دعاوی ملک یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین مسائل حقوقی در نظام قضایی هر کشور است. این دعاوی شامل اختلافات و منازعاتی می‌شوند که بر سر مالکیت، استفاده، نقل و انتقال و بهره‌برداری از املاک به وجود می‌آیند. از آنجایی که املاک به عنوان یکی از اصلی‌ترین و با ارزش‌ترین دارایی‌های افراد محسوب می‌شوند، حل و فصل دعاوی مربوط به آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
یکی از شایع‌ترین انواع دعاوی ملک، دعاوی مربوط به مالکیت است. این دعاوی زمانی مطرح می‌شوند که چند نفر ادعای مالکیت بر یک ملک را داشته باشند. در چنین مواردی، دادگاه با بررسی اسناد و مدارک مالکیت، شهادت شهود و سایر ادله، مالکیت واقعی را تعیین می‌کند. در ایران، سند مالکیت یکی از مهم‌ترین مدارک اثبات مالکیت محسوب می‌شود، اما در برخی موارد ممکن است اسناد عادی یا قولنامه‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرند.
نوع دیگر از دعاوی ملک، دعاوی مربوط به اجاره و استفاده از ملک است. این دعاوی شامل اختلافات بین مالک و مستاجر می‌شوند که ممکن است بر سر میزان اجاره‌بها، مدت اجاره، شرایط تمدید قرارداد، تخلیه ملک و سایر مسائل مرتبط به وجود آیند. در این موارد، قرارداد اجاره و مفاد آن نقش مهمی در حل و فصل اختلافات دارد و دادگاه با استناد به مفاد قرارداد و قوانین مربوطه تصمیم‌گیری می‌کند.
دعاوی مربوط به نقل و انتقال املاک نیز از دیگر انواع دعاوی ملک است. این دعاوی معمولاً زمانی به وجود می‌آیند که یکی از طرفین قرارداد خرید و فروش ملک به تعهدات خود عمل نکند. مثلاً خریدار از پرداخت ثمن معامله خودداری کند یا فروشنده از انتقال سند مالکیت امتناع ورزد. در چنین مواردی، دادگاه با بررسی قرارداد و شرایط آن، حکم به اجرای تعهدات طرفین و یا فسخ قرارداد می‌دهد.
دعاوی مربوط به تصرف عدوانی نیز از جمله دعاوی مهم ملکی هستند. تصرف عدوانی به معنای تصرف غیرقانونی و بدون اجازه یک ملک توسط شخص یا اشخاص دیگر است. در این دعاوی، صاحب ملک با طرح شکایت در دادگاه خواستار رفع تصرف و بازگرداندن ملک به حالت اولیه می‌شود. دادگاه با بررسی مدارک و شواهد، تصمیم به رفع تصرف و جبران خسارت احتمالی می‌گیرد.
دعاوی مربوط به حقوق ارتفاقی نیز بخشی از دعاوی ملک را تشکیل می‌دهند. حقوق ارتفاقی به حقوقی گفته می‌شود که به مالک یک ملک اجازه می‌دهد از ملک دیگری برای برخی نیازهای خود استفاده کند، مثلاً حق عبور از ملک همسایه. اختلافات بر سر این حقوق ممکن است منجر به طرح دعاوی حقوقی شود که دادگاه با توجه به سابقه استفاده و مدارک موجود، تصمیم‌گیری می‌کند.
در نهایت، دعاوی مربوط به تفکیک و تقسیم املاک نیز از جمله دعاوی ملک است. این دعاوی معمولاً زمانی مطرح می‌شوند که چند نفر به صورت شراکتی مالک یک ملک باشند و تصمیم به تقسیم آن داشته باشند. در صورتی که توافقی بین شرکا حاصل نشود، دادگاه با تعیین کارشناس رسمی دادگستری و ارزیابی ملک، اقدام به تقسیم آن به صورت عادلانه می‌کند.
در کل، دعاوی ملک به دلیل پیچیدگی‌ها و اهمیت مالی آن‌ها نیازمند دقت و تخصص ویژه‌ای هستند. توصیه می‌شود که افراد در مواجهه با این نوع دعاوی حتماً از مشاوره وکلا و کارشناسان حقوقی بهره‌مند شوند تا حقوق خود را به بهترین نحو ممکن حفظ کنند.
