قبل از بررسی راه های جلوگیری از زخم دیابتی، بهتره تعریفی از آن داشته باشیم. زخم پای دیابتی به عارضه‌ای اطلاق می‌شود که در آن قسمتی از پوست در بیماران دیابتی از بین رفته و شما می‌توانید بافت زیرین آن را ببینید. اکثر زخم‌های پوستی در قسمت پایین پا ایجاد می‌شوند.
زمانی که پوست بریده می‌شود، معمولاً به سرعت التیام می‌یابد. با این وجود، در برخی از افراد مبتلا به دیابت، پوست ناحیه پا به خوبی التیام نیافته و مستعد ایجاد زخم پای دیابتی می‌باشند. این عارضه می‌تواند حتی پس از یک آسیب‌دیدگی خفیف نظیر قرار گرفتن پای‌برهنه بر روی یک سنگ کوچک، نیز ایجاد شود. شستن مداوم پاها، گرفتن ناخن‌ها و … در جلوگیری از زخم دیابتی موثر هستند. در ادامه دلایل و راه های جلوگیری از زخم دیابتی را معرفی و بررسی می‌کنیم.
همان‌طور که گفتیم، زخم‌های پا، بزرگ‌ترین مسئله افراد مبتلا به دیابت است. زخم پای دیابتی معمولاً به دلیل یک سری عوامل مشخص اتفاق می‌افتد. دلایل ایجاد این زخم‌ها شامل موارد زیر است:
سطح بالای قند خون:
همان‌طور که میدانید، دیابت نوعی بیماری است که ارتباط مستقیمی با سطح قند خون دارد. زمانی که افزایش سطح قند خون گسترش پیدا کند، باعث سفت شدن شریان‌های بدن بخصوص پا و بروز زخم پای دیابتی می‌شود. در واقع با پیشرفت بیماری دیابت، خون و اکسیژن لازم جهت حمایت از فعالیت بدن به اندام‌ها نمی‌رسد. در نتیجه می‌توانید در جهت جلوگیری از زخم دیابتی، قند خون را کنترل کنید.
گردش خون ضعیف:
افراد مبتلا به دیابت، بسیار بیشتر از سایر افراد، در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های عروقی هستند. بیماری‌های عروقی باعث مسدود شدن عروق مغز و قلب و جلوگیری از رسیدن جریان خون به پاها می‌شود. این جریان خون محدود، باعث می‌شود که زخم پای دیابتی به‌آسانی بهبود نیابد. در صورت ادامه مشکلات عروقی ممکن است منجر به قطع عضو اندام مبتلا شود. در نتیجه می‌توانید در جهت جلوگیری از زخم دیابتی، گردش خون خود را کنترل کنید.
آسیب عصبی:
عدم کنترل سطح قند خون باعث آسیب‌های عصبی می‌شود. این آسیب‌های عصبی می‌تواند منجر به بروز نوروپاتی شود. نوروپاتی نوعی بیماری عصبی است که باعث بی حس شدن پاها می‌شود. در نتیجه‌ی این بیماری، هر برش کوچک یا تاول روی پا ممکن است در صورت عدم توجه، درمان نشده و منجر به زخم پای دیابتی شود.
مشکلات سیستم ایمنی:
یکی از وظایف سیستم ایمنی بدن، حذف بافت‌های مرده و آسیب دیده و ساخت سلول‌های جدید پوست برای ترمیم این بافت‌ها است. دیابت می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کند. این امر باعث می‌شود که توانایی بدن در ارسال گلبول‌های سفید به جهت ترمیم زخم‌ها کاهش پیدا کند. در نتیجه، اختلال سیستم ایمنی در اثر ابتلا به دیابت، منجر به ایجاد زخم پای دیابتی می‌شود.
در نتیجه می‌توانید در جهت جلوگیری از زخم دیابتی، سیستم امنیتی خود را بهبود دهید.
عفونت:
همان‌طور که گفتیم، افراد مبتلا به دیابت دارای سیستم ایمنی بدنی ضعیف‌تری هستند. به همین دلیل بدن این افراد مستعد ابتلا به انواع عفونت‌ها است. به‌ویژه عفونت در ناحیه پا باعث بروز زخم پای دیابتی شده که به راحتی بهبود نمی‌یابد.
بهترین راه‌حل برای پرهیز از مشکلات مرتبط با زخم در افراد دیابتی جلوگیری از ایجاد زخم در مرحلۀ اول است. برای جلوگیری از زخم دیابتی به نکات زیر توجه کنید.
پاهای خود را روزانه معاینه کنید:
در مرحله اول در جلوگیری از زخم دیابتی، توصیه می‌شود که هر روز پاهای خود را از نظر وجود هرگونه بریدگی، تاول، کالوس، لکه‌های قرمز، تورم و سایر ناهنجاری‌ها بررسی کنند. اگر این ناهنجاری‌ها به موقع شناسایی شوند، درمان آن‌ها قبل از وخیم شدن و تبدیل شدن آن‌ها به زخم پای دیابتی امکان‌پذیر خواهد بود.
بهتر است افراد مبتلا برای جلوگیری از زخم دیابتی، ناخن‌های خود را همیشه کوتاه نگه دارند. ناخن‌های بلند و تیز می‌تواند به پاها آسیب وارد کرده و بافت پوست را خراش دهد. اگر خودتان نمی‌توانید پاهایتان را بررسی کرده و آن‌ها را ببینید، می‌توانید از پزشک یا یکی از اعضای خانواده بخواهید که این کار را برای شما انجام دهد. علاوه بر این معاینات روزانه، حداقل سالی یک‌بار نزد پزشک متخصص دیابت بروید.
زخم پای دیابتی
پاهای خود را تمیز نگه داشته و از نفوذ عفونت‌ها جلوگیری کنید:
شستن روزانه پاها بخش مهمی از مراقبت‌های جلوگیری از زخم دیابتی است. بهتر است حداقل روزی یک‌بار پاهای خود را با آب ولرم شسته و با یک حوله تمیز خشک کنید. پس از خشک کردن پاها، از یک لوسیون یا کرم مرطوب‌کننده برای نرم کردن کف پاها استفاده کنید.
مراقب باشید که لوسیون را بین انگشتان پا نمالید، زیرا باعث رشد باکتری‌ها در بین انگشتان می‌شود. بهتر است همواره از جوراب‌ها یا کفش مناسب حتی در منزل استفاده کنید. پوشیدن جوراب یا کفش مناسب در منزل باعث کاهش آسیب‌های ناگهانی به پا و جلوگیری از زخم دیابتی می‌شود.
دیابت خود را مدیریت کنید:
چک کردن قند خون، فشارخون و کلسترول خون شما می‌تواند از بروز بسیاری از عوارض مربوط به دیابت، از جمله زخم پای دیابتی جلوگیری کند؛ بنابراین با مراجعه به پزشک و مشورت با او، یک برنامه مدیریتی منظم و روزانه به جهت مدیریت دیابت و جلوگیری از زخم دیابتی بریزید.
این برنامه مدیریتی می‌تواند شامل رژیم غذایی سالم، ورزش منظم، کنترل قند خون، ترک سیگار و استفاده از برخی داروهای تجویز شده توسط پزشک باشد. خوردن یک رژیم غذایی متعادل، دارای پروتئین بدون چربی، فیبر، حبوبات و چربی‌های اشباع نشده می‌تواند برای بیماران مبتلا به دیابت بسیار مفید باشد.
به پوست خود توجه کنید:
به هر مورد کوچکی را که به نظر زیاد مهم نمی‌رسد توجه کنید برای مثال مشکلات کوچک پوستی نظیر فولیکول‌های عفونی شدۀ مو بر روی پوست یا ناحیه‌ای اطراف ناخن که التهاب دارد و در صورت مواجهه با این مشکلات با پزشک خود مشورت کنید تا بتوانید در جهت جلوگیری از زخم دیابتی زود اقدام کنید.
پاهای خود را مرطوب کنید:
از نرم‌کننده‌های مناسب برای نرم نگه‌داشتن و انعطاف پوست خود استفاده کنید؛ اما از لوسیونها و کرم‌های مرطوب‌کننده بین انگشتان استفاده نکنید زیرا سبب ایجاد عفونت قارچی می‌شود. برای درمان مشکل پای ورزشکاران به جای کرم ضد قارچ از ژل ضد قارچ استفاده کنید زیرا ژل باعث ایجاد رطوبت بین انگشتان نمی‌شود.
از پای‌پوش مناسب استفاده کنید:
از کفش‌هایی استفاده کنید که مانع از تاول زدن پاهایتان شود. کفش‌هایی که جلو بسته باشند احتمال جراحت پاها را کاهش می‌دهند. حتی بهتر است از دمپایی‌های جلو بسته در خانه استفاده کنید تا از ایجاد جراحت در پاهایتان جلوگیری کند چنانچه در پیدا کردن کفش سایز خود مشکل‌دارید بهتر است کفش مناسب خود را سفارش دهید.
هر روز کفش‌های خود را بررسی کنید:
افراد دیابتی مبتلا به نوروپاتی ممکن است حس پاهای خود را از دست داده باشند. به همین علت اگر درون کفش آن‌ها جسمی خارجی وجود داشته باشد، متوجه نمی‌شوند و با وجود آن شیء خارجی به راه رفتن ادامه می‌دهند. این کار ممکن است باعث ایجاد جراحت در پاهای آن‌ها شود از سوی دیگر با بررسی قسمت‌های کفش متوجه پاره شدن یا سفت شدن نواحی داخلی کفش خواهید شد.
از جوراب مناسب استفاده کنید:
از جوراب‌هایی که رطوبت پوست را خارج می‌کنند، استفاده کنید. از جوراب‌های دارای درز استفاده نکنید جوراب‌های مخصوص افراد دیابتی در فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها موجود است. بهتر است از این نوع جوراب‌ها خریداری کنید.
برای مطالعه منبع کامل مقاله جلوگیری از زخم دیابتی می توانید وارد کلینیک زخم نور شوید و اطلاعات لازم را بدست آورید.
