موضوع سهم الارث نوه از پدربزرگ در صورت فوت مادرش و ارث بردن و نیز درجاتی که به تفکیک و با توجه به طبقه‌شان ارث بینشان تقسیم می‌شود همواره مورد بحث و سوال بوده‌اند. ما در این مقاله قصد داریم تا در رابطه با این موضوع به طور کامل صحبت کنیم و ببینیم که نحوه ارث بردن نوه از پدربزرگ در صورت فوت مادرش چگونه می‌باشد. پس تا پایان این مقاله از مجله حقوقی دادمان با ما همراه باشید.
با استناد به قانون مدنی، موجب ارث دو امر نسب و سبب می‌باشد. همچنین در ماده ۸۶۲، قانون‌گذار اشخاصی که به موجب نسب ارث می‌برند را نام برده و طبقه‌بندی کرده است:
طبقه اول شامل پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد؛
طبقه دوم اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن‌ها؛
در طبقه سوم اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن‌ها را نام برده است.
در ماده بعدی نیز ذکر شده است که وارثین یک طبقه در صورتی ارث می‌برند که از وارثین طبقه قبلشان کسی موجود نباشد.
در رابطه با ارث بردن سبب نیز در قانون مدنی آمده است که: از اشخاصی که به موجب سبب ارث می‌برند هر یک از زوجین را می‌توان نام برد که وقتی دیگری فوت کرد، او زنده باشد.
برای ارائه پاسخ به سوال مربوط به مسئله سهم الارث نوه از پدربزرگ در صورت فوت مادرش ، ابتدا باید برگردیم به ماده ۸۶۳ که طبق آن همانطور که پیش‌تر ذکر کردیم: وارثین طبقه بعد وقتی ارث می‌برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.
فلذا با توجه به این ماده متوجه می‌شویم که برای پاسخ به سوال ارث بردن نوه در صورتی که مادرش زودتر از پدربزرگش فوت کرده باشد می‌شود چند حالت را در نظر گرفت. یعنی اگر مادر وی فوت کرده باشد اما فرزند دیگری باقی مانده باشد، نوه با استناد به قانون مدنی از ارث بهره‌مند نمی‌شود اما در صورتی که مادر وی فوت کرده باشد و هیچ فرزند دیگری اعم از دختر و پسر برای پدربزرگ باقی نمانده باشد، نوه‌ها از سهم‌الارث بهره‌مند خواهند شد.
در رابطه با ارث بردن نوه از مادربزرگ نیز این احکام وجود دارد و در صورتی که مادربزرگ، فرزند دیگری را به‌جز مادر یا پدر فوت شده شخص دارا نبوده باشد، نوه از وی ارث می‌برد.
لازم به ذکر است که این‌ها در رابطه با وقتی که فرد پدرش را زودتر از پدربزرگش از دست داده نیز صدق می‌کند و همچنین نکته مهم دیگر این است که:
اگر پدربزرگ یا مادربزرگ فوت کنند و در این هنگام هیچ فرزندی نداشته باشند اما خواهر و برادر و نوه داشته باشند، نوه به تنهایی از ارث پدربزرگ و مادربزرگش بهره می‌برد و دیگر مسئله‌ای هم از بابت سهم‌الارث پدر یا مادرش وجود نخواهد داشت.
در ادامه مطالبی که ذکر کردیم، شاید این سوال برای شما پیش آید که تفاوت ارث بردن دختر و پسر چیست و نیز به دنبال آن تفاوت ارث نوه‌ها در چه چیزی می‌باشد؟
با توجه به احکامی که در اسلام آمده است، سهم‌الارث فرزند دختر و پسر با هم تفاوت دارد و در صورتی که متوفی هم دختر داشته باشد و هم پسر، فرزند پسر وی دو برابر دختر ارث می‌برد.
به نظر می‌رسد که این یکی دیگر از احکامی است که در آن برابری و عدالت بین دو جنس مونث و مذکر رعایت نشده و مانند بسیاری از موارد دیگر مثل دیه که زن، نصف مرد از آن برخوردار می‌شود می‌باشد.
البته شایان توجه است که آن دسته از بهانه‌هایی که برای آن حکم نیز در نظر گرفته شده بود و تفاوت دیه زن و مرد کاملا عادلانه و تا حدودی به نفع زنان به‌شمار آمده بود، برای این موضوع نیز گفته شده است.
درست است که به صورت تئوریک این مسائل وجود دارد اما در عمل می‌بینیم که در بسیاری از موارد، فرزندان دختر به صورت مداوم و بیشتری از پدر و مادر خود حمایت و نگهداری می‌کنند و نمی‌شود در این مسئله تفاوتی قائل شد. همچنین در رابطه با مهریه و نفقه و… خیلی از مردان هستند که با اینکه این موارد از وظایف قانونی‌شان محسوب می‌شود اما از پرداخت آن‌ها سر باز می‌زنند و یا اصلا در برخی مواردی که خود فرد درخواست کرده که نفقه و مهریه و اجرت‌المثل دریافت نکند و در عوض، حقوق قانونی‌اش در شرایط ضمن عقد آورده شود و از حقوق برابری در ازدواج برخوردار شود می‌بینیم که هیچ وظیفه‌ای از این بابت برای مردان وجود ندارد.
به نظر می‌رسد کسی که این اقدام را هم انجام داده باشد تا مقداری به برابری دست یابد هم، در قسمت‌های دیگری کماکان حقوقش پایمال شده و تنها به سبب جنسیتش حقوق نابرابری برایش در نظر گرفته شده است.
اگر کسی فوت کند و فرزند نداشته باشد و فقط نوه برایش باقی مانده باشد، به میزان سهم‌الارث پدر یا مادر آن نوه به او سهم الارث می‌رسد. برای مثال اگر میت یک دختر و یک پسر را دارا بوده باشد که قبل از وی فوت کردند، به میزانی که پسر قرار بوده ارث ببرد به فرزندش می‌رسد و همچنین به میزانی که فرزند دخترش قرار بوده ارث ببرد به نوه‌اش می‌رسد و این هم مربوط به موضوع ارث بردن نوه از پدربزرگ در صورت فوت مادرش می‌باشد.
لازم به ذکر است که در این موضوع هیچ فرقی ندارد که نوه دختر باشد یا پسر باشد، یعنی اگر فرزند پسر وی دارای یک دختر بوده باشد، به دختر او دو سوم سهم‌الارث و اگر فرزند دختر مرحوم یک پسر داشته باشد، به پسر او یک سوم سهم‌الارث می‌رسد. چرا که همانطور که پیش‌تر ذکر کردیم، در ارث، سهم فرزند پسر دو برابر فرزند دختر می‌باشد و این قانون در صورتی که خود فرزند فوت کرده باشد نیز برای فرزندش اعمال می‌شود و فرقی ندارد که جنسیت اولادش چه باشد.
