پزشکان هم مانند سایر افراد جامعه در زندگی حقوقی خود، دارای یک سری تعهداتی می باشند و چنان چه این تعهدات نقض شود مکلف به جبران خسارت وارد شده ناشی از این نقض هستند که برخی از این تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان ، دارای منشا قراردادی است و برخی دیگر از آن ها غیر قراردادی بوده که به واسطه قانون یا عرف به عهده اشخاص، گذاشته شده و نقض کننده این گونه تعهدات نیز مسئول جبران خسارت است.
الزامات خارج از قرارداد که به موجب قانون یا عرف ایجاد می گردد. تحت عنوان تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان به معنای خاص بحث می شود و از آنجا که تعهدات پزشک، فاقد منشا قراردادی است. لذا در بخش مسئولیت مدنی به معنای خاص قابل بحث است.
در بحث تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان سه نظریه مطرح میشود که عبارتند از:
طبق این نظریه، فرد، زمانی مسئول جبران خسارت است که مرتکب تقصیر شده باشد.
به موجب این نظریه هر کسی که شرایط و محیط خطرناک برای دیگران به وجود آورد. زیان های ناشی از آن را نیز باید جبران کند ولو مرتکب تقصر نشده باشد.
مطابق این نظریه، عامل زیان به صرف اینکه خساراتی به زیان دیده وارد کرد. باید جبران کند و نه نیازمند اثبات تقصیر است و نه نیازمند ایجاد فضای خطرناک.
مسئولیت پزشک تاثیر پذیر از دو نوع تقصیر می باشد که در ادامه به شرح آنها می پردازیم:
در این نوع مسئولیت، بار اثبات بر عهده زیان دیده است. مانند مصادیق ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی.
یعنی تقصیر مرتکب، مفروض و ملزم به جبران خسارات است مگر اینکه اثبات نماید وی به دور از ارتکاب تقصیری بوده است. آنچه از ماده ۴۹۵ قانون مجازات اسلامی ( مصوب ۱/۲/۹۲ ) استنباط می شود.
اینکه مسئولیت پزشک بر مبنای فرض تقصیر می باشد و برای مسئولیت پزشک، اثبات تقصیر لازم نیست و پزشک باید جبران خسارات کند ولی می تواند عدم تقصیر خود را به اثبات برساند. به عبارت دیگر، طبق ماده ۴۹۵ از قانون مذکور، مسئولیت پزشک، مبتنی بر تقصیر است ولی نه اثبات شده بلکه مفروض که خلاف آن قابل اثبات است.
تاثیر اخذ برائت از بیمار یا ولی او در برائت پزشک چیست؟
چنانچه پزشک، از بیمار یا ولی او برائت از ضمان اخذ نموده و عدم مسئولیت خود را شرط کرده باشد. در این صورت بار اثبات بر عهده زیان دیده ( بیمار ) است. یعنی اخذ برائت از ضمان، پزشک را از مسئولیت در صورت اثبات تقصیر، معاف نمی کند. بلکه تنها بار اثبات را جابه جا می کند و اگر پزشک، برائت در ضمان اخذ نکرده باشد بار اثبات عدم تقصیر بر عهده شخص وی است.
اذن با برائت متفاوت است بدین معنا که اذن یا اجازه، جنبه جزایی و جرمی بودن افعال ارتکابی را از بین می برد. اما تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان پا بر جاست ولی اخذ برائت، جنبه مدنی عمل را نیز نفی می کند.
در مسئولیت های قراردادی (تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان)،گاهی << تعهد به نتیجه >> است و گاه << تعهد به وسیله >>. حال به بررسی انواع تعهدات می پردازیم :
به تعهدات چند عاملی، تعهد به وسیله می گویند. بدین معنا که برای رسیدن به آن ها عوامل مختلفی در کنار هم ایفای نقش می کنند. و یک عامل نمی تواند ما را به آن هدف برساند، مانند تعهد وکیل دادگستری برای تلاش در جهت احقاق حق موکل.
به تعهدات تک عاملی تعهد به نتیجه گفته می شود. تعهداتی که بیش از هر چیز به اراده خود متعهد بستگی دارد، مثل تعهد وکیل برای اقامه دعوی. حال سوال این است که : تعهد پزشک از کدام نوع است؟
آنچه از مجموع مقررات جزایی و مبانی فقهی استنباط می شود. اینکه تعهد پزشک علی الاصول تعهد به نتیجه است، لکن دو استثنا را در می گیرد :
از آنجا که تقصیر پزشکی، یک امر فنی است و مقام قضایی، خالی از الذهن از علوم پزشکی و فنون آن می باشد لذا جلب نظر کارشناس متخصص در این خصوص ضروری است.
سازمان پزشکی قانونی به موجب بند های ۱ و ۲ ماده ۱ قانون تشکیل سازمان پزشکی قانونی کشور مکلف است به کلیه استعلام های مراجع قضایی پاسخ دهند و برای این امر تشکیل کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی از جمله ابتکارات راهبردی است که برای بررسی تقصیر جزایی پزشکان و حرفه های وابسته به آن تشکیل شده و در تهران و برخی استان ها فعال است.
بنابراین، جلب نظر کمیسیون تخصصی پزشکی قانونی، ب عنوان نظریه کارشناسی در خصوص بررسی و تقصیر پزشکان، بلا مانع است. البته اخذ نظریه نظام پزشکی، به عنوان نظریه کارشناسی، هیچ منعی ندارد و می توان نظریه نظام پزشکی را اخذ کرد. ( بند ۷ قانون نظام پزشکی )
به علت تزریق آمپول <<د یکلوفناک >> با تجویز پزشک، بیمار دچار مصدومیت شده است. و با توجه به اینکه نظام پزشکی اعلام داشته پزشک معالج و تزریق کننده، قصور و تقصیری نداشته اند. آیا می توان پزشک را از بابت سبب، مسئول پرداخت دیه صدمات وارده دانست؟
اتفاق آرا :
پزشک تجویز کننده ولو قصور و تقصیری هم نداشته باشد در صورتی که برائت خود را قبل از معالجه از بیمار اخذ نکرده باشد ، مسبب صدمات وارد شده و مسئول پرداخت دیه است.
نظر کمیسیون قضایی :
با توجه به ماده ۳۱۹ قانون مجازات اسلامی و مادتین ۶۰ و ۳۲۲ همین قانون، هرگاه اقدامات طبیب موجب صدمه به بیمار شود طبیب ضامن خواهد بود ولو قصور یا تقصیری نداشته باشد مگر اینکه قبل از شروع به درمان از مریض یا ولی او برائت حاصل کرده باشد که در صورت رعایت موازین فنی و علمی، مسئول نیست.
وکلا و کارشناسان حقوقی موسسه سروش نافع دادمان آماده مشاوره و ارائه خدمات وکالت در بحث جرائم و دعاوی پزشکی و تعهد و مسئولیت مدنی پزشکان به شما پزشک محترم و بیماران عزیز جهت احقاق حق قانونی شما می باشد:
