دی اکسید تیتانیوم یا پودر تیتان ( Titanium Dioxide ) یک ترکیب شیمیایی با فرمول ( Tio2 ) است که با نام تیتانا نیز شناخته می شود ، این ماده به عنوان یکی از مهمترین پیگمنت های سفید در رنگد‌هی و پوشانندگی در انواع صنایع مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.دی اکسید تیتانیوم (تیتان) اکسید طبیعی از ایلمنیت با فرمول شیمیایی FeTiO3 ، روتیل و آناتاز بوده که از رایج ترین عناصر پوسته زمین موجود در بافت گیاهان است.
دی اکسید تیتانیوم یک ماده غیر الی جامد به شکل پودر سفید رنگ می باشد.این ماده در برابر حرارت پایدار ، غیر قابل اشتعال ، انحلال ضعیف و جز مواد خطرناک طبقه بندی نمی شود و از لحاظ شیمیایی خنثی می باشد.
پودر تیتانیوم دی اکسید به طور طبیعی از چندین نوع سنگ و شن و ماسه معدنی به وجود می آید.تیتانیوم نهمین عنصر رایج در پوسته زمین است.
کاربرد اصلی پودر تیتان به دلیل وجود رنگ سفید و ضریب شکست بالا به عنوان رنگدانه سفید در کاربردهایی که نیاز به شفافیت و رنگ سفید دارند و همچنین جهت ایجاد اثر حفاظتی در برابر اشعه یووی مورد استفاده قرار می گیرد.
هنگامی که این ماده (Tio2) با یک پلیمر ترکیب می شود ، تجزیه سیستم ( شکنندگی ، محو شدگی و ترک خوردگی) را به حداقل می رساند.
در میان رنگدانه های سفید ، پودر تیتانیوم دارای قدرت پوشانندگی بیشتر و همرنگ کنندگی بهتری می‌باشد و به همین علت به عنوان رنگدانه سفید بیشترین مصرف را به خود اختصاص داده است.
پودر تیتان به دلیل رنگ سفید براق و قدرت پوشش دهی بالا، در صنایع مختلفی از جمله صنایع رنگ و پوشش ، پلاستیک ، کاغذ ، لاستیک ، شیشه ، ساخت مستربچ ، پلاستیک و لاستیک ، عوامل تصفیه ی آب ، جوهر چاپ ، سرامیک ، رنگ خوراکی ، کاغذ و مقوا ، پارچه های پوشش داده شده و منسوجات ، سرامیک الکتریکی ، هادی برق و واسطه ای شیمایی ، محصولات آرایشی نظیر ضد آفتاب به عنوان یک فیلتر در برابر اشعه uv و همچنین در رنگ دهی به مواد غذایی و… مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دی اکسید تیتانیوم غیر سمی است و در مقابل حلال هایی که در رنگ به کار می‌روند مقاوم است و از پایداری حرارتی و شیمیایی خوبی برخوردار است.
پودر تیان ( Titanium Dioxide ) تنها در اسید سولفوریک غلیظ حل می‌شود که سرعت واکنش خیلی کم است.
دی اکسید تیتانیوم در دو نوع آناتاز و روتیل وجود دارد. ساختمان کریستالی هر دو یکسان است اما وزن مخصوص آناتاز کمتر از روتیل می‌باشد که به علت فاصله بیشتر بین اتم‌های تیتانیوم و اکسیژن است.
هر دو نوع تیتانیوم دی اکسید زمانی که در معرض اشعه فرابنفش قرار می‌گیرند به شدت آن را جذب می‌کنند. نوع آناتاز در اثر جذب اشعه شدیداً تحریک می‌شود و فعالیت کاتالیستی سطحی زیادی از خود نشان می‌دهد، اما تهیج و فعالیت کاتالیستی نوع روتیل بسیار کم بوده و بیشتر انرژی جذب شده را به صورت گرما از دست می‌دهد.
دی اکسید تیتانیوم روتایل و آناتاز دارای تفاوت هایی نیز می باشند که عبارتند از :
تیتانیوم روتایل از شبکه بلوری با تراکم زیادتر نسبت به آناتاز تشکیل شده است. بنابراین دارای چگالی بیشتری بوده و از ضریب شکست بیشتری بهره میبرد.
هردوی این ماده‌ها ، دارای ساختاری کریستالی هستند.با این تفاوت که گستردگی ، ترتیب و تعدد ساختارها در تیتانیوم دی اکسید روتیل ، بیشتر از آناتازها است.
تیتانیوم روتیل‌ها به لحاظ نوری ، مثبت محسوب میشوند ، درسوی مقابل تیتانیوم آناتاز به لحاظ نوری ، نگاتیو می‌باشد.
دسترسی به تیتانیوم روتیل (بدلیل فراوانی طبیعی) ، بسیار آسانتر از گونه‌های آناتاز است.
درصد خلوص تیتانیوم دی اکسید از مهمترین فاکتورها است نیز در قیمت آن تاثیر گذار است.فاکتور تاثیرگذار دیگر برند شرکت تولید کننده این ماده شیمیایی است.
دی اکسید تیتانیوم در گرید های مختلف توسط شرکت های مختلف و جهت صنایع و کاربردهای مرتبط تولید می گردد.
این ماده معدنی در بین تولید کنندگان و مصرف کنندگان این محصول با نام های تیتانیوم دی اکساید ، تیتان ، پیگمنت سفید ، تیتانا ، پودر TIO2 ، دی اکسید تیتان ، پودر تیتان ، اکسید تیتان نیز شناخته می شود.
