در ویدیوی اول می بینیم که دوربین از فوکوس روی شخصیت مرد به فوکوس دورتری روی زن می رود. این اولین باری است که شخصیت زن به داستان معرفی می شود. در واقع دوربین در نقش یک روایتگر، داستان را از قهرمان مرد به سوی قهرمان زن و ماجرای خانوادگی آنها می کشاند. در ویدیوی دوم که تقریبا انتهای فیلم است، فوکوس از سوژه دورتر یعنی قهرمان زن به سوژه نزدیک تر یعنی مرد کشیده می شود. در واقع داستانی که در ابتدای فیلم باز شده بود، اکنون بسته می شود، در عین حال که نوعی ارتباط عاطفی بین این دو سوژه جدید را برای ما محتمل نشان می دهد.
---------------------------------------------------------------------------
[1] البته تنفس فوکوس در بسیاری از لنزها رخ می دهد، اما کنترل آن در لنزهای آنامورفیک به دلیل ابعاد تصویر پهن تر دشوارتر است.
