اینکه پروپوزال چیست؟ در یک پست آموزشی به آن پرداختیم. می خواهیم کمی در مورد پروپورال حرف بزنیم. نگارش پروپوزال دارای قوانین خاصی است. باید با اصول نوشته شود. یک پروپوزال در واقع یک شمای کلی از کاریست که می خواهید انجام دهید. پس به وضوح باید علاوه بر دانش تخصصی نیازمند مهارت های پایان نامه نویسی باشید. باید روش تحقیق بدانید و بدانید چه زمانی از چی استفاده کنید. همه این دانستنی ها در قسمت آموزش پایان نامه بحث می شود.
به طور معمول پروپوزال ها در کاربرگ های از قبل تعیین شده ارائه می شوند. این کاربرگ ها در دانشگاه های مختلف متفاوت هستند و هر دانشگاهی با اسم خود آن را برای دانشجویان خود معرفی می کند. عناصر اصلی طرح پژوهشی که در حقیقت، از ارکان اصلی پژوهش اند و باید در پروپوزال لحاظ شوند، عبارتند از:
۱ عنوان فارسی/ انگلیسی
۲ کلید واژه (واژگان کلیدی)
۳ بیان مسئله و تعیین قلمرو آن
۴ سوال های تحقیق
۵ چارچوب نظری و فرضیه های تحقیق
۶ پیشینه تحقیق
۷ روش تحقیق
۸ ضرورت تحقیق
۹ زمان بندی
۱۰ موانع و محدودیت های تحقیق
۱۱ ساختار و فصل های پژوهش نامه
۱۲ منابع پژوهش (فهرست منابع)
در ذیل مفصلا در مورد هر یک از گزینه ها توضیحاتی ارائه می شود.
۱ عنوان
در یک پروپوزال، عنوان نقش اساسی و مهمی را ایفا می کند. در واقع مانند کودکی که تازه بدنیا می آید نامگذاری می شود. دارای ظرافت ها و پیچیدگی های خاصی است و می تواند حاکی از منویات و دیدگاه نام گذاری باشد. عنوان یک پروپوزال تصویب شده دقیقا باید با عنوان انجام پایان نامه یکی باشد. مگر اینکه از سوی مدیر گروه و اساتید راهنما و مشاور تغییر کند که باید نامه نگاری های آن انجام شود. بسیاری از داورهای پایان نامه به عنوان طرح تحقیق توجه می کنند؛ زیرا عنوان پروپوزال از هدف و مسائل آن حکایت دارد. باید دانست که پختگی و شایستگی عنوان بیانگر خبرگی و توان علمی محقق است.
عنوان را به دو زبان فارسی و انگلیسی می نویسند تا امکان اطلاع رسانی، به محافل علمی و جست و جوی الکترونیکی فراهم آید. عنوان پایان نامه باید با در نظر گرفتن شاخص هایی همچون: مشیر بودن به مسئله، رسایی و صراحت، ساختارمندی، کوتاه بودن، بدیع و نو بودن و هماهنگ با جهت گیری پژوهشی انتخاب شود.
عنوان باید از هر گونه ابهام لفظی و یا معنایی خالی باشد. در انتخاب واژه؛ نباید از واژگان نامانوس یا بی معنا استفاده کرد؛ برای نمونه، عنوان: برخی از شایستگی مدیران ، شایسته پایان نامه نیست؛ زیرا عنوان سبب اهمال و ابهام می شود. همچنین در انتخاب عنوان، نباید ایهام دار، خیال انگیز، لغزگونه و مبهم استفاده کرد. نوشتار ادبی یا خطابی در پایان نامه، سبب ابهام و عدم تفاهم بین پیشنهاد دهنده طرح تحقیقاتی و داوران خواهد شد. عنوان باید به اندازه ای صریح باشد که ارزیاب به هدف، مسئله و دامنه تحقیق پی ببرد.
عنوان پروپوزال از نظر نگارشی نیز باید درست ساخت واژگان و عبارت ها هم منطبق بر قواعد نگارش باشد در انتخاب عنوان باید اصل اصل کوتاه نویسی نیز رعایت شود. نباید عنوان تحقیق مطالبی را ادعا کند که بیش از آن چیزی است که در عمل، از تحقیق به دست می آید، بلکه دقیقا باید آنچه محقق در پی آن است را تعیین کند. بدیع و مبتکرانه بودن عنوان نیز مزیت فراوانی را شامل پایان نامه می کند که باید برای پرهیز از تکرار و تشابه با آثار دیگران به ان اهتمام ویژه ای داشت. به جهت گیری پژوهشی با انتخاب عنوان هم باید دقت کرد همچنین باید دانست که تحقیقی که در آن سوال و سوال های اساسی و امور یا امری بدیهی باشد، مقبول جامعه علمی نیست.
در این راستا از اضفه کردن عبارت هایی چون: نگاهی به ، درآمدی بر ، آشنایی با ، نظری نو به ، گذری به و … بپرهیزید؛ زیرا این الفاظ موهم جهت گیری غیر پژوهشی خواهند بود.
الف) عنوان تحقیق باید شناختی دقیق و روشن از حوزه موضوع تحقیق ارائه کند و در عین داشتن ویژگی هایی همچون: صراحت، قاطعیت و اختصار، خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد؛
ب) نظم و تربیت و کاربرد صحیح کلمات در عنوان تحقیق، اهمیت بسیاری دارد؛
ج) عنوان تحقیق باید در پرتو امکانات علمی و واقعیت ها و با توجه به اصول و موازین علمی، تهیه و تنظیم شود. به عبارت دیگر، محقق در انتخاب عنوان با موضوع تحقیق، باید واقع گرایی را بر آرمان گرایی ترجیح دهد؛
د) هنگام انتخاب موضوع، محقق باید از حدس ها و سوال هایی که در این مورد موضوع پیش خواهد آمد، آگاه باشد.
کلید واژه نمای کلی را در ذهن محقق نشان می دهد و با نگاهی به کلید واژه ها، نمای کلی کار برای خواننده نیز مشخص می شود. ناتوانی محقق در انتخاب کلید واژه ها، از نارسا بودن تصویر وی از تحقیق خویش حکایت دارد. این واژه ها در واقع، راهنمای نکته های مهم موجود در طرح است. پس، باید وازه هایی انتخاب شوند که ماهیت و محتوای طرح را به وضوح روشن کنند. به طوذر معمول، استاندارد غالب در کلید واژه ها شش کلمه است.
وجه تسمیه کلید واژه، نقش کلیدی داشتن داشتن آن ها برای جست و جوی رایانه ای و کتابخانه ای است. در حقیقت، این کلیدها از جنس واژه اند و کلید واژه نام دارند مانند شفاعت، تبریک، توسل، بداء، رجعت و مانند آن.
علاوه بر تعریف موضوع، مسئله تحقیق را باید با تعبیری درست ساخت و با صورت بندی دقیق و منطقی بیان کرد و پرسش های متعلق به آن را برشمرد. با تاسف، گاهی پژوهشگر نمی تواند مسئله پیش روی خود را به خوبی تشخیص دهد و بدین تربیت، نمی تواند به آن پاسخ بگوید. بنابراین، پژوهشگر باید قلمر و محدوده موضع تحقیق که در واقع، همان سوال اصلی تحقیق است را به روشنی بیان کند.
به هنگام تعریف مسئله، باید مسائل نظری، مسائل علمی را از هم متمایز ساخت. مسائل نظری در واقع، شکافی معرفتی، نسبتی مجهول و یا چالشی نظری با آن چه از قبل می دانیم است و مسائل عملی نیز مانعی در برابر هدف و ایجاد شکاف بین وضعیت موجود و وضعیت مطلوب اند. مسئله نه در مقیاس شخص، بلکه در مقیاس محافل علمی، طالب پاسخ است، بر خلاف پرسش که در مقیاس شخصی و در فرایند یادگیری به پاسخ نیاز دارد. مسئله، برامده از مطالع های نظام مند پیشین و قابل پاسخ با مطالعه های نظام مند پسین برآمده است.
با صرف نظر از هدف های جزئی که یک محقق معمولا از انجام پژوهش دارد، هدف اصلی هر تحقیق، پاسخ و حل مسائل علمی و عملی جامعه است. بنابراین، در طرح تحقیق، پژوهشگر باید سوال های تحقیقی که هدف، اصلی اش پاسخگویی آن هاست را معین کند.
این سوال ها به دو دسته اصلی و فرعی تقسیم می شود. ناگفته نماند که سوال، باید به گونه ای طرح شود که پاسخ به آن ها، متوقف بر انجام تحقیق باشد؛ بدین معنا که سوال ها روشن و ابتدایی نباشد. همچنین پاسخ به آن سوال، باید یک مشکل علمی مهم و تعیین کننده را حل کند و به عبارتی، از اهمیت بالایی بر خوردار باشد. البته باید سوال ها صریح، شفاف و گویا باشند و در آن ها از واژه هایی که اشتراک لفظی دارند و خواننده را دچار برداشت های نادرست می کنند، پرهیز شود. با همین سوال های تحقیقی، پژوهشگر به ضرورت پاسخ گویی تاکید می ورزد. این سوال ها دو دسته اند:
که اصل و منشاء شکل گیری پژوهش نامه است و از عنوان تحقیق استخراج می شود و در حقیقت، انشایی کردن عنوان پایان نامه است. سوال اصلی مانند: تاثیر تجارت الکترونیکی بر رفتار مصرف کننده چیست؟ از عنوان سوال اصلی پیداست که باید در این قسمت یک سوال اصلی داشته باشیم تا دچار جهت گیری های چندگانه نشویم.
این سوال ها به نوعی فرعی و برگرفته از سوال اصلی تحقیق اند که از نظر نظم و منطقی برای شکل گیری مباحث اصلی و فصل ها، شایستگی طرح می یابند و پاسخ به آن ها، دست یابی به پاسخ سوال اصلی را ممکن می سازد. این سوال از طرح سوال بر اساس عناوین فصول بدست می آید.
بیان مسئله، تنها می تواند به صورت کلی، پژوهش را هدایت کند و تمام اطلاعات پژوهشی را در بر ندارد؛ چه اینکه اگر همه اطلاعات پژوهشی را در مسئله مطرح کنیم، مسئله به گونه ای گسترده می شود که تدبیر و هدایت آن امکان پذیر نیست، در آن صورت، مسئله هرگز به صورت علمی حل نخواهد شد، مگر اینکه به فرضیه یا فرضیه هایی تبدیل شود. بدون فرضیه، محقق سرگردان است. اگر بپذیریم که مسئله وظیفه محقق را روشن می سازند، فرضیه چگونگی انجام آن را بیان می دارد. اولی مشخص می کند که پژوهنده باید چه کاری انجام دهد و دومی، چگونگی انجام آن را روشن می سازد. محقق به وسیله فرضیه، از بین روابط کلی، موارد جزئی و عملی را بیرون می کشد. فرضیه تحقیق پاسخ حدسی و اولیه محقق به مسئله است که به آزمون و بررسی نیاز دارد.
هر گزاره ای که در دست آزمون است، فرضیه نام دارد. همانطور که گفته شد و تکرار آن خالی از لطف نیست، فرضیه یک حدس مبتنی بر دانستن فرضی در مورد روابط احتمالی بین دو یا چند متغیر است. این حدسیات، به طور منطقی از نظریه ها بر می آید و نظریه ها را به سوی درگیر شدن با واقعیت ها سوق می دهد. فرضیه ها همیشه به صورت جمله های خبری بیان می شوند.
?
پروپوزال – کالج مدیریت
برای تهیه طرح تحقیق، پژوهشگر در مورد موضوع و مسئله ای که برای تحقیق انتخاب کرده، باید به مدراک و اسناد معتبر مراجعه کند، تا آگاهی خود را گسترش دهد و بتواند در پرتو اطلاعات به دست آمده، مسئله تحقیق و متغییرهای خود را دوباره تعریف و محدود کند و کرانه های آن ها را مشخص سازد. اینامر به او کمک می کند تا تحقیقات خود را در راستای مجموعه پژوهش های هم خانواده قرار دهد و آن را با دستاوردهای تحقیقاتی دیگران هماهنگ کند. هدف از گنجاندن بخش پیشینه تحقیق عبارت اند از:
در واقع، هر تحقیق و پژوهش علمی، بر پایه ها، ارکان و نتایج مطالعه و تحقیق های پیشین استوار است. این بررسی ها از دو نظر مورد توجه است:
الف) ارتباط مستقیم با موضوع مسئله تحقیق؛
ب) ارتباط غیر مستقیم با موضوع و مسئله اصلی تحقیق؛
در مجموع، هر پژوهشگر باید سعی کند مرتبط ترین دست آوردهای تحقیق های پژوهشگر پیشین را مورد شناسایی و بررسی قرار دهد. البته باید دانست که بررسی پیشینه و استفاده از آن فقط توالی نقل قول ها نیست، بلکه تلفیق مطالب بررسی شده و تفسیر و نقد پژوهشگر از دانش موجود، درباره مسئله تحقیق است. به منظور اطمینان از قوت یافته ها، شایسته است پژوهش گر جست و جوی خویش را در منابع مرتبط تر با موضوع، معتبر تر، اصیل تر و جدیدتر انجام دهد؛ چهع اینکه بسیاری از دیدگاه ها در معرض تغییر و تکامل قرا دارند. بهتر است برای جست و جوی بهتر و جامع تر، ابتدا واژگان کلیدی مرتبط با مسئله تحقیق روشن شود تا امکان دست یابی به عناوین مرتبط با موضوع در منابع اطلاعاتی با تهیه کتاب شناسی دقیق صورت پذیرد.
رجوع به پیشینه پژوهش:
در اصل، انجام هر کاری راه و روش مخصوص به خود را دارد. رشته علمی و موضوع تحقیق، در انتخاب نوع روش تحقیق و پژوهش موثر است. در موضوعات علوم انسانی مانند مدیریت، علوم سیاسی و … از روش تحقیق میدانی برای سنجش آثار و تاثیرات آن بر مخاطبان کمک گرفته می شود. بنابراین، باید توجه داشت که همه تحقیق ها با یک روش و اسولب واحد بررسی نمی شوند. شیوه گردآوری اطلاعات لازم هم در مورد ریز موضوع های تحقیق به وسیله مطالعه کتاب ها، مقاله ها و پایان نامه ها و دیگر آثار مکتوب که معمولا مطالعه اطلاعات به دست آمده مانند: تصحیح، ترجمه، شرح، نقد، تفسیر، استنباط، تعریف، تحلیل، مقایسه، تبین و استنتاج در زمینه آن اطلاعات و یا به صورت پیمایشی و میدانی، انجام می گیرد.
بنابراین، تتبع و گردآوری اطلاعات، یا کتابخانه ای و اسنادی است و یا به صورت میدانی از طریق مشاهده، مصاحبه و یا توزیع پرسشنامه انجام می گیرد. در هر حال، اطلاعات به دست آمده بررسی شده و سپس تجزیه و تحلیل می شود.
پژوهشگر باید بتواند اهمیت تحقیق خود را با نوع مسئله ای که انتخاب کرده است، بیان کند. اما باید مشخص کند که این تحقیق در چه زمینه ای اهمیت بیشتری دارد؛ آیا تحقیق او از نظر تئوری حائز اهمیت است و می تواند از دیدگاهی جدید و خلاقانه به مسائل نگاه کند.
بیان اهمیت موضوع تحقیق باید بتواند اهمیت و ارزش تحقیق را در مورد نظریه های موجود به اثبات برساند و گاهی نتایج حاصل از تحقیق، می تواند موجب گسترش و تکامل تئوری گذشته شود. البته اگر تئوری پیشین، سیر تکاملی خود را نیز طی کرده، در آن صورت این تحقیق می تواند آزمون مهمی از آن تئوری باشد. البته گاهی هم اهمیت تحقیق، از جهت کاربرد و بکارگیری آن است؛ اینکه تاثیر این تحقیق در حل مسائل بخش های گوناگون چیست؟ چرا ضرورت انجام دارد؟ چرا باید در این مقطع انجام شود؟ چه مشکلی را حل می کند؟ چه تاثیری در پیشبرد علوم دارد؟
در این قسمت پژوهشگر توضیح می دهد که این تحقیق، در چه فاصله زمانی صورت می گیرد. شرح این مسئله از آن جهت ضروری است که بررسی کننده نتایج تحقیق با توجه به این دوره زمانی، در مورد به کارگیری دستاوردهای تحقیق، می تواند تصمیم گیری کند.
تحقیق، حرکت و فرایندی در جهت هدفی به نام حل یک مسئله یا پاسخ به یک پرسش است. اما حرکت به سوی هر هدفی، به وسیله واقعیتی به عنوان محدودیت ها و موانع دچار کندی می شود. در ارائه گزارشی از یک پژوهش، مانند پایان نامه ، محقق سعی می کند با بیان محدودیت هایی که بر سر راه تحقیق وجود دارد، به خواننده پیام دهد که درباره فرایند تحقیق او قضاوت عادلانه ای داشته باشد و به موانع و تنگناها توجه کافی داشته باشد. محدودیت های احتمالی ممکن است یکی از موارد زیر باشد:
تعداد و عناوین فصل ها یکی دیگر از عناصری است که در طرح تحقیق باید مشخص شود. پژوهشگر باید در طرح تحقیق خود با توجه به سوال های تحقیق، وضیح دهد که فصل های پایان نامه وی چه تعداد و دارای چه عناوینی است؟ البته ممکن است در ضمن تحقیق، این فصول بااندکی تغییر مواجه شود که این امر طبیعی و قابل پیش بینی است. در هر حال، این تغییرات نیز باید دارای دلایل قانع کننده ای باشد.
بهتر است پژوهشگر در انتهای طرح نامه، فهرستی از مهم ترین منابعی که تا زمان تهیه طرح به ان ها دست یافته را بیان کند. با این کار، تصویب کنندگان به قدرت تتبع و جستجوی پژوهشگر پی می برند و در صورت اطلاع از وجود منابع دیگر، آن ها را به فهرست منابع محقق اضافه می کنند.
