پلیس و در مفهومی کاملتر، کارکنان نیروی انتظامی، ضابطان دادگستری محسوب میشوند که از طرف بازپرس یا دادستان یا هر مرجع قضایی جهت انجام وظایفی ازجمله دستگیری و تعقیب متهمین، جمع آوری ادله و مدارک جرم، انجام تحقیقات پیرامون جرم ارتکابی و…مامور می باشند. قبل از ورود به بحث جرایم کارکنان نیروی انتظامی و ضابطان دادگستری ذکر این نکته لازم است که هرچند پلیس دارای اختیاراتی از سوی مقام قضایی در ارتباط با متهمین می باشند ولی در برخورد با اشخاص، موظف است ضوابط و مقرراتی را نیز به دقت رعایت نماید. برای مثال: ضابطان دادگستری یا همان ماموران کلانتریها، ادارات آگاهی ، ماموران وزارت اطلاعات یا بسیج و… که به هر طریق مامور به انجام برخی از دستورات مقامهای قضایی در ارتباط با متهمین و بزه کاران هستند، حق ندارند برای گرفتن اقرار، متهم را مورد ضرب و شتم قراردهند و یا بدون داشتن مجوز موردی قضایی، وارد منزل مسکونی اشخاص شوند و یا با بکاربردن الفاظ رکیک موجبات هتک حیثیت و آبروی اشخاص را فراهم آورند.
در صورت ارتکاب چنین تخلفاتی از جانب مامورین، می توان به راحتی از آنها شکایت نمود. در این مقاله ضمن بررسی جرایم کارکنان نیروی انتظامی، نحوه شکایت از پلیس و سایر مسایل پیرامون آنها را بررسی می نماییم.
گاها اشخاص از برخورد نامناسب مامورین پلیس به ویژه در برخورد با اشخاص، خصوصا حجاب زنان، پوشش جوانان و راکبان موتورسیکلت ها و… گلایه دارند و پیش آمده که زنان و دخترانی که به علت بدحجابی، مامورین قصد بازداشت آن ها را داشته اند، که به دلیل مقاومت، با برخورد فیزیکی یا توهین از ناحیه مامور مواجه شده اند. هرچند مامورین نیروی انتظامی در خصوص حقوق شهروندی و حفظ کرامت ، عزت و آبروی متهمین آموزش هایی را می بینند، لیکن در مواردی ممکن است حقوق اشخاص توسط آن ها نقض شود. نقض حقوق شهروندی توسط پلیس و ضابطان نه تنها مجاز نمی باشد بلکه جرم محسوب و قابل مجازات نیز می باشد.
مامورین انتظامی حق افشای اطلاعات پرونده از جمله: نام متهمین و یا شاکی، اسامی مطلعین، محل اقامت و سایر اطلاعات پرونده را جز در مواردی که قانون مقرر کرده است را ندارند، لذا تخلف ضابطان از این مقرره، موجب محکومیت انتظامی می باشد.
مامورین انتظامی و ضابطین دادگستری در بازجویی های خود، حق اجبار یا تهدید متهم، استفاده از کلمت توهین آمیز، طرح سوالات اغفال کننده، و سوالات خارج از موضوع اتهام را ندارند و اظهارات متهم که ناشی از شکنجه و تهدید و اجبار باشد معتبر نیست و محاکم به آنها توجه نخواهند نمود.
ضابطان دادگستری در جرایم غیر مشهود، بدون کسب نظر از دادستان حق بازداشت متهم را ندارند. در جرایم مشهود نیز بیش از ۲۴ ساعت حق بازداشت متهم را نخواهند داشت. (در خصوص جرایم مشهود در انتهای مقاله توضیحات لازم را خواهیم داد).
مامورین انتظامی و ضابطین دادگستری، حق ورود به منازل، اماکن تعطیل و بسته و تفتیش آنها، همچنین بازرسی اشخاص و اشیاء را بدون مجوز مقام قضایی ندارند مگر آنکه جرم مشهود باشد.
تخلفات فوق همگی از جرایم کارکنان نیروی انتظامی محسوب شده و برابر با قوانین کیفری و به شرح آتی موجب مجازات پلیس یا ضابط مربوطه خواهد شد.
چنانچه مامورین انتظامی مرتکب تخلفاتی از جمله نقض حقوق شهروندی، توهین و فحاشی، ضرب و شتم، بازداشت غیر قانونی و تهدید و شکنجه گردند، علاوه بر محکومیت های انتظامی، به موجب ماده ۵۷۰ قانون مجازات اسلامی، به انفصال از خدمت و محرومیت یک تا پنج سال از مشاغل حکومتی و همچنین به حبس از دو ماه تا سه سال محکوم خواهند شد.
همچنین در صورتی که جرم ارتکابی مامور انتظامی، تحت عناوینی از قبیل توهین یا افترا قرار بگیرد نیز به موجب مواد مختلف از جمله ماده ۶۰۸ قانون مجازات اسلامی قابل مجازات است. در صورتی که ماموربرخلاف وظایف خود اشخاص دخیل در پرونده را مورد آزار و ضرب قرار دهد نیز علاوه بر دیه محکوم به زندان نیز خواهند شد.
بازرسی ناجا یکی از نهادهای انتظامی است که درون خود سازمان اصلی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران و زیر نظر فرماندهی کل نیروی انتظامی فعالیت دارد و وظیفه این قسمت بررسی و پیگیری تخلفات پرسنل نیروی انتظامی است. کلیه اشخاص میتوانند در صورت بروز یا مشاهده هرگونه تخلف از مامورین، مراتب را به بازرسی ناجا منعکس نمایند.
سازمان حفاظت اطلاعات نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران، سامانه ای برای رسیدگی به تخلفات پرسنل و البته مجموعه های زیر نظر ناجا دارد، اما وظایف این سازمان خیلی خطیرتر و البته سنگین تر از این موضوعات است . دقت کنید که در وهله اول سازمان حفاظت اطلاعات ناجا زیر نظر مستقیم مقام رهبری است و مجموعه ای کاملا مستقل از نیروی انتظامی محسوب میشود که وظیفه نظارت های امنیتی روی سازمان ناجا رو بر عهده دارد.
علاوه بر دو مورد فوق، برای جرایمی نظیر توهین و فحاشی و یا ضرب و شتم مامور انتظامی یا ضابط دادگستری، می توانید به دادسرای محل وقوع جرم مراجعه نموده و ضمن تنظیم شکواییه و یا به صورت شفاهی اعلام جرم نمایید. همچنین می توانید با مراجعه به دفتر خدمات الکترونیک قضایی شکایت خود را تسلیم نمایید.
منظور از جرم مشهود، وقوع جرم با شرایط زیر است:
الف: چنانچه جرم در منظر ضابطان دادگستری واقع شود یا ماموران یاد شده بلافاصله در محل وقوع جرم حضور یابند و یا آثار جرم را بلافاصله پس از وقوع مشاهده کنند می توانند متهم را بازداشت نمایند.
ب: بزه دیده یا دو نفر یا بیشتر که ناظر وقوع جرم بوده اند، حین وقوع جرم یا بلافاصله پس از آن، شخص معینی را به عنوان مرتکب جرم معرفی نماید.
ج: بلافاصله پس از وقوع جرم، علائم و آثار واضح یا اسباب و ادله جرم در تصرف متهم یافت شود و یا تعلق اسباب و ادله یاد شده به متهم محرز شود.
ت: متهم بلافاصله پس از وقوع جرم، قصد فرار داشته یا در حال فرار باشد یا بلافاصله پس از وقوع جرم دستگیر شود.
ث: جرم در منزل یا محل سکونت افراد، اتفاق افتاده یا در حال وقوع باشد و شخص ساکن، در همان حال یا بلافاصله پس از وقوع جرم، ورود ماموران را به منزل یا محل سکونت خود درخواست نماید.
چ: چنانچه متهم بلافاصله پس از وقوع جرم، خود را معرفی کند و وقوع آن را خبر دهد نیز مامورین حق بازداشت وی را دارند.
خ: متهم ولگرد باشد و در آن محل نیز بدنام باشد.
