نازنین روشن روان شناس و روان درمانگر اعتیاد با بیش از 12 سال فعالیت مستمر در حوزه ترک و درمان اعتیاد به این سئوال پاسخ می دهند.
البته از ایشون خواستیم بدون در نظر گرفتن سمت فعلی خود به عنوان مدیریت کلینیک طلوعی دوباره به سئوال ما پاسخ بدهند.
پاسخ خانم نازنین روشن: قبل از پاسخ به این سؤال، بهتر است درک دقیقتری از مفهوم اعتیاد داشته باشیم. در گذشته، اعتیاد تنها به مصرف مواد مخدر، محرک، قرص یا مشروبات الکلی اطلاق می‌شد. اما امروزه سازمان جهانی بهداشت در طبقه‌بندی بین‌المللی بیماری‌ها، به جای اصطلاح “وابستگی به مواد” از واژه‌ی “سندرم وابستگی” استفاده می‌کند. بنابراین هر رفتاری که ویژگی‌های زیر را داشته باشد، اعتیاد محسوب می‌شود:
1. پیشروی
2.اشتغال ذهنی
3.احساس عدم کنترل
4.ادامه یافتن به رغم اثرات منفی
مثال‌هایی از این نوع رفتارها شامل وابستگی به گل (ماری‌جوانا) است که قطعا در طول زمان مصرف و دفعات استفاده آن بیشتر می‌شود و ذهن شخص درگیر تهیه و مصرف مواد می‌گردد. این الگو ممکن است در تمامی جنبه‌های زندگی ما دیده شود، مثلاً اعتیاد به موبایل، پورن، الکل، کار و…
با توجه به توضیحات بالا و شناخت نسبی از مقوله اعتیاد، به جای “اعتیاد” می‌توانیم از واژه “رفتار اعتیادی” صحبت کنیم. اما فراموش نکنیم که اعتیاد به مواد مخدر کمی متفاوت است، زیرا جسم نیز درگیر می‌شود.
بدون شک اعتیاد یک مقوله ذهنی و روانی است، اما برای رسیدن به ترک و درمان اعتیاد، ابتدا باید بدن را از مسیر صحیح سم‌زدایی و پاک‌سازی کنیم. به قول بودا: “برای لذت بردن از نعمت‌های زندگی، جسم سالم و ذهن سالم ضروری هستند.” بنابراین بدون توجه به رابطه ای که با جسم برقرار می کنیم رسیدن به یک ذهن قوی و سالم بسیار سخت می باشد.
نوع رفتار و رابطه ما با جسم و بدن به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر ذهن ما تاثیر خواهد گذاشت، اما زمان دقیق تأثیر آن قابل تعیین نیست. گاهی چند ماه طول می‌کشد تا اثر بگذارد. مادامی که نتوانیم با جسم خود رابطه خوبی برقرار کنیم، نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که ذهن ما را همراهی کند. اعتیاد به مواد همان رفتار غلط با جسم است و زمانی که فرد به لحاظ ذهنی آمادگی لازم برای بازسازی این رابطه را پیدا کند، می توانیم ترک و درمان اعتیاد را آغاز کنیم، شانس موفقیت بالاتر خواهد بود.
روانپزشک با تجربه در حوزه اعتیاد که زبان بدن را می شناسند ، سعی می‌کند سموم وارد شده را از راه صحیح، از بدن فرد خارج کند و این سیگنال را به بدن و ذهن بدهد که تصمیم گرفته‌ام رابطه مخدوش شده را دوباره بازسازی کنم. و این خود اولین قدم برای ترمیم رابطه شخص با جسم و ذهن خود است. یک ترک اعتیاد خوب یعنی سه مورد زیر رعایت بشود.
1. متخصصی که زبان بدن و جسم را متوجه باشد.
2. رفتار ذهن یک معتاد را به خوبی بشناسیم. عکس العمل های روان یک شخص معتاد با توجه به مواد مصرفی می تواند کاملا متفاوت باشد.
3. رابطه بین جسم و ذهن را به خوبی درک کرده باشیم.
متخصصی می تواند به ما کمک کند که در علاوه تر دانش و علم، تجربه کافی در حوزه اعتیاد را بدست آورده باشد.
بله، تا حدی. اما نمی‌توان گفت همه کمپ‌های ترک اعتیاد اینگونه هستند. برخی کمپ‌های ترک اعتیاد بسیار مجهز و دارای کادر مجرب و متخصص می‌باشند، اما تعداد این کمپ‌ها بسیار محدود است. به هر حال، یک کمپ ترک اعتیاد تا جایی می‌تواند مجهز باشد و از آنجا به بعد دیگر به کلینیک ترک اعتیاد تبدیل می‌شود که مجوز و استانداردهای خاص خود را دارد. جا دارد یادآور بشوم تجربه بسیار ارزشمند است اما زمانی که تجربه و علم در کنار هم قرار می‌گیرند، ارزش و اثربخشی به مراتب بیشتری ایجاد می‌شود.
بله همینطور است. شما قطعا باید دارای یکسری امکانات باشید تا بتوانید خودتان را به عنوان کلینیک ترک اعتیاد معرفی کنید. برای مثال نوروتراپی، برای مثال حضور روانشناس به صورت دائمی، به طور مثال ویزیت روزانه روانپزشک، حضور دائمی پرستار در کلینیک، داروخانه اختصاصی کلینیک، تجهیزات مورد نیاز پزشکی و...
سئوالتون خیلی چالشی است، چون من به عنوان شخصی که در حال حاضر مدیریت کلینیک ترک اعتیاد می باشد خیلی سخت است که پیشنهاد بدهد.( لبخند خانم روشن )
اجازه بدهید من از زاویه ای دیگری جواب شما را بدهم. شخصی به کلینیک ما مراجعه کرده بود با مصرف 60 عدد ترامادول در روز، 60 عدد ترامادول اصلا تعداد کمی نیست. کلینیک و یا کمپ های آگاه و با تجربه خیلی سخت این شخص را پذیرش می کنند. چرا که به شدت چالشی و سخت خواهد بود. شخص ممکن است در حین ترک دچار تشنج، مشکلات قلبی و یا علائم شدید روانی بشود. وقتی شما چنین شخصی را پذیرش می کنید حتما باید از تجهیزات به روز و روانپزشک متخصص بهره مند باشید، در غیر اینصورت شخص معتاد و خانواده ایشان را ممکن است با خطرات زیادی مواجه کنید که اصلا اطلاعی نداشته باشند.
شخصی که روزانه 60 عدد ترمادول یا روزانه چندگرم شیشه به مدت چندسال استفاده می کرده است را نمی توانیم بدون نظارت دقیق روانپزشک، روان درمانگر و بدون استفاده از تجهیزاتی مانند نقشه مغزی، TMS و یا آزمایش های لازم وارد پروسه ترک اعتیاد کنیم.
من به شخصه پیشنهاد نمی کنم به کمپ یا کلینیک مراجعه کنید، اما تجربه نشان داده است برخی از افراد آگاهی لازم در مورد خطراتی که می تواند ترک اعتیاد داشته باشند نیستند. به معنی نیست که ترک اعتیاد خطرناک است، واضح تر بخوام بگم، وقتی میخواهید وارد پروسه ترک اعتیاد بشود باید از وضعیت جسمی و روانی خودتان تا حدودی آگاهی داشته باشید. برای مثال ما در کلینیک قبل از شروع پروسه ترک و بستری فرد، انواع تست های پزشکی را از فرد می گیریم تا از شرایط جسمی شخص مطلع بشویم. روانپزشک طبق شرایط فرد پروتکل درمانی را تجویز می کند. همینطور شرایط روانی فرد.
بله همینطور است، به هیچ عنوان کمپ ترک اعتیاد را رد نمی کنم، بالاخره افرادی هستند که به دلیل شرایط مالی و یا سایر شرایط ترجیه می دهند از کمپ ترک اعتیاد استفاده کنند. ما اساسا هیچگونه روش ترک اعتیادی را رد نمی کنیم، ممکن است برخی از افراد با روش های غیراصولی از نظر ما، جواب بگیرند اما هیچ آمار دقیقی در این مورد وجود ندارد، که روش های موجود چقدر توانسته اند در طولانی مدت اعتیاد شخص را درمان کرده اند. اما آنچه مشخص است، تجربه در کنار علم همیشه شانس موفقیت را بیشتر می کند. اتفاقی که در کلینیک طلوعی دوباره و سایر کلینیک ها در حال انجام است.
برای مثال فکر می کنید چند روانپزشک با تجربه در حوزه اعتیاد در تهران فعال می باشند، یا چند روان شناس با تجربه در حوزه اعتیاد. ما برای بهره مند شدن از چنین متخصص هایی هزینه های زیادی داده ایم. برگزاری انواع کلاس های آموزشی، جلسات آموزشی روزانه.
بله قطعا. همانطور که پیشتر ذکر شد، تعداد روانپزشکان، روان‌شناسان، پرستاران و دیگر اعضای کادر درمان که تخصص و تجربه کافی در حوزه اعتیاد داشته باشند، بسیار کم است. دکتر جوادی، به عنوان مؤسس کلینیک‌های ترک اعتیاد، با حساسیت بسیار بالا، همواره در پی استخدام نیروهای متخصص و با تجربه در این حوزه هستند.
اگر به این نتیجه برسیم که یک نیروی متخصص تجربه کافی ندارد، با برگزاری کلاس‌های آموزشی به صورت ماهانه، هفتگی و حتی روزانه، تجربیات لازم را به آن‌ها منتقل می‌کنیم. در این کلاس‌ها، مباحث گوناگونی از جمله تفاوت‌های بالینی و روانشناختی افراد معتاد به مواد مختلف مورد بررسی قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال، فردی که به ماده محرکی مثل شیشه یا کوکائین اعتیاد دارد، بعد از روز دوم ترک، علائمی متفاوت با فردی که به تریاک یا ترامادول معتاد است، تجربه می‌کند و از خود بروز می دهد. درک این تفاوت‌ها بسیار مهم است، زیرا اگر همه معتادان را در یک دسته قرار دهیم و تفاوت‌های آن‌ها را نادیده بگیریم، قطعاً در فرآیند ترک و درمان اعتیاد به اشتباه خواهیم افتاد.
بنابراین، توجه به تخصص و تجربه کادر درمان در حوزه اعتیاد، و همچنین برگزاری آموزش‌های مستمر، از الزامات کلینیک ترک اعتیاد طلوعی دوباره است. این رویکرد، ما را قادر می‌سازد تا بهترین خدمات ممکن را به بیماران ارائه دهیم و فرآیند ترک و درمان اعتیاد را به نحو مؤثری مدیریت کنیم.
همانطور که قبلا اشاره کردم برخی از کمپ ها که تعدادشون زیاد نیست، امکانات بهتری نسبت به سایر کمپ ها دارند اما به طور خلاصه خدمات کلینیک طلوعی دوباره که با کمپ ها متمایز می کند شامل: خدمات 24 ساعته پرستاری، آزمایش های پزشکی قبل از پروسه ترک اعتیاد، ویزیت روزانه روانپزشک، ویزیت روزانه روان شناس، جلسات مشاوره با خانواده، همسر، نوروتراپی، داروخانه اختصاصی، بستری در اتاق های تک نفره و دو نفره، سم زدایی تحت نظر پزشک، محیط درمانی متفاوت، کاشت نالتروکسان برای جلوگیری از وسوسه، خدمات مشاوره ای بعد از ترک اعتیاد، پروتکل درمانی متفاوت برای هر شخص با توجه به نوع ماده مصرفی و دوز مصرفی، بخش مخصوص بانوان برای ترک اعتیاد، ترک اعتیاد به روش بستری، سرپایی و در منزل، باشگاه ورزشی.
البته لازم به ذکر است که برخی کمپ‌های ترک اعتیاد با توجه به امکاناتی که در اختیار مراجعین قرار می‌دهند، هزینه‌های بسیار بالاتری نسبت به کلینیک‌ها دریافت می‌کنند. اما باید توجه داشت که کلینیک‌ها، به ویژه کلینیک طلوعی دوباره، با توجه به امکانات و خدماتی که ارائه می‌دهند، هزینه‌های معقول‌تری را از مراجعین طلب می‌کنند.
از زمانی که من مدیریت کلینیک طلوعی دوباره را بر عهده گرفته‌ام، تغییراتی در سیاست‌های مالی کلینیک ایجاد کرده‌ایم. به عنوان مثال، ما تلاش می‌کنیم پروتکل‌های درمانی را با توجه به میزان بودجه شخصی مراجعین تنظیم کنیم. اگر فردی برای بستری به کلینیک مراجعه کند و قادر به پرداخت هزینه‌های برخی از امکانات نباشد، با مشورت روانپزشک کلینیک، پروتکل درمانی مناسب و متناسب با بودجه او تعیین می‌شود. این رویکرد به مراجعین امکان می‌دهد تا از محیط و سایر امکانات کلینیک به بهترین نحو بهره‌برداری کنند، بدون این که فشار مالی اضافی بر آن‌ها وارد شود.
در جلسات مشاوره، همایش های مرتبط با ترک و درمان اعتیاد خانواده های زیادی را می بینیم که نگران مصرف تفریحی فرزند، همسر و یا سایر اعضای خانواده خود هستند، و از من انتظار فرمولی مشخص دارند تا بتوانند از فرد را از مصرف تفریحی که منجر به اعتیاد می شود منصرف کنند.
وقتی ذهن متوجه به وجود آمدن یک مسئله می شود، به طور سیستماتیک به دنبال پاسخی می گردد، میخواهد مشکل را بیابد و در نتیجه آن را حل کند. فردی که سراغ مصرف مواد می رود، احتمالا در مسیری کاملا اشتباه به دنبال حل مسئله است.
باورهای بنیادی درباره خود، روابط با دیگران و دنیای اطرافمان، ریشه های عمیق شخصیتی دارند. البته باورهای بنیادی بیشتر افراد منفی است. این باورهای بنیادی منفی همراه با افکار منفی تکرار شونده به سراغ ما می آیند و زمینه ساز رفتارهای اعتیاد در ما می شوند و احتمالا بدترین نوع آن رفتار اعتیادی نسبت به مواد می باشد.
برای اینکه شخص دچار رفتاری اعتیادی و مصرف مواد نباشد بهتر است خیلی زودتر از متخصصین این حوزه کمک بگیریم تا در آینده رفتارهای تکرار شونده ذهن شخص را به سمت مصرف مواد سوق ندهد.
