این روزها، دیجیتال مارکتینگ و آنلاین مارکتینگ، گه‌گاه با هم، گه‌گاه جای هم و گه‌گاه درست و نادرست توسط افراد استفاده می‌شود. اما واقعیت چیست؟ دیجیتال مارکتینگ بخشی از آنلاین مارکتینگ است و یا برعکس؟ شاید هم دیجیتال مارکتینگ کاملا با آنلاین مارکتینگ متفاوت است؟ البته حالت دیگریهم می‌ماند و آن اینکه هر دو یکی هستند؟
بازاریابی
یک تعریف عمومی از بازاریابی شاید همه جنبه‌های آن را پوشش ندهد و هر کس بر اساس زمینه فعالیت و مطالعات خود ممکن است بازاریابی را به گونه‌ای متفاوت از دیگران تعریف کند. اما وب سایت متمم در بخش بازاریابی این عبارت را بر اساس نقل قولی از رابرت لوش رییس کمیته تعریف بازاریابی در انجمن بازاریابی آمریکا (AMA) این گونه تعریف می‌کند:
بازاریابی مجموعه‌ی نهادها، فعالیت‌ها و فرایندهایی است که به خلق، ارتباط [اطلاع‌رسانی و کسب اطلاع]، تحویل و تبادل پیشنهادها (Offerings) مربوط‌اند. مبادله‌هایی که برای مشتریان، کارفرما، شرکا و در مقیاس بزرگتر، جامعه، ارزشمند محسوب می‌شوند. بازاریابی سنتی یا مدرن در مفهوم تفاوت چندانی با هم ندارند ولی در عمل و در استفاده از ابزارها احتمالا با یکدیگر دارای تفاوت‌هایی هستند.
دیجیتال یا آنلاین
بخش دوم عباراتی که در موردشان بحث می‌کنیم دیجیتال یا آنلاین است. اینکه بازاریابی در کنار دیجیتال یا آنلاین قرار گیرد آیا معانی هر یک با دیگری را متفاوت می‌سازد یا خیر؟ طبق تعریف فایننشال تایمز بازاریابی دیجیتال بازاریابی است که در آن از تکنولوژی‌های دیجیتال استفاده می‌شود. اما کدام دیجیتال؟ این خود سوال مهمی است که دیجیتال توسط فایننشیال تایمز چه چیز تعریف شده است. در ادامه به بررسی تک‌تک واژه‌ها پرداخته‌ایم.
دیجیتال یا دیجیتال
دیجیتال را می‌توان از دو منظر بررسی کرد. یکی اینکه بگویم دیجیتال یعنی اینکه آنالوگ نیست. و دیگری اینکه بگویم دیجیتال یعنی داشتن قابلیت اتصال به اینترنت! کمی پیچیده شد اما با ذکر چند مثال همه چیز روشن‌تر از روز خواهد شد. فرض کنید تلویزیونی داریم که آنالوگ است و قابلیت اتصال به اینترنت را ندارد حال آنکه تلویزیون دیجیتال قابلیت اتصال به اینترنت را دارد. اما هنوز کمی توضیحات لازم است، دارا بودن قابلیت اتصال به اینترنت می‌تواند مبنای مناسبی برای دیجیتالی بودن باشد. پس هر جایی که وسیله‌ای توان اتصال به اینترنت را دارد آن وسیله دیجیتالی است.
اما با این تفاسیر عبارت آنلاین و آفلاین چگونه تعریف می‌شود. خب در صورتی که دستگاه ما به اینترنت متصل باشد در لحظه اتصال به اینترنت به آن آنلاین (برخط) می‌گوییم. به عنوان مثال ممکن است یک کمپین دیجیتالی داشته باشیم که بر روی گوشی‌های تلفن همراه اجرا شده باشد ولی الزاما نیازی نیست افراد در تمامی زمان‌ها آنلاین باشند و تنها زمانی که می‌خواهند اطلاعاتی را ارسال یا دریافت کنند نیازمند اتصال به اینترنت و آنلاین بودن است.
حال به عنوان جمع‌بندی باید بگوییم که بازایابی دیجیتال بر روی ابزارهایی که دیجیتالی هستند شکل می‌گیرد حال آنکه این ابزارها می‌توانند ابزارهایی مانند گوشی و تبلت و لپ‌تاپ باشند که همین امروز هم به آن‌ها دیجیتال می‌گوییم و یا هر وسیله دیگری که بتوان قابلیت تعامل آنلاین را با آن داشت به عنوان مثال یک تلویزیون دیجیتال یا هر چیزی شبیه به آن ...
به این ترتیب بازاریابی که از طریق ابزارهای دیجیتالی انجام شود را بازاریابی دیجیتال و بازاریابی که بر بستر اینترنت و از طریق تعاملات آنلاین انجام شود بازاریابی آنلاین یا اینترنتی می‌نامیم.
به عنوان مثال اگر در یک نمایشگاه فرمی را بر روی یک تبلت برای ثبت اطلاعات افراد در نظر گرفته باشیم از بازاریابی دیجیتالی استفاده کرده‌ایم حال آنکه اگر همین ابزار در لحظه به اینترنت وصل باشد و به صورت آنلاین اطلاعات ثبت شده را برای یک سرور خاص ارسال کند ما در حال انجام بازاریابی آنلاین هستیم.
به بیان دیگر جایی که فضای فیزیکی به فضای آنلاین متصل می‌شود جایی است که زیرساخت دیجیتال وجود دارد و در غیر این صورت امکان اجرای کمپین‌های آنلاین وجود نخواهد داشت.
به این ترتیب بازاریابی دیجیتال شامل دو بخش آنلاین و آفلاین خواهد بود. در واقع بازاریابی دیجیتال می‌تواند به صورت آنلاین (برخط) انجام شود و یا به صورت آفلاین (غیربرخط) که در هر دو مورد به دلیل استفاده از ابزارهای دیجیتالی به آن بازاریابی دیجیتالی گفته می‌شود.
بازاریابی آنلاین که بخشی از بازاریابی دیجیتال است خود می‌تواند شامل خدمات مختلفی باشد و از کانال‌های مختلفی عرضه شود. به عنوان مثال بازاریابی شبکه‌های اجتماعی نوعی از بازاریابی دیجیتال است که به صورت آنلاین (برخط) شکل گرفته است.
نکته حائز اهمیت
در فضای دیجیتال محتوا (Content) و زمینه (Context) از هم جدا هستند. در واقع شما می‌توانید یک محتوا را در فضاهای مختلف استفاده کنید. به عنوان مثال یک فایل PDF یک محتوای دیجیتالی است که می‌تواند بر روی گوشی تلفن‌همراه یا دستگاه رایانه شخصی مورد استفاده قرار گیرد. این محتوا می‌تواند در خود دارای تبلیغاتی باشد که به عنوان بازاریابی برای یک برند در نظر گرفته شده باشد. در واقع استفاده از محتوای دیجیتال به افراد این امکان را می‌دهد که فارغ از زمینه (Context) محتوایی (Content) تولید کنند که هم به صورت آنلاین و هم به صورت آفلاین قابلیت اجرای بازاریابی را داشته باشد. در همین مثال فایل PDF اگر سیستم به اینترنت وصل باشد و روی بنری که در فایل طراحی شده یک هایپرلینک کار شده باشد احتمالا کاربران با کلیک بر روی بنر به سایت برند مورد نظر منتقل می‌شوند و یک بازاریابی دیجیتال آنلاین شکل گرفته است.
توجه به مفهوم دقیق دیجیتال یا آنلاین موجب خواهد شد نگاه ما در طول مسیر پر پیچ و خم بازاریابی نگاهی دقیق و استاندارد باشد. در واقع اگر به درستی تشخیص دهیم که چه ابزارها و قابلیت‌هایی را داریم می‌توانیم به بهترین نحو ممکن از آن‌ها استفاده کنیم. حضور آژانس‌های دیجیتال مارکتینگ در کنار برندهای مختلف برای طراحی کمپین‌های دیجیتال آنلاین یا آفلاین می‌تواند گره‌گشا باشد.
