به هر دلیلی که فرد پس از رشد و رسیدن به سن قانونی از نام کوچک خود راضی نباشد به شرط قانع نمودن قاضی می تواند آن را تغییر دهد. البته باید توجه داشت که در سیستم حقوقی فعلی به دلیل غلبه تعصبات مذهبی امکان تغییر نام های مذهبی خاص و مقدس وجود ندارد. برای تغییر اسم کوچک در شناسنامه یا باید مطابق ماده ۲۰ قانون ثبت احوال به آن اداره مراجعه نمود و یا در صورت عدم حصول نتیجه از آن روش یا عدم پذیرش درخواست از سوی آن اداره می توان با طرح دعوای حقوقی در دادگاه اجبار اداره ثبت احوال به تغییر نام مورد نظر در شناسنامه را درخواست کرد.
ماده ۲۰ قانون ثبت احوال کشور در خصوص تغییر اسم انتخاب نام با اعلام کننده است، برای نام گذاری یک نام ساده یا مرکب ( حسین ، محمد مهدی و مانند آن ) که عرفا” یک نام محسوب می شود انتخاب خواهد شد.
تبصره ۱ : انتخاب نامهائی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می گردد و همچنین عناوین و القاب و نام های زننده و مستهجن یا نامتناسب با جنس ممنوع است.
تبصره ۲ : تشخیص نام های ممنوع با شورای عالی ثبت احوال می باشد و این شورا نمونه های آن را تعیین و به سازمان اعلام می کند.
تبصره ۳ : انتخاب نام در مورد اقلیتهای دینی شناخته شده در قانون اساسی تابع زبان و فرهنگ دینی آنان است.
تبصره ۵ : ذکر سیادت در اسناد سجلی ساداتی که سیادت آنان در اسناد سجلی پدر و یا جد پدری مندرج باشد و یا سیادت آنان با دلائل شرعی ثابت گردد الزامی است، مگر کسانی که خود را سید ندانند و یا عدم سیادت آنان شرعا” احراز شود.
به موجب ماده ۲۰ قانون ثبت احوال و تبصره های آن انتخاب نامهای زیر ممنوع و دارندگان آنها می توانند با رعایت مقررات مربوطه نسبت به تغییر اسم کوچک در شناسنامه اقدام نمایند:
وهمینطور موارد زیر:
نکته: تغییر نام برای اولین بار امان پذیر میباشد، نامی که درخواست تغییر آن داده می شود جزو اسامی مقدس نباشد و یا چنانچه نام مقدس است با نام مقدس دیگری تقاضای تغییر داده شود، همچنین جهت اثبات در دادگاه الزاماً نیاز به استشهادیه و حضور شهود در محضر دادگاه می باشد و نکته آخر اینکه شخص می تواند در محل سکونت خود نیز تقاضای خود را مطرح نماید هرچند اداره ثبت احوال مربوطه، در آن حوزه یا شهر واقع نشده باشد که در اینصورت مرجع رسیدگی یک نسخه از دادگاه و ضمائم را برای اداره مربوطه (در هر نقطه از کشور) ارسال می نماید و اداره مزبور در فرجه مقرر نسبت به ارائه لایحه دفاعیه اقدام خواهد نمود.
هزینه تغییر اسم کوچک در شناسنامه جزو دعاوی غیرمالی محسوب می شود.
دغدغه اصلی که برای افراد خواهان تغییر نام و نام‌خانوادگی وجود دارد مرتبط با مشکلات بعد از آن است. نمی‌توان گفت که این موضوع بی‌اهمیت و بی‌ارزش است. چراکه از اهمیت زیادی برخورد است زیرا اگر مشکلات زیادی داشته باشد تغییر ندادن آن منفعت بیشتری خواهد داشت.
اولین موردی که می‌بایست درباره آن صحبت کنیم درباره مدارک و دیگر اسناد است. احتمالاً با خود فکر کرده اید که با تغییر اسم تکلیف دیگر اسناد و مدارک چه می‌شود. همان طور که حدس می‌زنید مدارک و اسناد با نام قبلی بی‌ارزش می‌شوند و می‌بایست نسبت به تغییر آنها هم اقدام کرد. پس با نشان دادن شناسنامه و توضیحاتی که در آن نوشته شده است تمامی مدارک را برایتان به روز خواهند کرد. تنها باید توجه داشته باشید که این تغییر و به روز کردن اسناد یک بار اتفاق می‌افتد. از این رو شما قادر به تغییر آن به صورت مجدد نخواهید بود بنابراین توصیه می‌شود دقت به خرج دهید.
یک دیگر از دغدغه‌هایی که ممکن است برای افرادی که تغییر اسم کوچک در شناسنامه دارند مربوط به محرومیت از ارث است. شاید گمان کنید با تغییر نام و نام‌خانوادگی به دلیل نداشتن شباهت به نام پدر از ارث محروم خواهید شد. خوشبختانه این معضل به هیچ عنوان وجود نخواهد داشت زیرا در قسمت توضیحات شناسنامه به تغییر نام و نام‌خانوادگی اشاره می‌شود. از این رو هیچ شخصی نمی‌تواند نسبت به ارث و میراث حقی را از شما ضایع گرداند. چراکه به صورت قانونی این مورد در شناسنامه ذکر شده و جای نگرانی وجود نخواهد داشت.
