قانون طلاق در ایران
طلاق به معنی پایان شرعی و قانونی ازدواج و جدا شدن زوجین از یکدیگر است و در پی آن حقوق و تکالیف متقابلی که بین زوجین در هنگام ازدواج وجود داشته از میان می رود.
در واقع طلاق یکی از راه های پایان زندگی مشترک زن و شوهر است. طلاق در فقه یکی از حقوق مرد می باشد، از این رو جزو ایقاعات بوده و یک طرفه از طرف مرد انجام می شود، طبق ماده 1133 قانون مدنی، مرد حق طلاق دارد و می تواند با دلیل موجه یا بدون دلیل زن خود را طلاق دهد.
طبق ماده 1139 قانون مدنی، طلاق مخصوص عقد دائم بوده و زن در عقد موقت با پایان مدت یا بذل آن از سوی شوهر از زوجیت خارج می شود و در عقد موقت برخلاف عقد دائم برای پایان ازدواج موقت نیازی به طی کردن تشریفات طلاق و جاری شدن صیغه طلاق نمی باشد.
برای دریافت راهنمایی و مشاوره رایگان در خصوص کلیه دعاوی طلاق با وکلای طلاق موسسه حقوقی دادآرمان تماس بگیر. (02122904873-02122904874-09128400921-09336267676-09336267878)
انواع طلاق در ایران براساس درخواست کننده طلاق
در صورتی که زن و مرد بخواهند طلاق بگیرند باید ابتدا برای ثبت دادخواست طلاق اقدام کنند تا درخواست زن یا مرد برای طلاق در دادگاه بررسی شود و سپس دادگاه در این خصوص رأی مقتضی صادر نماید.
براساس اینکه چه کسی تقاضای طلاق دارد و دادخواست طلاق را به دادگاه خانواده تقدیم می کند، طلاق به دو دسته کلی تقسیم می شود:
1- طلاق یک طرفه: در طلاق یک طرفه فقط یکی از زوجین تصمیم به طلاق دارد و می خواهد از همسر خود جدا شود، از این رو طلاق یک طرفه به دو دسته تقسیم می شود:
* طلاق از طرف مرد
* طلاق از طرف زن
2- طلاق توافقی: در طلاق توافقی زن و شوهر هر دو برای طلاق توافق دارند و می خواهند با طلاق به زندگی مشترک خود پایان دهند.
طلاق از طرف مرد
طبق ماده 1133 قانون مدنی مرد حق طلاق دارد و می تواند بدون داشتن هیچ دلیل موجهی زن خود را طلاق دهد. مهمترین شرط طلاق از طرف مرد، پرداخت حقوق مالی زوجه است، یعنی در صورتی که مرد دادخواست طلاق را به دادگاه خانواده تقدیم کند، دادگاه در خصوص حقوق مالی زوجه که مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت، تنصیف اموال زوج و استرداد جهیزیه است، تعیین تکلیف می کند، همچنین دادگاه در مورد مسائل غیرمالی طلاق نیز مانند حضانت فرزند مشترک پس از طلاق و حق ملاقات با فرزند تصمیم گیری می کند، سپس رأی طلاق (گواهی عدم امکان سازش) را صادر می کند.
.همان طور که گفته شد مرد می تواند حتی زن خود را بدون دلیل موجه طلاق دهد، اما دلایل طلاق مردان از این جهت اهمیت دارد، که اگر مرد دلایل موجهی برای طرح دادخواست طلاق داشته باشد، در پرداخت حقوق مالی زوجه از سوی مرد تغییراتی ایجاد می شود مثلا در صورتی که طلاق به دلیل نشوز زوجه باشد تنصیف اموال مرد در طلاق به زن تعلق نمی گیرد.
طلاق از طرف زن
همان طور که گفته شد، طبق قانون طلاق در ایران مرد حق طلاق دارد، اما زن حق طلاق ندارد و طرح دادخواست طلاق از طرف زن پیچیده و دشوار است، چرا که زن حق طلاق ندارد و برای اینکه بتواند از شوهر خود طلاق بگیرد، باید دلایل محکمه پسندی به دادگاه ارائه دهد و زن باید دلایل خود را که موجب شده بخواهد از شوهر خود طلاق بگیرد را در دادگاه ثابت کند و پس از اثبات دلایل زن برای طلاق، حکم طلاق صادر می شود.
از دلایلی که برای زن حق طلاق ایجاد می کند، طلاق از طرف زن به دلیل عسر و حرج و نیز هر یک از شروط دوازده گانه عقدنامه است. طبق ماده 1130 قانون مدنی، در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد، وی می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق نماید.
در طلاق زن با شروط دوازده گانه عقدنامه و یا عسر و حرج زن باید دلایل خود را اثبات کند، در غیر این صورت درخواست طلاق او رد می شود.
همچنین زن می تواند با داشتن وکالت در طلاق برای ثبت دادخواست طلاق اقدام نماید. البته در صورتی که زن با استفاده از حق طلاق اقدام به طلاق نماید، طلاق از طرف زن نیست و طلاق توافقی خواهد بود.
یکی دیگر از راه های طرح دادخواست طلاق از طرف زن درخواست طلاق خلع است و زن به دلیل کراهتی که از شوهرش دارد با بذل مهریه اش یا دادن مالی بیشتر از مهریه اش (فدیه) به شوهر از دادگاه درخواست طلاق خلع می نماید.
طلاق توافقی
در طلاق توافقی برخلاف طلاق یک طرفه، زن و شوهر هر دو برای طلاق با هم توافق دارند و برای پایان دادن به زندگی مشترک خود تصمیم به طلاق می گیرند، از این رو دادخواست طلاق توافقی را به دادگاه تقدیم می کنند. در طلاق توافقی زن و مرد بدون دخالت دادگاه در خصوص مسائل مالی و غیرمالی طلاق مانند مهریه، نفقه، اجرت المثل ایام زوجیت، تنصیف اموال، استرداد جهیزیه، حضانت فرزند و حق ملاقات با فرزند پس از طلاق توافقی (در صورت داشتن فرزند مشترک) توافق می کنند و توافقات خود را به صورت مکتوب که به امضای زوجین رسیده باشد، به دادگاه ارائه می دهند.
در خصوص توافقات زوجین در طلاق توافقی باید به این نکته اشاره کرد که زن و مرد می توانند توافقات خود را هر زمان که بخواهند در مراحل دادرسی و یا هنگام ثبت دادخواست طلاق و حتی پس از ثبت طلاق تغییر دهند و براساس توافقات جدید عمل نمایند.
نکته: در صورتی که زن با استفاده از حق طلاق اقدام به طلاق نماید، طلاق از طرف زن محسوب نمی شود و طلاق توافقی است، از این رو رای صادر شده از سوی دادگاه، گواهی عدم امکان سازش خواهد بود.
انواع طلاق در ایران براساس رجوع در طلاق
رجوع در طلاق به معنی بازگشت مرد به همسر خود پس از طلاق و ادامه زندگی مشترک در ایام عده طلاق است و با این رجوع ازدواج قبلی با تمام آثاری که داشته، ادامه پیدا می کند و نیازی به جاری شدن نکاح مجدد نمی باشد.
براساس حق رجوع، طلاق به دو دسته تقسیم می شود که عبارتند از:
* طلاق رجعی
* طلاق بائن (طلاق بدون رجوع)
طلاق رجعی چیست؟
در طلاق رِجعی مرد می تواند تا زمانی که عده طلاق پایان نیافته، بدون نیاز به عقد نکاح جدید به همسر خود رجوع نماید و زندگی مشترک خود را دوباره شروع کنند. در ایام عده طلاق رجعی زوجین از یکدیگر ارث می برند و به زوجه نفقه تعلق می گیرد و زن می تواند در منزل مرد اقامت داشته باشد.
همچنین در طلاق خلع و مبارات که از انواع طلاق بائن هستند و زن با بذل مهریه اش طلاق می گیرد، در صورتی که زن در ایام عده طلاق مهریه ای را که بخشیده مطالبه نماید طلاق از حالت بائن خارج و به طلاق رجعی تبدیل می شود و مرد می تواند در ایام عده طلاق به زن رجوع کند و زن و مرد دوباره زندگی مشترک خود را شروع کنند.
طلاق بائن چیست؟
طلاق بائن به طلاقی گفته می شود که پس از طلاق، رابطه زوجیت به طور کامل بین زن و شوهر از بین می رود و مرد در ایام عده طلاق بائن نمی تواند به همسر سابق خود رجوع کند.
در واقع در طلاق بائن، زن در زمان عده به مرد محرم نیست و احکام زوجیت مانند الزام به اطاعت از شوهر، ارث بردن زوجین از یکدیگر، حرمت خروج از منزل بدون اجازه مرد و الزام به پرداختنفقهزن توسط مرد نیز بر او جاری نمی شود.
نکته: در طلاق بائن، اگر زن باردار باشد، بر مرد واجب است که تا زمان تولد نوزاد، نفقه او را پرداخت نماید.
انواع طلاق بائن عبارتند از:
1- طلاق زن باکره: طلاق زنی که با او آمیزش نشده باشد.
2- طلاق دختر صغیره: دختری که نه سالش تمام نشده است.
3- طلاق زن یائسه
4- طلاق خُلع
5- طلاق مُبارات
6- طلاق سوم یا سه طلاقه
7- نوع دیگری از طلاق نیز وجود دارد که طلاق حاکم شرع نام دارد. در این نوع طلاق، حاکم شرع همسر مردی را که نه نفقه او را می پردازد و نه طلاقش می دهد، خود طلاق می دهد.
طلاق خلع
در صورتی که زن از زندگی با شوهر خود ناراضی باشد و نسبت به شوهر خود ابراز کراهت نماید، می تواند با بذل مهریه خود و یا دادن فدیه به شوهرش از او طلاق بگیرد.
طلاق خلع طلاق یک طرفه از طرف زن است، اما در طلاق خلع زن دلیل موجهی برای طلاق ندارد و تنها به دلیل کراهت از شوهر و با بخشش مهریه ی خود و یا دادن مالی بیشتر از مهریه اش (فدیه) درخواست طلاق می نماید.
طلاق خلع یک نوع طلاق بائن است، اما در صورتی که در ایام عده طلاق، زن تمام یا بخشی از مهریه اش را که بخشیده مطالبه کند، طلاق از حالت بائن به رجعی تبدیل می شود.
طلاق مبارات
طلاق مبارات یک نوع طلاق بائن است که مرد پس از جاری شدن صیغه طلاق در ایام عده طلاق، حق رجوع به زن را ندارد.
در طلاق مبارات زن و شوهر هر دو حاضر به ادامه زندگی مشترک نیستند، بنابراین با توافق بر سر تمام مسائل از جمله مسائل مالی و حقوقی و در صورت داشتن فرزند بر سر حضانت و سرپرستی فرزند طلاق می گیرند. در حقیقت طلاق مبارات همان طلاق توافقی است که زن و شوهر هر دو خواهان طلاق هستند و در تمامی امور با یکدیگر توافق کرده اند. در این نوع طلاق نیازی به داشتن شرایط و دلایل محکمه پسند برای دادگاه نمی باشد و زن و شوهر با توجه به وضعیت خانوادگی خود به این نتیجه می رسند که دیگر نمی توانند با یکدیگر زندگی کنند، از این رو تصمیم به طلاق می گیرند.
در طلاق مبارات نیز مانند طلاق خلع در صورتی که زن مهریه ای را که بخشیده در ایام عده طلاق مطالبه کند طلاق از حالت بائن به رجعی تبدیل می شود و مرد می تواند به زن رجوع کند.
سه طلاق کردن یا سه طلاقه
سه طلاق کردن از انواع طلاق بائن است. سه طلاقه کردن بدین صورت است که:
مرد، همسر خود را طلاق رجعی بدهد، سپس در ایام عده به او رجوع نماید و نزدیکی صورت بگیرد و در طهر (پاکی) بعدی دوباره همسر خود را طلاق بدهد و این مسئله سه بار تکرار شود. بعد از سه بار، دیگر مرد حق رجوع ندارد، یعنی زن سه طلاقه شده است و طلاق سوم به منزله طلاق بائن خواهد بود.
اگر مرد بخواهد پس از سه طلاق کردن دوباره با همسر سابق خود ازدواج کند باید سه طلاقه باطل شود، برای باطل شدن سه طلاقه، زن باید یک بار با مرد دیگری (محلل) ازدواج کند؛ سپس طلاق بگیرد، بعد از طلاق می تواند با همان مردی که او را سه طلاقه کرده دوباره ازدواج کند.
طلاق غیابی چیست؟
اگر دادخواستی علیه شخصی داده شود و خوانده دعوا که دادخواست علیه او ارائه شده است، ابلاغیه زمان رسیدگی دادگاه را به شخصه تحویل نگرفته باشد؛ یعنی طبق ماده 68 قانون آیین دادرسی مدنی، به او ابلاغ نشده باشد و یا اینکه در جلسات دادگاه حاضر نشود و لایحه نیز نداده باشد در صورت محکوم شدن او، رأی غیابی صادر می شود. در خواسته ی طلاق نیز به همین صورت عمل می شود، اگر در وقت رسیدگی به خوانده (زوج یا زوجه) ابلاغ واقعی نشده باشد و خوانده در دادگاه حاضر نشود و لایحه نداده باشد، در فرض محکومیت، طلاق غیابی است.
طلاق غیابی به دو دسته تقسیم می شود:
1- طلاق غیابی از طرف مرد
2- طلاق غیابی از طرف زن
طلاق غیابی از طرف مرد
طبق قانون طلاق در ایران، مرد حق طلاق دارد و اگر مردی برای طلاق دادن همسرش دادخواست طلاق بدهد، دادگاه به درخواست مرد، رأی طلاق یا همان گواهی عدم امکان سازش را صادر می کند و حضور داشتن یا حضور نداشتن زن در جلسات دادگاه تاثیری در صدور رأی طلاق ندارد. اما اگر زن در جلسات رسیدگی دادگاه حاضر نشود، دادگاه بدون حضور او برای حقوق مالی زوجه و همچنین مسائل غیرمالی طلاق تصمیم گیری می کند و مرد طبق قانون برای اجرای رأی طلاق، ملزم به پرداخت حقوق مالی زوجه می باشد و پس از صدور رأی طلاق غیابی زن می تواند در مدت مقرر از رأی صادر واخواهی نماید.
طلاق غیابی از طرف زن
در صورتی که زوجه به طرفیت زوج به دادگاه خانواده دادخواست طلاق غیابی بدهد و دلیلی موجه و محکمه پسند برای درخواست طلاق خود داشته باشد و زوج علی رغم ابلاغ، در جلسات رسیدگی دادگاه حاضر نشود و لایحه ندهد، رأی طلاق که از سوی دادگاه صادر می شود رأی غیابی است.
یکی از مواردی که بر طبق قانون زوجه می تواند از دادگاه درخواست طلاق نماید، مفقودالاثر بودن زوج به مدت 4 سال است. طبق ماده 1029 قانون مدنی، هرگاه شخصی 4 سال تمام غایب مفقودالاثر باشد زن او می تواند تقاضای طلاق نماید، در این صورت با رعایت ماده 1023 حاکم او را طلاق می دهد.
همچنین اگر طبق بندهای ۸ و ۱۱ عقدنامه زوج به مدت 6 مرد منزل را ترک کرده باشد، ترک منزل از موجبات طلاق خواهد بود و اگر مرد در دادگاه حاضر نشود رای طلاق غیابی است.
نکته: اگر زن با داشتن وکالت در طلاق، دادخواست طلاق بدهد و با انتخاب وکیل دادگستری به وکالت از شوهر و بدون حضور او طلاق بگیرد. این طلاق به دلیل حضور وکیل مع الواسطه برای زوج، طلاق غیابی محسوب نمی شود و طلاق توافقی می باشد.
طلاق بدعی چیست؟
طلاق به دو دسته سُنی و بِدعی تقسیم می شود. طلاق سنی مانند طلاق رجعی و بائن و طلاق بدعی به طلاقی گفته می شود، که بدعت و حرام است. انواع طلاق بدعی عبارتند از:
1- طلاق زن غیرحامله در حال حیض یا نفاس، در صورتی که شوهرش با او آمیزش کرده باشد و نیز نزد همسرش حاضر باشد و یا زوج غایب باشد، اما مدتی که زن بر حسب عادت از پاکی فعلی به پاکی بعدی منتقل می شود، صبر نکند.
2- طلاق زن در پاکی ای که همسرش در آن با وی نزدیکی کرده باشد در صورتی که زن یائسه یا نابالغ و یا حامله نباشد.
3- سه طلاقه کردن زن، بدون آنکه بین طلاق ها رجوعی صورت گیرد. البته در این صورت یک طلاق واقع می گردد.
مصادیق طلاق باطل چیست؟ مصادیق طلاق باطل بیش از طلاق بدعی است، مانند: طلاق با الفاظ کنایی و طلاق بدون گرفتن شاهد، از این رو طلاق باطل اعم از طلاق بدعی خواهد بود.
طلاق واجب و طلاق مستحب چیست؟
هرگاه عدم وقوع طلاق باعث شود، حقی از حقوق زن پایمال شود یا در معرض ضایع شدن حق قرار بگیرد، بر مرد واجب است، همسر خود را طلاق بدهد. همچنین در طلاق های قضایی یعنی اگر حاکم شرع به جهت عسر و حرج غیرقابل تحمل زوجه یا به جهت ترک انفاق از سوی شوهر، وی را به طلاق همسرش محکوم کند بر زوج واجب است که حکم حاکم را اجرا نماید.
مصادیق دیگری نیز از طلاق واجب قابل تصور است مانند: آنکه مردی به دروغ زوجیت را انکار نماید و در نتیجه، زن به دلیل نداشتن مدرک نتواند زوجیت خود را ثابت نماید؛ بر چنین مردی واجب است که آن زن را طلاق بدهد.
همچنین اگر زندگی مشترک زوجین دچار اختلاف شود؛ به طوری که امیدی به اصلاح آنان نباشد و آن دو در اثر چنین اختلافاتی در معرض ابتلاء به گناه باشند، تحقق طلاق مستحب است.
طلاق مکروه چیست؟
طلاقی مکروه است که زن و شوهر در عین تفاهم اخلاقی با یکدیگر، اختلافاتی دارند که با راهنمایی، دخالت یا توصیه دیگران قابل حل می باشد. همچنین مصادیقی مانند اینکه مرد در مریضی که موجب فوت شود، زن خود را طلاق دهد تا زن از ارث محروم شود.
کلام آخر
وکیل طلاق یک وکیل پایه یک دادگستری است که در زمینه دعاوی مربوط به طلاق فعالیت و قبول وکالت می نماید و به همه ی قوانین طلاق خصوصا قوانین جدید و همچنین روند رسیدگی دادگاه خانواده به دعاوی طلاق آشنایی کامل دارد، بنابراین وکیل طلاق، بهترین کسی است که می تواند هر یک از زوجین را برای طلاق و مطالبه ی حقوق آنها در طلاق و پس از آن راهنمایی کند.
