چند سالی است که شایعاتی در مورد کاهش حقوق بازماندگان دختر بازنشستگان شنیده می‌شود؛ به‌ویژه اینکه گفته می‌شود دخترانی که پدران خود را از دست داده‌اند، به‌صورت صوری از همسران خود طلاق می‌گیرند تا بتوانند از حقوق به ارث مانده پدر، استفاده کنند. در این نوشتار از مجله حقوقی دادمان به بررسی شرایط حقوق بازنشستگان پس از فوت می پردازیم.
مستمری و هر آن‌چه به آن تعلق می‌گیرد، از طریق تامین اجتماعی به بازماندگان بازنشستگان منتقل و تا زمانی که شروط حفظ آن در یک خانواده وجود داشته باشد، نظام تامین اجتماعی آن را تضمین می‌کند.
در این زمینه «قانون حمایت خانواده» مواردی را برای حمایت از «زوجه دائم متوفی»، فرزندان دختر و پسر و سایر وراث قانونی برای دریافت حقوق مستمری بگیران بعد از فوت تعیین کرده است.
اگر همسر دائم یک زن فوت کند و وی مجدد ازدواج کند و همسر دوم هم فوت کند، این زن می‌تواند مستمری هر کدام از این همسران را که بیشتر بود برای ادامه دریافت آن درخواست کند. در نتیجه نمی‌تواند بیشتر از یک مستمری دریافت کند.
در همین حال اگر بازنشسته‌ای فوت کند و چند همسر داشته باشد، حقوق و مستمری وی به تساوی میان آن‌ها تقسیم می‌شود.
قانونگذار همچنین قید کرده که اگر زنی خود حقوق بگیر یکی از صندوق‌های بازنشستگی باشد، می‌تواند حقوق یا مستمری همسرش را هم دریافت کند. البته مشروط به این است که این دو حقوق یا مستمری از دو صندوق بازنشستگی متفاوت پرداخت شود.
فرزندان دختر در صورت نداشتن شغل یا شوهر و فرزندان پسر تا سن ۲۰ سالگی و بعد از آن در صورتی‌که معلول از کارافتاده نیازمند باشند یا به تحصیلات دانشگاهی مشغول باشند، حسب مورد از کمک هزینه اولاد، بیمه و مستمری بازماندگان یا حقوق وظیفه والدین خود برخوردار می‌شوند.
در مورد شرایط دریافت حقوق بازنشستگان پس از فوت و به‌طور خاص در سازمان تامین اجتماعی، فرزندان دختر مجرد که اشتغال ندارند یا طبق نظر کمیسیون‌های بدوی و تجدیدنظر پزشکی (ماده ۹۱ قانون تامین اجتماعی) از کارافتاده محسوب می‌شوند و زنان مطلقه یا زنانی که همسر بازنشسته خود را از دست داده‌اند و همسر جدید اختیار نکرده‌اند، می‌توانند به عنوان وارث از مستمری بازنشستگی پدر یا همسر خود استفاده کنند.
در همین حال نوادگان دختری هم امکان به ارث بردن مستمری پدربزرگ تحت پوشش تامین اجتماعی خود را دارند.
اگر متوفی یک همسر و یک فرزند دختر واجد شرایط حقوق بازنشستگی پس از فوت داشته باشد، میزان سهم آن‌ها به ۷۵ درصد کل مستمری می‌رسد. اما قانوگذار آن را با رعایت نسبتی از سهم هر یک از این دو به ۱۰۰ درصد کل مستمری می‌رساند.
با این همه سازمان تامین اجتماعی در بخشنامه‌های ۳۵ و ۳۷ مستمری‌ها این ۷۵ درصد را به ۱۰۰ درصد تعمیم نداده بود؛ در نتیجه حقوق فرزند دختر یا پسر به یک چهارم حقوق پدرش کاهش می‌یافت و سهم همسر هم به سه چهارم می‌رسید.
در نهایت با شکایت بازنشستگان به دیوان عدالت اداری این بخش از مثال دوم بخشنامه‌های ۳۵ و ۳۷ که کاهنده حقوق وراث بود، ابطال شد.
