احکام دیه کامل زن و مرد در ماههای حرام و عادی متفاوت است ،همچنین نحوه محاسبه دیه زن و مرد در ماههای حرام و عادی نیز متفاوت می باشد.در این مقاله به طور کامل تفاوت بین دیه و ارش و همچنین قوانین و احکام و نحوه محاسبه دیه نفس و دیه اعضای بدن زن و مرد را به طور کامل و جزء به جزء طبق قانون مجازات اسلامی را برایتان شرح میدهیم.
دیه در لغت به معنای خون بها و به مالی گفته میشود که توسط مجرم، به شخصی که به واسطه ارتکاب جرم مصدوم شده یا در مواردی که قربانی، جان خود را از دست داده است، به ورثه متوفی باید پرداخته شود. میزان دیه پرداختی، متفاوت و مشمول قواعد و مقررات خاصی است. حکم به پرداخت دیه مستلزم درخواست مجنی علیه یا اولیای دم و افرادی که دیه را به ارث می‌برند می‌باشد. شکایت کیفری در خصوص مطالبه دیه از طریق دادسرا صورت می‌گیرد و نیازی به تقدیم دادخواست ندارد.
جبران خسارات بدنی با پرداخت دیه یا ارش است اما، نوع و میزان خسارت دیه در قانون مشخص است، ولی میزان خسارت ارش در قانون مشخص نیست. برای تعیین میزان میزان ارش قاضی دادگاه به نظریه کارشناسی پزشکی قانونی متمسک میشود؛ پزشکی قانونی معمولاً این خسارت را با درصدی از دیه عضو بیان می‌کند.
نکته: ارش چیست؟ارش نوعی دیه است که در قانون از قبل تعیین نشده است و تایین ارش توسط کارشناسی پزشک قانونی و رأی دادگاه است.
در بحث احکام دیه کامل زن و مرد دیه، خون بها و ارزش زن یا مرد نیست تا براساس آن بتوان گفت اسلام به زن بهایی کافی و مساوی مرد نداده و او را تحقیر کرده است. شواهدی مانند آیات و روایات مربوط به شان انسان (اعم از زن و مرد)، تساوی دیه اعضای بدن با دیه انسان، تساوی دیه زن و مرد تا یک سوم، برابری دیه جنین، طفل، جاهل، و فاسق با انسان کامل، و میزان دیه ماه های حرام نشان می دهد نحوه محاسبه دیه، نه به منزله قیمت افراد، بلکه جریمه و جبران خسارتی مالی است، که با توجه به نقش برتر اقتصادی مردان در خانواده ها و جوامع مختلف، تفاوت در میزان آن، تنها یکی از حکمت های این حکم است؛ زیرا هر چند احکام الهی تابع مصالح و مفاسد واقعی است، اما انسان. محدود توان احاطه به همه دقایق احکام را ندارد.
ماههای حرام شامل ۴ ماه قمری محرم، رجب، ذی القعده و ذی الحجه می‌باشد، اگر دیه ماه غیر حرام را با یک سوم مبلغ آن جمع ببندیم، مقدار دیه ماههای حرام به‌دست خواهد آمد که این مقدار ۴۴۰ میلیون تومان می‌باشد.
نکته : {ماه صفر هم برخلاف باور های غلط مردم ماه حرام نیست}
برخلاف تصور عمومی در خصوص افزایش دیه در ماه های حرام که به تغلیظ دیه معروف است سه مطلب وجود دارد :
تبصره :
درکلیه جنایاتی که مجنیٌ علیه مرد نیست، معادل تفاوت دیه تا سقف دیه مرد از صندوق تامین خسارتهای بدنی پرداخت می شود.
۴) شخص متولد از زنا در صورتی که هر دو یا یکی از طرفین زنا مسلمان باشند، در احکام دیه مانند مسلمان است.(مطابق ماده ۵۵۲ق.م.ا)
۵) وارث دیه شخص متولد از زنا درصورتی که فرزند و همسر نداشته باشد و زنا از هر دو طرف با رضایت صورت گرفته باشد، مقام رهبری است و چنانچه یکی از طرفین شبهه داشته یا اکراه شده باشد، همان طرف یا اقوام او، وارث دیه میباشند.(مطابق ماده ۵۵۳ق.م.ا)
۶) براساس نظر حکومتی مقام رهبری، دیه جنایت بر اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اندازه دیه مسلمان تعیین می گردد.(مطابق ماده ۵۵۴ق.م.ا)
۷) هرگاه رفتار مرتکب و فوت مجنیٌ علیه هر دو در ماههای حرام «محرم، رجب، ذی القعده وذی الحجه» یا در محدوده حرم مکه، واقع شود خواه جنایت عمدی خواه غیرعمدی باشد، علاوه بر دیه نفس، یک سوم دیه نیز افزوده می گردد. سایر مکانها و زمانهای مقدس و متبرک مشمول حکم تغلیظ دیه نیست. (مطابق ماده ۵۵۵ق.م.ا)
تبصره:
معیار شروع پایان ماه های حرام ،مغرب شرعی است مانند ماه رجب که از مغرب شرغی آخرین روز ماه جمادالثانی ،شروع و با مغرب شرعی آخرین روز ماه رجب به پایان می رسد.
۸) در حکم تغلیظ دیه فرقی میان بالغ و غیربالغ، زن و مرد و مسلمان و غیرمسلمان نیست. سقط جنین نیز پس از پیدایش روح، مشمول حکم تغلیظ است. تغلیظ دیه، در مواردی که عاقله یا بیت المال پرداخت کننده دیه باشد نیز جاری است. در قتل عمدی که به علت عدم امکان قصاص یا عدم جواز آن دیه پرداخت می شود نیز این حکم جاری است.(مطابق ماده ۵۵۶ق.م.ا)
۹) تغلیظ دیه مخصوص قتل نفس است و در جنایت بر اعضاء و منافع جاری نیست.(مطابق ماده ۵۵۷ق.م.ا)
قاعده ۱) در جنایت غیرعمدی بر اعضاء و جنایت عمدی که قصاص ندارد یا قصاص در آن ممکن نیست یا بر دیه، مصالحه شده و مقدار آن مشخص نشده است به شرح مقرر در این قانون، دیه ثابت می شود.
قاعده ۲) هرگاه در اثر جنایت صدمهای بر عضو یا منافع وارد آید چنانچه برای آن جنایت در شرع دیه مقدر یا نسبت معینی از آن به شرح مندرج در این قانون مقرر شده باشد مقدار مقرر و چنانچه شرعاً مقدار خاصی برای آن تعیین نشده ارش آن قابل مطالبه است.
قاعده ۳) دیه زن و مرد در اعضاء و منافع تا کمتر از ثلث دیه کامل مرد یکسان است و چنانچه ثلث یا بیشتر شود دیه زن به نصف تقلیل مییابد.
قاعده ۴) هرگاه در اثر یک یا چند ضربه، آسیب های متعددی بر یک یا چند عضو وارد شود، ملاک رسیدن دیه به ثلث، دیه هر آسیب به طور جداگانه است مگر اینکه آسیب های وارده بر عضو، عرفاً یک آسیب و جنایت محسوب شود.قیدhttps://dad-man.ir/%da%af%d9%86%d8%a7%d9%87-%da%a9%d8%a8%db%8c%d8%b1%d9%87-%d9%84%d9%88%d8%a7%d8%b7/
قاعده ۶) از بین بردن هر یک از اعضای فرد و هر دو عضو از اعضای زوج، دیه کامل و از بین بردن هریک از اعضای زوج، نصف دیه کامل دارد. خواه عضو مزبور از اعضای داخلی بدن باشد خواه از اعضای ظاهری مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.
قاعده ۷) فلج کردن عضو دارای دیه معین، دو سوم دیه آن عضو و از بین بردن عضو فلج، یک سوم دیه همان عضو را دارد. در فلج کردن نسبی عضو که درصدی از کارایی آن از بین میرود، با توجه به کارایی از دست رفته، ارش تعیین می گردد.
قاعده ۸) با توجه به احکام دیه کامل زن و مرد و از بین بردن قسمتی از عضو یا منفعت دارای دیه مقدر به همان نسبت دیه دارد به این ترتیب که از بین بردن نصف آن به میزان نصف و از بین بردن یک سوم آن به میزان یک سوم دارای دیه است مگر اینکه در قانون ترتیب دیگری مقرر شده باشد.
تبصره ۱-
در مواردی که نسبت از بین رفته قابل تشخیص نباشد، ارش تعیین می شود.
تبصره ۲-
هرگاه جنایت، عضو را در وضعیتی قرار دهد که به تشخیص کارشناس، مجنیٌ علیه ناگزیر از قطع آن باشد دیه قطع عضو ثابت می شود.
قاعده ۹) دیه اعضایی که با پیوند و امثال آن در محل عضو از بین رفته، قرار گرفته است و مانند عضو اصلی دارای حیات می شوند به میزان دیه عضو اصلی است و اگر دارای حیات گردد ولی از جهت دیگری معیوب شود، دیه عضو معیوب را دارد. از بین بردن اعضای مصنوعی، تنها موجب ضمان مالی است.
قاعده ۱۰) در مواردی که رفتار مرتکب نه موجب آسیب و عیبی در بدن گردد و نه اثری از خود در بدن برجای بگذارد ضمان منتفی است لکن در موارد عمدی در صورت عدم تصالح، مرتکب به حبس یا شلاق تعزیری درجه هفت محکوم می شود.
قاعده ۱۱) درشکستگی عضوی که دارای دیه مقدر است، چنانچه پس از جنایت به گونه ای اصلاح شود که هیچ عیب و نقصی در آن باقی نماند، چهار بیست و پنجم دیه آن عضو ثابت است و چنانچه با عیب و نقص اصلاح شود یا برای آن عضو دیه مقدری نباشد، ارش ثابت است مگر در مواردی که در این قانون خلاف آن مقرر شده باشد.
دیه شکستن، ترک برداشتن و خرد شدن استخوان هر عضو دارای دیه مقدر به شرح زیر است:
قاعده ۱۲) هرگاه یک استخوان از چند نقطه جدای از هم بشکند یا خرد شود یا ترک بخورد، در صورتی که عرفاً جنایت های متعدد محسوب گردد، هریک دیه جداگانه دارد هرچند با یک ضربه به وجود آید و مجموع دیه جنایت های مزبور از دیه عضو هم بیشتر باشد.
قاعده ۱۳) دررفتگی استخوان از مفصل، درصورتی که موجب شل یا از کارافتادگی کامل عضو نگردد، موجب ارش و در غیر این صورت موجب دو سوم دیه همان عضو و در صورت درمان بدون عیب موجب چهار پنجم از دو سوم دیه آن عضو می باشد.
قاعده ۱۴) هرگاه در اثر جنایتی تکه کوچکی از استخوان از آن جدا شود، دیه شکستگی ثابت است.
قاعده ۱۵) هرگاه صدمه بر استخوان، موجب نقص عضو یا صدمه دیگری گردد، هر یک دیه جداگانه ای دارد.
قاعده ۱۶) هرگاه بر اثر یک یا چند ضربه، علاوه بر دررفتگی مفصل، استخوان نیز بشکند یا ترک بخورد، دو جنایت محسوب می شود و هریک دیه یا ارش جداگانه دارد. اگر بر اثر ضربه ای، هم استخوان بشکند و هم جراحتی مانند موضحه یا نافذه و یا جائفه در بدن ایجاد شود نیز این حکم جاری است.
قاعده ۱۷) پیوند خوردن عضو پس از جنایت تأثیری در دیه ندارد.
احکام دیه کامل مقدار اعضای بدن زن و مرد
۱) نحوه محاسبه دیه مو
۲)نحوه محاسبه دیه چشم
۳) نحوه محاسبه دیه بینی
۴) نحوه محاسبه دیه لاله گوش
۵) نحوه محاسبه دیه لب انسان
۶) نحوه محاسبه دیه زبان انسان
۷)نحوه محاسبه دیه دندان
۸) نحوه محاسبه دیه فک
۹) نحوه محاسبه دیه گردن
۱۰) احکام دیه دست و پا در قانون مجازات اسلامی
۱۱) نحوه محاسبه دیه ستون فقرات نخاع و نشیمنگاه
۱۲) نحوه محاسبه دیه دنده و ترقوه
۱۳) نحوه محاسبه دیه ازاله بکارت و افضاء
۱۴) نحوه محاسبه دیه اندام تناسلی و بیضه
۱۵)نحوه محاسبه دیه پستان
۱۶) نحوه محاسبه دیه عقل
۱۷) نحوه محاسبه دیه شنوایی
۱۸) نحوه محاسبه دیه بویایی
۱۹)نحوه محاسبه دیه چشایی
۲۰) نحوه محاسبه دیه صورت و گویایی
۲۱)نحوه محاسبه دیه سایر منافع
۲۲)نحوه محاسبه دیه جراحات
۲۳) نحوه محاسبه دیه سقط جنین
۲۴) نحوه محاسبه دیه جنایت بر میت یا مرده
برای اطلاع از جزییات هر کدام از 24 مورد بالا در بحث احکام دیه کامل زن و مرد به آدرس زیر مراجعه کنید:
