هر فرد در جامعه دارای املاک و دارایی هایی می باشد که پس فوت او وارثین صاحب آن ها خواهند شد. افراد می توانند ملک و املاک خود را پیش از مرگ نیز میان فرزندان تقسیم کنند و تقسیم اموال پدر توسط خودش امری پسندیده به حساب می آید. اما تقسیم اموال تنها به صورت انتقال ارث به وارثین و یا اخذ سند مالکیت بنام وارثین انجام نمی گیرد و شرایط دیگری نیز وجود دارد که افراد می توانند اموال خود را به وارثین خود و یا افراد دیگر واگذار کنند. یکی از قرارداد هایی که مبنی بر انتقال اموال پس از فوت به وارثین یا افراد دیگر تنظیم می شود صلح عمری می باشد که قواعد خاص خود را دارد و با روش انتقال ارث به وارثین دارای تفاوت هایی است.
در ادامه این مطلب از مجله حقوقی دادمان قصد داریم در خصوص صلح عمری برای همسر، صلح عمری مهریه، صلح عمری در اموال منقول، صلح عمری با حق فسخ مصالح، صلح عمری بدون حق فسخ، صلح عمری ملک بدون سند و موارد از این قبیل توضیحات بیشتری را در اختیارتان قرار دهیم، تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
مطابق قانون اموال همه افراد پس از فوتشان میان وارثین آن ها که شامل همسر، فرزندان، پدر، مادر و….می شوند تقسیم خواهد شد. اما قانونگذار برای تقسیم اموال هر فرد پس از فوت شرایط دیگری را نیز تعیین کرده است که کمی متفاوت تر می باشند.
در برخی موارد ممکن است فرد بخواهد از املاک خود در زمان حیات استفاده کند و منافع آن ها به طور کلی متعلق به خودش باشند اما پس از فوت آن املاک به شخص دیگری واگذار شوند و منافع آن ها نیز متعلق به همان فرد ارائه شود که در اینجا می توان از قرارداد صلح اموال به عمری استفاده کرد. طبق این قرارداد افراد می توانند ملکی را تعیین کنند که در زمان حیات از آن استفاده کنند و پس از فوت آن ملک به شخصی که خودشان او را در نظر گرفته اند تعلق گیرد.
اگر بخواهیم مفهوم این قرارداد را به شکل ساده تری توضیح دهیم می بایست بگوییم فرض کنید پدری خانه ای دارد که می خواهد در حین حیات آن را اجاره بدهد و از منافع آن بهره‌مند شود.
اما تمایل دارد که آن خانه پس از فوتش به پسرش واگذار شود و پسر صاحب خانه و تمام منافع آن شود، در اینجا پدر می تواند با تنظیم قرارداد صلح عمری این کار را به انجام برساند. در این نوع قرارداد وجود دو شخص نام برده شده در زیر الزامی است:
مصالح کسی است که ملک خود را طی تنظیم این نوع قرارداد به فرد دیگری صلح می کند.
متصالح فردی است که مصالح ملک خود را به نفع او صلح نموده است.
با توجه به توضیحاتی که در بالا خدمتتان ارائه کردیم شاید این سوال برایتان مطرح شود که با استفاده از قرارداد صلح عمری تا چه میزان از اموال بعد از فوت قابل انتقال است؟ که در پاسخ به این سوال می بایست بگوییم قانونگذار هیچ اندازه مشخصی را برای این نوع قرارداد تعیین نکرده است و افراد با استفاده از آن می توانند تمامی اموال و دارایی های خود زا پس از فوت به نفع فرد دیگری صلح نمایند.
برای مثال مرد می تواند در قرارداد صلح اموال عمری به همسرش تمامی اموال خود را پس از مرگ به او واگذار کند.
قرارداد صلح اموال عمری با تمام روش های انتقال اموال تفاوت دارد و شامل مزایای زیادی برای افراد می شود. افراد با تنظیم این قرارداد برای همسر یا فرزندان خود می توانند از مزیت های آن بهره‌مند شوند. در زیر مزیت های استفاده از این نوع قرارداد را شرح داده ایم:
در اکثر قرارداد هایی که افراد برای وصیت اموال خود پس از فوت تنظیم می کنند قانونگذار تنها وصیت نمودن یک سوم اموال را قانونی دانسته است. به توضیح ساده‌تر اگر فردی بخواهد طی وصیتش تمام اموال خود را به شخصی واگذار کند این کار امکانپذیر نبوده و تنها یک سوم اموال قابل انتقال خواهد بود. اما در قرارداد صلح نمودن اموال و املاک به صورت عمری چنین قانونی وجود ندارد و هر فرد می تواند تمام اموال خود را به شخصی که می خواهد واگذار کند و هیچ مانعی برای او وجود نخواهد داشت.
هرگاه فردی اقدام به انتقال اموالش به فرد دیگر می کند دیگر نمی تواند از آن اموال استفاده کند زیرا آن ها را به فرد دیگری واگذار کرده است. اما در قرارداد صلح عمری چنین نبوده و اشخاص می توانند تا پایان عمر از ملک یا اموال مورد صلح استفاده کنند و صاحب منافع آن ها خواهند بود.
این نوع قرارداد معمولا در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می شوند و از اعتبار بسیار بالایی برخوردار هستند. البته اگر قرارداد با سند عادی یا به صورت دستی تنظیم شود نیز بازهم از نظر قانونی معتبر بوده و نمی توان آن را انکار کرد. مزیت تنظیم قرارداد صلح اموال عمری به صورت رسمی این است که در سیستم نیز ثبت رسمی می شود و در دادگاه هم قابل اثبات است.
همانطور که می‌دانید برای تقسیم ارث و انجام وصیت افراد برای اموال به جا مانده از آن ها مالیات تعیین می شود که می بایست مبلغ آن به دولت پرداخت شود. این موضوع برای مالیات صلح عمری نیز صدق می کند اما با این تفاوت که مبلغ مالیات در این نوع قرارداد کمتر از مالیات تقسیم ارث می باشد.
با وجود اینکه قرارداد صلح عمری می تواند برای افراد مزیت های زیادی را به همراه داشته باشد اما برخی از خیارات قانونی را از آن ها سلب می کند. این خیارات به شرح زیر می باشند:
چنانچه فرد مصالح طی تنظیم این قرارداد چیزی را در خصوص ارزش ملک کتمان کرده باشد(خیار تدلیس) متصالح نمی تواند قرارداد را فسخ کند. برای مثال اگر فردی خانه ای را به نفع فرد دیگر صلح نماید و بگوید که ارزش خانه ۲۰۰میلیون تومان است اما در واقعیت ارزش خانه کمتر باشد در اینجا مصالح متصالح را فریب داده است. طبق قانون در این مورد متصالح حق ندارد به خاطر کمتر بودن ارزش خانه صلح شده قرارداد را فسخ کند.
خیار غبن نیز حین تنظیم این نوع قرارداد از بین می رود و ساقط می شود. هرگاه مصالح قیمت ملکی را که مورد صلح قرار داده است بیش از آنچه که در واقعیت است بیان کرده باشد باعث غبن شده است اما این مسئله باعث نمی شود که متصالح بتواند قرارداد را فسخ کند.
هزینه صلح عمری قیمت های متفاوتی را در برمی گیرد و بسته به اموال و املاکی منتقل می شود متفاوت است:
فسخ قرارداد به این معناست که افراد بتوانند هر زمان که بخواهند قرارداد را کنسل و لغو کنند. برای مثال اگر فردی خانه ای را به فروش برساند و از این کار خود پشیمان شود طی وجود شرایطی می تواند قرارداد خانه را فسخ کند و آن را به خریدار نفروشد.
اما گاهی نیز ممکن است قانون به او این اجازه را ندهد و طبق قرارداد او حق فسخ را نداشته باشد. با این توضیحات سوالی که پیش می آید این است که عدم فسخ در قرارداد صلح عمری به چه شکل است؟ که در پاسخ به این پرسش می بایست بگوییم اگر فرد در تنظیم این نوع قرارداد برای خود حق فسخی را تعیین ننموده باشد این حق از او سلب می شود و دیگر در هیچ صورتی نمی تواند قرارداد را فسخ کند.
برای مثال تصور کنید پدری تمام اموال خود را طی تنظیم این نوع قرارداد با پسرش صلح نموده است و در قرارداد هیچ حق فسخی برای تعیین نکرده باشد، اما بعد از گذشت چند ماه از عمل خود پشیمان می شود و قصد فسخ قرارداد را دارد که در این صورت انجام این کار برایش امکانپذیر نخواهد بود.
ایجاد قرارداد قانونی مبنی بر صلح نمودن اموال بعد از فوت به اشخاص می تواند شامل حق فسخ برای مصالح نیز باشد. مطابق قانون اگر مصالح در حین تنظیم قرارداد میان خودش و متصالح حق فسخی را برای خود تعیین کند در صورت پشیمانی می تواند قرارداد را فسخ کند.
به توضیح ساده‌تر می توان فرض کرد که مصالح زمین خود را با تنظیم قرارداد صلح نموده است و بعد از گذشت یک ماه از این کار خود پشیمان شده و قصد دارد قرارداد را فسخ کند، در این صورت اگر در قرارداد صلح بعد از فوت یا عمری برای خود حق فسخ در نظر گرفته باشد و این موضوع را ذکر کند می تواند اقدام به فسخ قرارداد نماید و هیچ مانعی برای او وجود ندارد.
یکی از موضوعات مورد بحث در دادگاه گرفتن مهریه بعد از فوت و صلح نمودن مهریه به صورت عمری می باشد که امروزه بسیار مورد توجه قرار گرفته است. اگر بخواهیم به این مسئله از دیدگاه قانون بپردازیم می بایست بگوییم مهریه نیز قابل صلح می باشد و افراد می توانند با تنظیم قرارداد صلح مهریه عمری آن را به همسر خود یا افراد دیگر واگذار کنند. صلح نمودن عمری مهریه به دو صورت زیر انجام می شود:
در مورد اول مرد می تواند مهریه زن را حساب کند و مبلغ مهریه را به صورت عمری به او بپردازد. یعنی مرد می بایست تعیین کند که پس از فوت او مبلغ مهریه به همسرش صلح شود و با تنظیم قرارداد صلح مهریه عمری به این کار رسمیت بخشد. البته این کار می بایست با رضایت زن انجام گیرد.
در مورد دوم نیز زن می تواند مهریه خود را در حین طلاق به دیگری صلح کند. برای مثال می تواند پس از دریافت مهریه خود طی تنظیم قراردادی از دادگاه بخواهد که تا زمان حیات صاحب مهریه باشد و بعد از فوت نیز مهریه به فردی که تعیین می کند تعلق گیرد.
در قرارداد صلح اموال به صورت عمری فوت متصالح صلح می تواند بر روی قرارداد تاثیر بگذارد. اگر مصالح فوت کند هیچ تغییری در قرارداد ایجاد نمی شود اما اگر متصالح فوت کند قرارداد به طور حتم فسخ می شود. برای مثال وقتی فردی که اموال به نفع او صلح شده است فوت کند چون نمی توان اموال را به وارث او اهدا کرد قرارداد صلح اموال به صورت عمری فسخ می گردد و مصالح موظف است برای صلح نمودن اموال خود فرد دیگری را تعیین کند.
طبق قانون اموال به دو دسته منقول و غیر منقول دسته بندی می شوند. اموالی که بتوان بدون آسیب آن ها را حمل و نقل کرد اموال منقول و اموالی که در حین نقل و انتقال به آن‌ها آسیب وارد می شود اموال غیر منقول می باشند. طبق قانون افراد می توانند هم برای اموال منقول خود مانند خودرو، طلا و … و هم برای اموال غیر منقول خود مثل خانه، زمین و ….اقدام به تنظیم قرارداد صلح عمری نمایند. تنظیم قرارداد صلح عمری برای اموال منقول و غیر منقول هیچ تفاوتی ندارد و تنها تفاوت آن ها این است که ارزششان در قرارداد متفاوت خواهد بود.
