جرم پولشویی به چرخهای اطلاق میشود که در آن پولهایی که عمدتا از طرق نامشروع و غیر قانونی بهدست میآید را وارد چرخه رسمی اقتصاد کنند و به این ترتیب ماهیت رسمی به این پولها میدهند. نمونه این فعالیتها مانند درآمدهای حاصل از فروش مواد مخدر، انواع قاچاق و مشاغل زیرزمینی است حال اگر این درآمدها وارد فعالیتهای اقتصادی کشور شوند به طوری که رد و منشأ آنها قابل پیگیری نباشد مفهوم پولشویی معنا پیدا میکند، به بیان سادهتر به فرآیند گم کردن منشأ پولهای ناسالم، جرم پولشویی گفته میشود.
پولشویی فعالیتی غیرقانونی است که در طی انجام آن، عواید و درآمدهای ناشی از اعمال خلاف قانون، مشروعیت مییابد. به عبارت دیگر پولهای کثیف ناشی از اعمال خلاف به پولهای به ظاهر تمیز تبدیل میشوند و در بدنه اقتصاد جایگزین میشود. پولشویی یک جرم تبعی و فرعی است و همواره مسبوق بر جرم اصلی میباشد و درصورت فقدان جرم اصلی، جرم پولشویی هم موضوعاً منتفی است.
اقدام به جرم پولشویی به دوران باستان باز میگردد. پولشویی نخستین بار با پنهان کردن اموال و داراییهای شخصی از مأموران ایالتی برای امتناع از پرداخت مالیات یا مصادره اموال دیده شده است. در چین، در حدود دوهزار سال قبل از میلاد مسیح، تجار ممکن بود اموالشان را از فرمانروایانی که اموالشان را از آنها میگرفتند و آنها را تبعید میکردند، پنهان کنند. علاوه بر پنهان کردن اموال ممکن بود این اموال را به ایالتی دور دست در چین منتقل کنند و در کسب و کاری سرمایهگذاری کنند.
در طول جشنهایی که همه ساله در کشورهای مختلف انجام میشد، بسیاری از فرمانروایان و حکمرانان ایالتی قوانینی را تحمیل کردند که ممکن بود دارایی شهروندان را از آنها بگیرد و این کار منجر به گسترش و رشد مالیات گریزی شد. یکی از روشهای پایداری که در بانکداری موازی یا سیستمهای غیر رسمیِ انتقال ارزش مانند، حواله استفاده شده است آن است که به مردم این امکان را داد که بدون تحقیقات دقیق دولتی، پول خود را به بیرون از کشور منتقل کنند.
در قرن بیستم، وقتی که ابزارهای ممانعت از پولشویی به عنوان یک تبهکاری دیده شدند، توقیف و تصرف کردن داراییها مجدداً بر سر زبانها افتاد. نخستین بار در طول دوران ممنوعیت الکل در ایالات متحده آمریکا در دهه ۱۹۳۰ دیده شده است. این مشاهده به عنوان یک تأکید جدید از سوی ایالات متحده و نمایندگیهای اجرای قوانین برای پیگیری و مصادره پولها بود. فساد سازمان یافته از طریق تحریمها ترقیِ عمدهای داشت و منابع مالی عظیمی از طریق فروش غیرقانونی الکل به دست آمدند.
در دهه ۱۹۸۰، جنگ بر روی مواد مخدر دولت را واداشت تا مجدداً به قوانین ضد پولشویی بازگردد تا این کار تلاشی باشد برای جلوگیری از جرایم مواد مخدر و برای دستگیری و اتمامِ فعالیت سازمانها و افرادی که باندهای مواد مخدر را اداره میکنند. این رویکرد از این نقطه نظر که قواعد و مدارک را معکوس میکند سودمند است. مجریان قانون معمولاً باید اثبات کنند که افراد گناهکار هستند تا آنها را محکوم کنند. اما در قوانین پولشویی پول و دارایی میتواند مصادره شود و پس از آن بر عهده افراد است که اثبات کنند سر منشأ این داراییها از راه مشروع است البته اگر میخواهند که این داراییها بازگردد؛ که این مقوله کار را برای مجریان قانون راحتتر میکند و بار اثباتی کمتری را بر آنها متحمل میکند.
نخستین بار فردی به نام آل کاپون گروهی به نام آلکاپونها تشکیل داد. این گروه به زور از مردم اخاذی میکردند. او برای پنهانسازی درآمد قاچاق فروش مشروبات الکلی و سایر درآمدهایی با منشأ غیرقانونی، تعداد زیادی ماشین سکهای خشکشویی در سراسر شهر نصب کرد. از آنجا که میزان درآمد این ماشینها مشخص نبود وانمود میکردند درآمد خود را از این راه به دست میآورند، نه از راه غیرقانونی. اصطلاح پولشویی اینچنین شکل گرفت.
اقتصاد ایران به دلایل مختلفی به طور قابل توجهی با پدیده جرم پولشویی ، قاچاق ، پول نامشروع ، اقتصاد ناسالم دست به گریبان است. بزرگ بودن سهم اقتصاد زیرزمینی و بخش خاکستری، فرار مالیاتی گسترده در اقتصاد ایران و فقدان فرهنگ مالیات دهی، قرار گرفتن ایران بر سر راه مسیر ترانزیت قاچاق مواد مخدر و حجم قابل توجه انواع و اقسام کالاهای قاچاق و همچنین مهاجرت غیرقانونی و قاچاق انسان، ضعف نظام بانکی و برقرار نبودن استانداردهای بینالمللی بانکداری در ایران و همچنین حساسیت پایین حاکمیت در برابر این پدیده از جمله دلایلی است که میتوان برای حدسزدن درباره گسترده بودن پولشویی در اقتصاد ناسالم ایران به آنها اشاره کرد.
طبق بررسی مؤسسه تحقیقات حکومتداری بازل هم که با بررسی مؤلفههای مختلف سیاسی و مالی در ۱۴۹ کشور جهان آنها را بر اساس شاخص ضد پولشویی رتبهبندی کرده است در جدول ایران، افغانستان و تاجیکستان به ترتیب در جایگاههای اول تا سوم پولشویی قرار گرفتهاند.
دلایل مبارزه با پولشویی
تخریب بازارهای مالی، فرار سرمایه به صورت غیرقانونی از کشور، کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ سالانه تولید ناخالص ملی، ورشکستگی بخش خصوصی، کاهش بهرهوری در بخش واقعی اقتصاد، افزایش ریسک خصوصی سازی، تخریب بخش خارجی اقتصاد، بیثباتی در روند نرخهای ارز و بهره و توزیع نابرابر درآمد.
پولشویی به عنوان یک جرم مالی تأثیر منفی چشمگیری بر رشد و توسعه اقتصادی کشورها به جای میگذارد. در قطعنامهای که در ژوئن ۱۹۹۸ در مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد، برآورد شد سالانه دستکم ۲ میلیارد دلار پول تطهیر میشود. از جمله اثرات منفی پولشویی میتوان موارد زیر را نام برد:
۱- تخریب بازارهای مالی
۲- فرار سرمایه به صورت غیرقانونی از کشور
۳- کاهش تقاضای پول و کاهش معینی در نرخ سالانه تولید ناخالص ملی
۴- ورشکستگی بخش خصوصی
۵- کاهش بهره وری در بخش واقعی اقتصاد
۶- افزایش ریسک خصوصیسازی
۷- تخریب بخش خارجی اقتصاد
۸- ایجاد بیثباتی در روند نرخهای ارز و بهره
۹- توزیع نابرابر درآمد
فرآیند اقدام به پولشویی
انواع جرم پولشویی
انواع پولهای غیر قانونی و نامشروع
روشهای پولشویی
برقوانین ای مطالعه بیشتر و همچنین بررسی جزییات عناوین بالا روی لی
قانون مبارزه با جرم پولشویی
برای مطالعه بیشتر و همچنین بررسی جزییات عناوین بالا روی لینک زیر کلیک کنید: