یکی از مسائلی که مراجعین دادگستری زیاد با آن مواجه هستند، تفکیک و تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری است که به طبع آن تفاوت بین شکایت حقوقی و شکایت کیفری و تفاوت دادخواست با شکواییه و تفاوت بین دادگاه حقوقی و دادگاه کیفری باید بررسی شود. برای موفقیت در پرونده های ارسالی به دادگستری، دانستن تفاوتهای این عناوین خیلی موثر است.
در این نوشتار از مجموعه مقالات مجله موسسه حقوقی سروش نافع دادمان (شعبه مرکزی کرج) به طور مفصل به بررسی تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری در دادگاه های حقوقی و کیفری می پردازیم.
♦ دعوای کیفری مربوط به عملی است که برای مرتکب آن, دادگاه کیفری مجازات تعیین می کند ولی برای دعوای حقوقی دادگاه حقوقی مجازاتی درنظر نمی گیرد و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم می سازد.
♦ شکایت کیفری را درهرکاغذی می توان نوشت و به مرجع قضایی برد ولی شکایت حقوقی حتماً باید در ورقه مخصوصی بنام دادخواست نوشته شود والاً مورد پذیرش قرار نمی گیرد (ورقه دادخواست را در داخل دادگستری ها می فروشند). در ادامه تفاوت دادخواست با شکواییه هم مورد بررسی قرار می گیرد.
♦ یکی از مواردی که تفاوت دادخواست با شکواییه را مشخص می کند این موضوع است که شکایت کیفری را برای رسیدگی باید ابتداء به مرجعی بنام دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا، جهت رسیدگی به دادگاه فرستاده می شود. ولی دادخواست حقوقی باید مستقیماً به دادگاه برده شود.
♦ شکایت کیفری را بدون استفاده از وکیل هم می توان در دادگستری مطرح کرد . ولی اکثر شکایت های حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود(مثلاً شکایتهایی که موضوع آن مالی و بیشتر از یک میلیون تومان است)
♦ برای مطرح کردن شکایت کیفری (از هر نوعی که باشد) فقط یک تمبر ۲۰۰۰ تومانی لازم است که در دادگستری برروی برگه شکواییه زده می شود . ولی برای طرح شکایت حقوقی , باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک ونیم درهزار تمبر باطل کرد در برگه دادخواست (مثلاً برای گرفتن یک طلب ۱۰ میلیون تومانی بالغ بر ۱۵۰ هزارتومان تمبر لازم است.)
♦ پرونده بسیاری از شکایت های کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمی شوند(مثل شکایت راجع به رشوه, قتل, زنا و.. ) اما شکایت های حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده , خاتمه می یابند.
♦ درشکایت های کیفری, به شکایت کننده شاکی گفته می شود, به طرف او متشاکی یا مشتکی عنه و یا متهم گفته می شود و به موضوع پرونده نیز اتهام می گویند. اما در شکایت های حقوقی , به شکایت کننده خواهان می گویند. به طرف او خوانده گفته می شود و به موضوع پرونده هم خواسته می گویند.
♦ برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری (متهم) به دادگاه ورقه ای بنام احضاریه برای او فرستاده می شود ولی برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی (خوانده) از ورقه ای بنام اخطاریه استفاده می نمایند .
♦ در شکایت کیفری, اگر متهم (مشتکی عنه) به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند, او را جلب و به اجبار به دادگستری می برند ولی در شکایت های حقوقی اگرخوانده بموقع حاضر نشود , منتظر او نمی مانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.
♦ در دعاوی کیفری بدون وکیل هم می شود به حکم دادگاه اعتراض و خواستار ارسال پرونده به دادگاه تجدید نظر شد ولی در دعاوی حقوقی فقط وکیل دادگستری باید بوسیله دادخواست تجدید نظر درخواست تجدید نظرخواهی کند.
تفاوت دادخواست با شکواییه چیست؟
شکایت کیفری یا همان دعاوی کیفری ابتدا در دادسرا مطرح میشود و بعد از تحقیقات در کلانتری (یا آگاهی) و دادسرا به دادگاه کیفری فرستاده میشود. به شخصی که شکایت کیفری میکند شاکی و طرف مقابل او متهم گفته میشود. متن شکایت شکواییه نامیده میشود که در هر برگهای میتوان نوشت. پس اولین قدم برای ثبت شکایت کیفری مراجعه به دادگاه کیفری و دریافت فرم شکواییه است. شکواییه، ورقه چاپیای است که موارد از قبیل نام شاکی ، آدرس و موضوع دعوی در آن نوشته شده است که باید توسط شاکی تکمیل شود.
دعوا به معنایی که در بند پیشین مورد اشاره قرار گرفت، انواع مختلفی دارد اما در یک تقسیمبندی کلی به دو نوع دعوای حقوقی و دعوای کیفری تقسیم میگردد. اشخاص حقیقی یا حقوقی که درصدد اقامه دعوا میباشند، باید پیش از هر اقدامی با بهرهگیری از مشاورههای تخصصی، حقوقی یا کیفری بودن موضوع دعوا را تشخیص داده و سپس براساس آن، اقدامات قانونی لازم را انجام دهند.
اگر نیاز به مشاوره حقوقی در خصوص دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری تان دارید میتوانید همین الان از مشاوره کارشناسان موسسه حقوقی سروش نافع دادمان بهرهمند شوید:
در مقابل، دعوای حقوقی مستقیماً در دادگاه حقوقی مطرح میشود و شخصی که دعوا را طرح میکند خواهان و طرف مقابل او خوانده نامیده میشود. در بسیاری از مواد قانونی دادخواست به معنی برگه دادخواست استفاده میشود که همان برگهایست که شخص به وسیله آن طرح شکایت حقوقی یا همان دادخواهی خود را به دادگاه ارائه میکند. متن خواسته باید در برگه مخصوصی که دادخواست نام دارد نوشته شود.
همانطور که برای اقامه یک دعوای حقوقی باید دادخواست داد برای ثبت دعوای کیفری نیز باید شکواییه تنظیم کرد.
بهطور خلاصه تفاوت دادخواست با شکواییه را میتوان در این موارد نام برد:
♦ شکایت کیفری مربوط به دعاوی کیفری است که مقررات مربوط به آئین دادرسی کیفری بر آن حاکم است ولی دادخواست حقوقی مربوط به ثبت دعوای حقوقی که مقررات آئین دادرسی مدنی در آن اعمال میشود.
♦ برای ثبت دعوای حقوقی باید دادخواست (دادخواست حقوقی) تنظیم کرد ولی برای اقامه دعوای کیفری نیاز به تنظیم شکواییه میباشد.
♦ دادخواست حقوقی به دادگاه حقوقی و شکوائیه به دادسرا یا دادگاه کیفری ارائه داده میشود.
♦ شکوائیه را هم میتوان در برگه معمولی (به شرط درج اطلاعات لازم ) و هم میتوان در فرم مخصوص شکواییه نوشت. اما طرح شکایت حقوقی حقوقی باید حتما در فرم دادخواست چاپی ثبت و تنظیم شود.
در مبحث تفاوت بین دعاوی حقوقی و دعاوی کیفری و با توجه به تفاوت دادخواست با شکواییه که دربالا به طور کامل درباره آن صحبت شد یکی از سوالاتی که بسیار پرسیده میشود این است که شکایت کیفری بهتر است یا دادخواست حقوقی؟ نکتهای که باید به آن توجه کنید این است که بدانید شکایتی که قصد مطرح کردن آن را دارید حقوقی است یا کیفری؟
از آنجایی که مراجع متعدد دادگستری هر کدام عهدهدار رسیدگی به یک سری امور و دعاوی مشخص هستند شکایتی که در دادگاه کیفری مطرح میشود نمیتواند در دادگاه حقوقی مطرح شود. همچنین هر کدام از این مراجع، آیین دادرسی مخصوص به خود را دارند یعنی برای اقامه دعوی در هر یک از این دادگاهها باید تشریفات مخصوص به همان مرجع را طی کرد تا دادگاه بتواند به موضوع دعوی رسیدگی کند. به عبارت دیگر هر کدام از این شکایتها شعبه دادسرا و دادگاه مخصوص خودشان را دارند که شما باید برای طرح شکایت به آنها مراجعه کنید.
اگر هنوز نمیدانید برای مشکلی که برایتان پیش آمده شکایت کیفری بهتر است یا حقوقی میتوانید از مشاور حقوقی ما کمک بگیرید و یا در قسمت مشاوره اپلیکیشن موسسه حقوقی دادمان پرسش حقوقی خود را پرسیده تا کارشناسان ما پاسخ دهند.
یک راهحل ساده این است که دعوا زمانی کیفری است که کاری که طرف مقابل انجام میدهد و باعث ضرر و زیان شما شده در قانون جرم محسوب شود و شما با شکایت کردن، بهدنبال کیفر شدن و مجازات متهم باشید. اما دعوای حقوقی تنها اختلافی است که هدف شما از پیگیری آن، معمولا مجازات طرف مقابل نیست بلکه میخواهید به حق و حقوق خود یا ارث و میراث یا نفقهتان برسید یا اینکه خسارتی را که به شما وارد شده است بگیرید.
شکایت کیفری مربوط به جرایم کیفری میباشد یعنی عملی که دادگاه برای مرتکب آن مجازات تعیین میکند. برای رسیدگی، شکایت کیفری را باید ابتداء به مرجعی بنام دادسرا برد و بعد از انجام تحقیقات در کلانتری و دادسرا , جهت رسیدگی به دادگاه کیفری فرستاده میشود.
شکایت کیفری را بدون استفاده از وکیل هم میتوان در دادگستری مطرح کرد و برای مطرح کردن آن (ازهرنوعی که باشد) فقط یک تمبر ۲۰۰۰ تومانی لازم است که در دادگستری برروی آن زده میشود. برای دعوت کردن طرف شکایت کیفری (متهم) به دادگاه ورقهای بنام احضاریه برای او فرستاده میشود و اگر متهم (مشتکی عنه) به احضاریه توجه نکند و در وقت تعیین شده خود را به مرجع قضایی معرفی نکند، او را جلب و به اجبار به دادگستری میبرند.
پرونده کیفری حتی با پس گرفتن شکایت از طرف شاکی هم بسته نمیشوند (مثل شکایت راجع به قتل، زنا، رشوه).
برای شکایت حقوقی یا همان دعوای حقوقی دادگاه مجازاتی درنظر نمیگیرد و فقط مرتکب عمل را به دادن حقوق قانونی دیگران یا انجام تکالیفش ملزم میکند. این شکایت حتماً باید در ورقه مخصوصی به نام دادخواست نوشته شود وگرنه به آن رسیدگی نمیشود (ورقه دادخواست در داخل دادگستریها قابل خریداری میباشند) وسپس دادخواست حقوقی باید مستقیماً به دادگاه برده شود.
اکثر شکایتهای حقوقی باید توسط وکیل دادگستری مطرح شود به طور مثال شکایتهایی که موضوع آن مالی و بیشتر از یک میلیون تومان است. برای طرح شکایت حقوقی، باید به تناسب ارزش مالی که راجع به آن دعوا مطرح شده یک ونیم درهزار تمبر باطل کرد مثلاً برای گرفتن یک طلب ۱۰ میلیون تومانی بالغ بر ۱۵۰ هزارتومان تمبر لازم است. برای دعوت کردن طرف شکایت حقوقی (خوانده) از ورقهای بنام اخطاریه استفاده میشود و اگرخوانده بهموقع حاضر نشود، منتظر او نمیمانند و ممکن است حق را به خواهان بدهند.
شکایتهای حقوقی با پس گرفتن دعوا از طرف شکایت کننده، خاتمه مییابند.