بررسی پروژه Maker و DAI

پروژه Maker DAO

در این مقاله به بررسی پروژه Maker و مالیه غیر متمرکز (Decentralized Finance) می‌پردازیم. Maker آغاز یک نظام بانکداری غیر متمرکز است که در آن سیاست‌های پولی و نرخ بهره توسط عموم مردم (دارندگان توکن MKR) وضع می‌شود.

پروژه Maker DAO چه محصولی را تولید می‌کند؟

اولین محصولی که توسط پروژه Maker تولید شده است DAI نام دارد. DAI در واقع یک رمز ارز با ارزش ثابت در برابر دلار آمریکا (Stablecoin) است. بنابراین بر خلاف سایر رمز ارزها که پیش‌بینی ناپذیرند، رمز ارز DAI از ثبات ارزش برخوردار است.

فرق DAI با سایر Stablecoin ها در چیست؟

سایر stablecoin ها تا حدود زیادی از ویژگی‌های یک سیستم متمرکز برخوردار هستند. اساس عملکرد بسیاری از این ارزها افتتاح یک حساب نزد یک بانک است. به‌طور مثال یک رمز ارز را در نظر بگیرید که ارزش آن در برابر دلار ثابت است؛ برای آن‌که این ویژگی حفظ شود برابر با تعداد واحد این رمز ارز که در بازار عرضه شده است همان مقدار دلار آمریکا در حساب بانکی نگهداری می‌شود. این طراحی دارای ریسک‌های متعددی است. به طور مثال دولت یا بانک می‌توانند تصمیم بگیرند که این حساب بانکی را مصادره کنند. مثال دیگر این است که توسعه‌دهندگان و متولیان این پروژه‌ها می‌توانند مقدار دلار کمتری نسبت به عرضه آن رمز ارز در حساب بانکی واریز کرده باشند (عدم شفافیت).

اما از طرف دیگر DAI دارای یک طراحی کاملاً غیر متمرکز است و در نتیجه دولت‌ها، بانک‌ها یا توسعه‌دهندگان آن نمی‌توانند ثبات ارزش این رمز ارز را به مخاطره بیاندازند.

طراحی غیر متمرکز DAI چگونه است؟

دای، DAI، یک stablecoin است که به جای موجودی دلاری در یک حساب بانکی توسط وثیقه (فعلاً فقط اتریوم) در یک بلاک‌چین (شبکه اتریوم) پشتیبانی می‌شود. فرض کنید شما مقداری اتریوم دارید و می‌خواهید DAI تولید کنید. به این منظور اتریوم‌های خود را به یک قرارداد هوشمند بر روی بلاک‌چین اتریوم به نام Collateralized Debt Position یا CDP ارسال می‌کنید و برابر با نسبت مشخصی از ارزش اتریوم‌های خود DAI دریافت می‌کنید.

بطور مثال، اگر شما مقداری اتر به ارزش ۱۰۰ دلار به CDP ارسال کنید می توانید تا سقف ۶۶ واحد DAI دریافت کنید. سپس شما می‌توانید هر واحد DAI را در بازار آزاد به ارزش یک دلار بفروشید. اما چرا ارزش هر واحد DAI در بازار برابر با یک دلار خواهد بود؟ دلیل آن وعده سیاستگذاران پولی در این سیستم است. آنها وعده دادند که با تغییر پارامترهای سیستم انگیزه‌ها را به نحوی جهت دهند که ارزش هر واحد DAI در بازار برابر با یک دلار باقی بماند (همان طور که سیاست‌گذاران پول فیات در نشست های فصلی خود وعده حفظ ارزش پول فیات و کنترل تورم می‌دهند).

در ادامه به این سوال که این سیاست‌گذاران چه کسانی هستند، پارامتر های سیستم چگونه بر انگیزه فعالین بازار تاثیر می‌گذارد، و چرا این سیستم غیر متمرکز تر از سیاست‌گذاری بانک مرکزی است پاسخ خواهم داد.

مفهوم Collateralized Debt Position یا CDP چیست؟

صندوق CDP یک مفهوم مشترک در دانش رمزنگاری و بازارهای مالی است که از سال ۲۰۱۴ و توسط پروژه Maker DAO در حال توسعه است. هدف این پروژه ایجاد یک نظام بانکداری و مالی غیر متمرکز بر اساس تکنولوژی بلاک‌چین و قراردادهای هوشمند است.

صندوق CDP به شما این اختیار را می‌دهد که رمز ارزهای خود را (در حال حاضر فقط ETH) در گاوصندوق CDP به عنوان ضمانت قرار دهید و در برابر آن وامی به ارزش حداکثر ۶۶ درصد (این نرخ در حال حاضر ثابت است اما در آینده می تواند تغییر کند) ارزش ضمانت خود دریافت کنید. این وام در قالب رمز ارز DAI (که ارزش هر یک واحد آن برابر با یک واحد دلار آمریکاست) به شما پرداخت می‌شود. چنان‌چه شما می‌خواهید دوباره به مبلغ ضمانتی که در صندوق CDP به عنوان وثیقه سپردید دسترسی داشته باشید تنها کافیست وام دریافتی خود در قالب DAI را به صندوق بازگردانید.

مثال:

• ۱۰ واحد اتریوم را در صندوق CDP به عنوان ضمانت قرار می‌دهید. فرض کنید در این لحظه قیمت هر واحد اتریوم برابر با ۴۰۰ دلار آمریکاست؛ شما ۴ هزار دلار به عنوان ضمانت در این صندوق قرار داده‌اید.
  
• شما می‌توانید حداکثر ۶۶ درصد مبلغ ضمانت را وام بگیرید. بنابراین مبلغ ۲۶۴۰ دلار آمریکا در قالب رمز ارز دیجیتال DAI به شما وام داده می‌شود.
  
• می‌توانید مبلغ ۲۶۴۰ DAI را که به امانت گرفته اید هر موقع که مایل هستید پس بدهید و در برابر آن ۱۰ واحد اتریومی را که به ضمانت گذاشته اید پس بگیرید.
  

توجه کنید که در این سیستم شما اتریوم‌هایی را که به عنوان ضمانت در صندوق CDP قرار می‌دهید از دست نخواهید داد اما در عین‌حال تا زمانی که به عنوان ضمانت در صندوق CDP قرار دارند دیگر نمی‌توانید کنترلی بر آن‌ها داشته باشید.

اثر تغییرات قیمت ETH بر روی رفتار سیستم و ریسک آن

سناریوی اول: قیمت ETH افزایش می‌یابد.

به طور مثال اگر قیمت ETH به ۹۰۰ دلار افزایش یابد در این حالت شما می‌توانید ۲۶۴۰ واحد DAI خود را به صندوق بازگردانید و در برابر آن ۱۰ واحد ETH به ارزش ۹ هزار دلار دریافت کنید. در این سناریو هیچگونه ریسکی برای وام‌گیرنده و نیز صندوق CDP وجود نخواهد داشت.

سناریوی دوم: قیمت ETH کاهش می یابد.

در این سناریو در صورت کاهش زیاد قیمت ETH ، سیستم با ریسک عدم بازپرداخت وام مواجه خواهد شد. چنان‌چه به دلیل کاهش قیمت ETH ارزش وثیقه موجود در صندوق کمتر از ارزش وام دریافتی شود دیگر انگیزه‌ای برای وام گیرنده به منظور بازپرداخت وام وجود نخواهد داشت. برای حل این مشکل فرایند تسویه خودکار وام طراحی شده است.

فرض کنید CDP ها دارای نرخ آغاز تسویه ۱۵۰ درصد هستند. بنابراین چنان‌چه به دلیل تغییرات قیمت ارزش مبلغ ضمانتی به یک‌ونیم برابر ارزش وام دریافتی کاهش یابد فرایند تسویه آغاز می‌شود. با آغاز فرآیند تسویه تمام ETH هایی که به عنوان ضمانت در صندوق CDP قرار داشتند در بازار آزاد به فروش می‌رسند و در برابر آن DAI دریافت می‌شود. پس از دریافت DAI بخشی از آن - به ارزش DAI ای که در اختیار گیرنده وام است - نابود می‌شود. از میان DAI باقی‌مانده مقدار ۱۳ درصد آن به عنوان جریمه کسر می‌شود و مابقی به وام گیرنده بازپرداخت می‌شود. توجه کنید که در این فرآیند وام‌گیرنده DAI ای که در اختیار داشته است را همچنان نزد خود نگه می‌دارد.

بنابراین وام‌گیرنده‌ها مسئول وضعیت وام و ریسک بازپرداخت و تسویه هستند؛ شما به عنوان وام‌گیرنده باید همیشه مراقب نسبت ارزش وثیقه به ارزش وام باشید و چنان‌چه این نسبت به نرخ آغاز تسویه ۱۵۰ درصد نزدیک شود باید اقدامات لازم را انجام دهید. در این حالت شما می‌توانید دو راهکار متفاوت رو انتخاب کنید: اول آن که مقداری از DAI که به عنوان وام در اختیار دارید را پس بدهید و راه حل دوم این است که به وثیقه خود نزد صندوق اضافه کنید. چنان‌چه شما هیچ یک از این دو راهکار را اتخاذ نکنید و قیمت همچنان کاهش یابد در این صورت فرآیند تسویه آغاز می‌شود.

چگونه قیمت DAI در این سیستم برابر با یک دلار باقی می‌ماند؟

دلیل ثبات ارزش DAI انتظارات و قوانین بازار آزاد است. به طور مثال سناریوهای مختلف زیر را در نظر بگیرید (برای سادگی فرض کنید قیمت اتریوم ثابت می‌ماند):

سناریوی اول: DAI با ارزش کمتر از یک دلار در بازار معامله شود.

فرض کنید که ارزش یک واحد DAI به ۰.۹ دلار کاهش پیدا کند. در این حالت انتظار بازگشت قیمت به سطح یک دلار باعث می‌شود فعالین بازار اقدام به خرید DAI کنند. این امر سبب افزایش تقاضای DAI می‌شود که خود سبب افزایش قیمت و بازگشت آن به سطح یک دلار می‌شود.

کاهش قیمت DAI صرفا انگیزه سفته‌بازان را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد بلکه رفتار وام گیرنده‌ها را نیز متاثر می‌کند. فرض کنید در ابتدا ارزش هر یک واحد DAI برابر با یک دلار باشد؛ شما مقداری اتریوم به عنوان وثیقه و به ارزش ۵۰۰ دلار به صندوق CDP ارسال می‌کنید و در برابر آن مقدار ۱۰۰ واحد DAI به عنوان وام و به ارزش ۱۰۰ دلار دریافت می‌کنید (توجه کنید که ارزش وام دریافتی باید حداکثر ۶۶ درصد ارزش ضمانت باشد اما می‌توانید هر مقداری کمتر از این نرخ وام بگیرید).

حال شما می توانید این وام دریافتی را به هر نحوی که مایل هستید مصرف نمایید. فرض کنید شما این ۱۰۰ واحد DAI را به فروش رسانده و در برابر آن ۱۰۰ دلار ETH دریافت می‌کنید.

حال فرض کنید که ارزش DAI در بازار به نود سنت کاهش پیدا می‌کند. در این حالت شما می‌توانید به بازار مراجعه کنید و مقدار ۱۰۰ واحد DAI به ارزش ۹۰ دلار خریداری کنید. سپس این ۱۰۰ واحد DAI را به صندوق CDP ارسال کنید تا وام خود را به صورت کامل بازپرداخت کنید و در برابر آن اتریوم‌های خود را به ارزش ۵۰۰ دلار پس بگیرید.

همانطور که مشاهده می‌شود در پایان این فرآیند الف) ۵۰۰ دلار اتریوم‌هایی که به عنوان وثیقه قرار داده بودید را باز پس‌گرفته‌اید و ب) در برابر پرداخت ۹۰ دلار پول فیات به ارزش ۱۰۰ دلار اتریوم دریافت کرده‌اید. وجود این فرصت آربیتراژ باعث می‌شود که تمام وام گیرندگان در بازار اقدامی مشابه انجام دهند و در نتیجه تقاضا برای DAI افزایش پیدا می‌کند و در نتیجه آن قیمت DAI نیز افزایش می‌یابد.

سناریوی دوم: DAI با ارزش بیشتر از یک دلار در بازار معامله شود.

فرض کنید در ابتدا ارزش هر یک واحد DAI برابر با یک دلار باشد؛ در این حالت افرادی که DAI در اختیار دارند آن را به ارزش یک دلار خریداری کرده‌اند. فرض کنید که ارزش یک واحد DAI به ۱.۱ دلار افزایش پیدا کند. در این حالت تمام افرادی که DAI در اختیار دارند آن را در بازار به ارزش ۱.۱ دلار می‌فروشند و به مقدار ۱۰ سنت برای هر واحد DAI که در اختیار دارند سود می‌کنند. این فرصت سود باعث می‌شود که دارندگان DAI آن را در بازار عرضه کنند و این افزایش عرضه باعث کاهش قیمت DAI می‌شود.

سیاست پولی، پارامتر Stability Fee، وفای به عهد

لایه دوم انگیزه‌ها در این سیستم از طریق رمز ارز MakerCoin با نماد MKR جهت‌دهی می‌شود. تقابل این انگیزه‌ها به شکلی طراحی شده است که سیاست‌گذاران پولی در این سیستم به عهد خود که حفظ ارزش DAI در برابر دلار است وفادار بمانند.

ارز MKR یک توکن بر روی بلاک چین اتریوم است که به دارندگان آن حق حکمرانی و تصمیم‌گیری در مورد قراردادهای هوشمند پروژه Maker از قبیل DAI را می‌دهد. دارندگان MKR از طریق رای‌گیری مستقیم در مورد مسائل مختلفی از قبیل نرخ آغاز تسویه، جریمه فرایند تسویه و نرخ بهره وام (stability fee) تصمیم‌گیری می‌کنند. در برابر تلاش آن‌ها برای تنظیم این بازار مالی، سیستم نیز مکانیسم تشویقی برای دارندگان توکن MKR ایجاد می کند (در ادامه به آن اشاره می شود). دارندگان توکن MKR به مثابه سهامداران یک بانک غیر متمرکز هستند که مسئولیت این سیستم مالی بر عهده‌ی آن‌هاست و در ادامه به برخی از این مسئولیت‌ها اشاره می‌شود.

قوی سیاه و نقش رمز ارز MKR

قوی سیاه به شرایطی گفته می‌شود که قیمت اتریوم به ناگهان و با سرعت کاهش پیدا می کند؛ به طوری که ارزش ضمانت های موجود در CDP کمتر از ارزش وام‌های موجود می‌شود. به هنگام وقوع قوی سیاه کاهش قیمت آن‌قدر سریع اتفاق می‌افتد که سیستم فرصت پاسخگویی مناسب به آن را نخواهد داشت. در شرایطی که قوی سیاه اتفاق می‌افتد و ارزش وثیقه‌های موجود کمتر از ارزش کل موجودی DAI در بازار می‌شود توکن‌های بیشتری از MKR منتشر و عرضه می‌شود و سپس در بازار به فروش می‌رسد تا کمبود ارزش وثیقه‌های موجود جبران شود. افزایش عرضه MKR سبب کاهش ارزش آن خواهد شد و به همین دلیل ارزش سرمایه‌ی دارندگان MKR نیز کاهش می‌یابد. این امر انگیزه‌ای بسیار قوی برای دارندگان MKR فراهم می‌کند تا به‌صورت مسئولانه و متعهدانه قوانین بازار مالی را وضع کنند؛ زیرا اگر این سیستم با شکست مواجه شود دارندگان DAI به دلیل شکل طراحی این سیستم متضرر نخواهند شد و این دارندگان MKR خواهند بود که با کاهش ارزش سرمایه مواجه می‌شوند.

حکم خاموشی سیستم

این سیستم طی چندین سال‌ توسط توسعه‌دهندگانی باهوش و سختکوش توسعه یافته است و نقاط ضعف آن توسط گروه‌های مستقل مختلف مورد بررسی قرار گرفته و در طول زمان بهبود یافته است. اما همیشه امری غیرقابل پیش‌بینی ممکن است رخ دهد و باعث ناامنی در سیستم یا ایجاد اختلال شود؛ ممکن است یک باگ در سیستم کشف شود یا یک هکر اقدام به نفوذ در سیستم کند. در این شرایط حکم خاموشی سیستم توسط الف) یک گروه از افراد معتمد و منتخب دارندگان توکن MKR ب) یا با رای حداقل ۵ درصد از دارندگان توکن MKR صادر و اجرا می‌شود. در این حالت سیستم فریز شده و وثیقه‌های موجود در صندوق CDP به وام‌گیرنده‌ها و دارندگان DAI عودت داده می‌شود. این تنها یک مثال از شرایط صدور حکم خاموشی سیستم است. مثال‌های دیگر وقوع شرایط قوی سیاه و یا فرا رسیدن زمان آپگرید سیستم هستند.

توجه کنید که صدور حکم خاموشی سیستم به معنای متمرکز بودن این سیستم مالی نیست. با صدور حکم خاموشی سیستم، سرمایه‌ی کسی مصادره نمی‌شود بلکه تنها وثیقه‌های موجود در صندوق CDP به مالکین آنها بازگردانده می‌شود. در این حالت سیستم فرصت می یابد تا اشکالات موجود را رفع نماید و سپس دوباره به کار خود ادامه دهد.

سیاست پولی و نرخ بهره

هنگامی که شما از پرتال CDP وام می‌گیرید باید در طول زمان هزینه‌ای به‌عنوان Stability Fee پرداخت کنید. این هزینه را می‌توان به عنوان نرخ بهره‌ی وام دریافتی در نظر گرفت که به صورت پیوسته محاسبه می‌شود. تعیین این نرخ بهره به عهده‌ی دارندگان توکن MKR است. این نرخ بهره باید با استفاده از توکن MKR پرداخت شود و در نهایت تمام این پرداختی‌ها به آدرس یک قرارداد هوشمند منتقل می‌شود تا در آن‌جا سوزانده شود و برای همیشه از چرخه‌ی عرضه خارج شود. این فرایند باعث کاهش عرضه کل MKR شده و در نتیجه ارزش MKR موجود در بازار به دلیل این کاهش عرضه افزایش می‌یابد. این همان مکانیسم تشویقی برای دارندگان توکن MKR است که پیش از این به آن اشاره شد.

کارکرد این نرخ این است که می‌توان از آن برای ثابت نگه داشتن ارزش DAI استفاده کرد. هنگامی که ارزش DAI بیشتر از یک دلار باشد می‌توان این نرخ را کاهش داد تا هزینه‌ی فرصت استقراض کاهش پیدا کند و در نتیجه مقدار بیشتری DAI در بازار عرضه شود. در نتیجه‌ی این سیاست نهایتاً ارزش این توکن به یک دلار باز می‌گردد. از سوی دیگر هنگامی که ارزش DAI کمتر از یک دلار باشد می‌توان نرخ را افزایش داد تا هزینه فرصت استقراض افزایش پیدا کند و در نتیجه آن عرضه DAI کاهش یابد؛ این امر منجر به افزایش قیمت DAI و بازگشت آن به سطح یک دلار می‌شود.

محصولات بعدی

در حال حاضر شبکه Maker در حال کار بر روی وام‌های چند وثیقه‌ای (Multi Collateralized Debt - MCD) است. همان‌طور که تاکنون متوجه شده‌اید رمز ارز DAI محصول وام‌های تک‌وثیقه‌ای (در حال حاضر تنها اتریوم به عنوان وثیقه پذیرفته می‌شود) است اما توسعه‌دهندگان شبکه Maker در حال فراهم‌سازی زیرساخت‌های لازم برای ارائه وام‌های چند وثیقه‌ای هستند و تصمیم‌گیری در مورد رمز ارزهای مورد قبول برای وثیقه به عهده‌ی دارندگان توکن است.

منابع

1. https://crypviz.io/knowledge-database/collateralized-debt-position/<br/>
2. https://medium.com/cryptolinks/maker-for-dummies-a-plain-english-explanation-of-the-dai-stablecoin-e4481d79b90<br/>

لینک‌های مفید

Buying MKR and DAI:

https://shiftly.finance/

CDP Portal for Loan:

https://cdp.makerdao.com/

Maker Project:

https://makerdao.com/en/