یکی از اخباری که طی چند روز اخیر منتشر شده است مربوط به لایحه حمایت از حیوانات هیات وزیران در خردادماه بود که به تازگی در تاریخ ششم مردادماه برای تصویب از طرف رئیس جمهوری اسلامی ایران به مجلس ارسال شد. تا پایان این مقاله با ما همراه باشید تا جزئیات تصویب لایحه حمایت از حیوانات و همچنین فاصله قوانین تا اجرای این لایحه در عمل را با هم بررسی کنیم.
در فصل اول لایحه حمایت از حیوانات، برخی کلماتی که در طول متن به کار برده شده را تعریف شده است، مثل مصادیق حیوانات خانگی، اهلی، وحشی و… و همچنین نیازهای اساسی حیوانات که گفته شده است حداقل نیازهای اساسی حیوانات به شرح زیر است:
الف-دسترسی آسان به آب و خوراک سالم و کافی برای رفع تشنگی و گرسنگی و حفظ سلامتی و توانایی طبیعی.
ب-زندگی در محیط مناسب از جمله سرپناه، استراحتگاه و زیستگاه.
پ-دسترسی به خدمات پیشگیری، تشخیص سریع و درمان بیماری تا حیوان دچار درد یا آسیب یا بیماری نشود.
ت-در اختیار داشتن فضای کافی، امکانات مناسب برای تعارض با سایر حیوانات همنوع به‌گونه‌ای که حیوان بتواند رفتار طبیعی خود را بروز دهد.
ث-دسترسی به بیمار کافی تا حیوان دچار ترس و وحشت نشود.
و همچنین در تعریف مرکز نگهداری گفته شده است:
کلیه مراکزی که به منظور نگهداری، پرورش، مهر و مراقبت حیوانات تحت هر عنوان از قبیل باغ وحش، باغ پرندگان، اقامتگاه (پانسیون) حیوانات، پناهگاه، نقاهتگاه، پارک حمایت از حیوانات، باشگاه‌های سوارکاری در چارچوب مقررات این قانون و سایر قوانین مرتبط با لحاظ ضوابط پیشبینی شده راه‌اندازی می‌شوند.
در فصل دوم لایحه حمایت از حیوانات نیز در رابطه با سازماندهی حیوانات زیانکار و وحشی صحبت شده و گفته شده است که این حمایت از آنها در زیستگاه طبیعی از جمله جنگل‌ها و بیابان‌ها و مناطق غیرمسکونی و… صورت می‌پذیرد. در ماده چهارم آن همچنین گفته شده است که صدور مجوز نگهداری حیوانات وحشی، سازمان حفاظت محیط زیست است و سه تبصره برای آن آمده است.
در تبصره یکم اظهار شده است که فهرست حیوانات وحشی مجاز برای نگهداری و الزامات حفاظت از آنها و سایر چیزهای مربوط به حیوان، به موجب دستورالعملی توسط سازمان حفاظت از محیط زیست و سازمان دامپزشکی، تهیه و اعلام می‌شود.
همچنین طبق تبصره دوم، حیوانات وحشی خانگی مانند حیوان اهلی محسوب می‌شوند و قوانین نگهداری از آنها مانند حیوان اهلی محسوب میگردد.
در مواد ۵ تا ۱۰ نیز در رابطه با حمایت از حیوانات اهلی صحبت شده و گفته شده است که نگهداری و پرورش حیواناتی که از لحاظ محیط زیست و بهداشت و… مشکلی نداشته باشد مجاز است و نگهداری‌شان در روستاها نیز اشکالی ندارد و افراد برای این کار، مستلزم اخذ مجوز نیستند.
همچنین اعلام شده است که فهرست حیوانات خانگی مجاز در شهرها و شهرک‌ها توسط وزارت کشور با همکاری ارگان‌های دیگر مانند سازمان حفاظت از محیط زیست و… اعلام خواهد شد و اگر این حیوانات بدون صاحبشان در سطح شهر باشند، مانند حیوان ولگرد با آنها رفتار خواهد شد و اگر صاحب آن پیدا شود، حیوان به وی تحویل داده می‌شود ولیکن آن شخص به پرداخت جریمه نقدی به مقدار جزای نقدی درجه هشت مقرر در ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی محکوم خواهد شد.
همچنین بیان شده است که گرداندن حیوان خانگی در اماکن مشخص شده مجاز است و نیز خرید و فروش آنها در مکان‌های پیشبینی شده بلامانع می‌باشد.
فصل چهارم لایحه حمایت از حیوانات نیز در رابطه با حیوانات ولگرد است و مواد ۱۱ تا ۲۹ را به خود اختصاص داده است.
در این مواد درباره مسئولینی که باید وظیفه حفاظت از حیوانات ولگرد را بر عهده داشته باشند و همچنین اماکن مربوط به آن صحبت شده و طبق آن، مثلا در روستاها، این کار وظیفه دهیاری‌ها می‌باشد.
همچنین در ادامه مواردی برای جمع‌آوری حیوانات ولگرد و نیز تعبیه دیدن اماکنی مانند برخی پارک‌ها برای نگهداری از آن حیوانات ولگرد و… ذکر شده است.
علاوه بر موارد فوق، در لایحه حمایت از حیوانات برخی چیزهایی را هم که مسئولین موظف‌اند در مقابل حیوانات اسکان‌یافته انجام دهند ذکر شده است.
از جمله آن می‌توان: داشتن تدابیر لازم برای سازگاری حیوان با محیط جدید، اقدامات بهداشتی مانند انگل‌زدایی، واکسیناسیون، شستشو و…، انجام معاینات پزشکی و درمان بیماری در صورت مبتلا بودن، جدا ساختن حیوانات بر اساس نژاد، سن و…، قرنطینه نمودن حیوانات مبتلا شده به بیماری‌های خطرناک، اعلام نمودن بیماری‌های خطرناک به سازمان دامپزشکی کشور و اخذ شناسنامه بهداشتی سازمان دامپزشکی کشور برای هر حیوان و نیز مهار جمعیت آنها و انجام عملیات عقیم‌سازی در صورت نیاز را نام برد.
از دیگر مواد آن می‌توان به ماده ۲۶ اشاره کرد که در آن گفته شده است:
تحویل و واگذاری حیوانات عقیم شده به اشخاص متقاضی، پس از شناسنامه‌دار کردن حیوان و اخذ تعهد از متقاضی در خصوص نگهداری مناسب حیوان و عدم رهاسازی آن و انجام دوره‌ای معاینات و مراقبت‌های بهداشتی مربوط امکان‌پذیر است. سایر ترتیبات به موجب آیین‌نامه اجرایی این قانون تعیین میگردد.
در ادامه نکاتی که تا اینجا در رابطه با حیوانات وحشی و ولگرد بیان شد، می‌توان به کشته شدن چند محیط‌بان در طی انجام وظیفه‌شان نیز اشاره کرد. دو نفر از آنها که در زنجان هم بودند، در فروردین امسال به شهادت رسیدند که البته دلیل به قتل رسیدن آنها، حیوانات ولگرد و وحشی نبودند بلکه افرادی بودند که از زور فشار اقتصادی، به شکار در مناطق ممنوعه رو آورده بودند و وقتی محیط‌بانان به آنها مشکوک می‌شوند و به دنبالشان می‌روند، محیط‌بانان را به قتل می‌رسانند.
اما در ادامه بررسی مفاد لایحه حمایت از حیوانات، می‌رسیم به فصل پنجم که در رابطه با حیوانات آزمایشگاهی است و درباره مواردی مانند: جایگزینی استفاده از حیوانات آزمایشگاهی در صورت امکان با لوازم مختلف مثل ابزارهای شبیه‌ساز حیوانات یا شیوه‌های رایانه‌ای و محاسبات ریاضی و آماری و یا استفاده از موجودات زنده رده پایین‌تر صحبت شده است. همچنین گفته شده است که کاهش استفاده از حیوانات زنده در صورتی خوب است که به تعداد مجاز بوده و باعث کاهش کیفیت آزمایش نگردد.
همچنین در ماده ۳۳ آن بیان شده است که:
برای آموزش مهارت‌های مختلف از جمله عمل تشریح در دانشکده‌های پزشکی و دامپزشکی، مدارس و سایر مراکز پژوهشی و تحقیقاتی علاوه بر لزوم استفاده از ابزارهای جایگزین، فقط از اجساد حیوانات دارای مالک و حیواناتی که در اثر عوامل طبیعی، تصادف، صدمات سخت و بیماری‌های غیرواگیر تلف شده‌اند و در صورت لزوم حیوانات ولگرد استفاده می‌شود.
در فصل بعدی نیز در رابطه با حیوان‌آزاری و ضمانت اجراهای مربوط به آن صحبت شده و بیان شده است که هر رفتاری که باعث اذیت و ازار و یا ضربه به جسم و روح حیوان شود، مجازات بر آن واجب است و برای مثال در ماده ۳۵ آمده: هر کس به عمد و بدون ضرورت و بدون رعایت مقررات مربوط، حیوانی را بکشد یا مسموم یا تف یا ناقص کند، با توجه به مراتب شدت جرم و آثار آن و نوع حیوان، به جزای نقدی یا حبس درجه هفت محکوم می‌شود.
با استناد به ماده چهل و یکم این قانون، تولید تصاویر یا فیلم‌های حاوی صحنه‌های مربوط به حیوان‌آزاری یا انتشار آنها در رسانه‌های همگانی به‌ویژه فضای مجازی چنان‌چه منجر به تشویش اذهان عمومی شود، جرم محسوب و مرتکب حسب مورد به جزای نقدی از درجه شش تا هشت محکوم میگردد.
اما بر خلاف ماده ۴۱، بسیار مواردی مشاهده می‌شود که افرادی با چهره‌های معلوم و نامعلوم، به حیوان آزاری پرداخته و با لذت از اعمال خود فیلم‌برداری می‌کنند و در فضای مجازی منتشر می‌کنند اما کارهایشان مورد پیگیری قرار نمی‌گیرد و آنطور که باید مجازات نمی‌شوند. این موضوع و نیز موضوعات دیگر نشان‌دهنده این هستند که از تصویب این قانون تا عمل به آن، فاصله زیادی وجود دارد و تلاش‌های بیشتری باید انجام پذیرد که این قوانین به منصه عمل برسند.
در مواد بعدی لایحه حمایت از حیوانات نیز ذکر شده که ذبح کردن یا انجام هر عمل دیگری که مجاز باشد و بر روی حیوانات حلال‌گوشت صورت بگیرد و برای استفاده و بهره بردن از آن باشد، مجازاتی شامل آن نمی‌شود و در ماده ۳۷ هم در رابطه با مصادیق حیوان‌آزاری صحبت شده است.
فصل هشتم، فصل پایانی می‌باشد و در آن درباره مقررات و سازمان‌ها و… توضیح داده شده است.
