بر اساس قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران همه شهروندان حق داشتن وکیل در دادگاه ها را دارند، علاوه بر این هیچکس نباید به دلیل عدم توانایی مالی از حق داشتن وکیل محروم شود. اما در عمل شاهدیم برخی از شهروندان به دلیل عدم اطلاع کافی یا مشکلات اقتصادی نمی توانند از خدمات وکلا استفاده کنند. در این شرایط برای اینکه این حقوق مذکور در قانون اساسی برای این شهروندان تامین شود قانونگذار دو تاسیس حقوقی به نام های وکیل تسخیری و وکالت معاضدتی پیش بینی کرده است. در این نوشتار از مجله حقوقی موسسه دادمان ابتدا به تعریف مفهوم وکالت تسخیری و وکالت معاضدتی می پردازیم و ضمن بیان تفاوتشان راههای درخواست وکیل تسخیری را مورد بحث قرار می دهیم.
مفهوم وکالت تسخیری چسیت؟
وکالت تسخیری وکالتی است که از طرف دادگاه در امور کیفری برای دفاع از متهم به وکلا ارجاع می شود.
مفهوم وکالت معاضدتی چیست؟
وکالت معاضدتی وکالتی است که از طرف کانون وکلای دادگستری یا مرکز امور مشاوران حقوقی، وکلا و کارشناسان قوه قضائیه برای امور حقوقی با رعایت مقررات فصل دوم آیین نامه قانون وکالت مصوب ۱۹/۳/۱۳۱۶ به وکلا ارجاع می شود.
قانونگذار برای حمایت از حقوق مردم دو نهاد را در نظر گرفته که وکالت تسخیری و دیگری وکالت معاضدتی نام دارد. این دو نهاد تفاوت هایی با یکدیگر دارند که به شرح زیر است:
♦ وکالت تسخیری در امور کیفری و وکالت معاضدتی در امور حقوقی به کار می رود. این مهم ترین تفاوت این دو نهاد است اما تفاوت های دیگری نیز دارند.
♦ وکالت تسخیری، وکالتی است که از متهم به عمل می آید، یعنی به شاکی در پرونده های کیفری وکیل تسخیری تعلق نمی گیرد و در صورت استطاعت مالی، شاکی نمی تواند درخواست وکیل تسخیری داشته باشد تا از حق وی دفاع کند. اما برای متهم امکان تعیین وکیل تسخیری وجود دارد.
در حالی که در وکالت معاضدتی بیشتر خواهان پرونده درخواست وکیل معاضدتی می کند ولی خوانده پرونده هم می تواند این درخواست را داشته باشد. بنابراین وکیل تسخیری صرفا برای متهم انتخاب می شود.
♦ در همه پرونده ها و با هر موضوع شکایتی امکان تعیین وکیل تسخیری نیست. در قانون البته از نحوی متن ماده ۱۸۶ و تبصره این ماده که در قانون آیین دادرسی کیفری تنظیم شده می توان استنباط کرد که برای هر موضوع کیفری امکان تعیین وکیل تسخیری وجود دارد، اما در عمل چون قانون مواردی را به عنوان موارد الزامی تعیین وکیل تسخیری مشخص کرده در سایر موارد که غیر الزامی است ما در رویه عملی دادگاه ها ندیده ایم که وکیل تسخیری برای متهم تعیین شود.
در عین حال از نظر قانونی منعی وجود ندارد، بنابراین برای موارد غیر الزامی هم اگر متهم تقاضای وکیل برای خود داشته باشد و مطرح کند که توانایی گرفتن وکیل را ندارد، دادگاه این خواسته را اجابت و برای وی وکیل تسخیری تعیین می کند. آن مواردی که مهم است و قانونگذار گفته که باید الزاما برای متهم وکیل تعیین شود، مواردی است که مجازات های سنگینی برای آن در نظر گرفته شده مثل اعدام، حبس ابد، حبس های طولانی مدت و … در این موارد حتما باید وکیل در دادرسی حضور داشته باشد و اگر متهم توان تعیین وکیل برای خود را نداشته باشد، دادگاه برای او وکیل تسخیری تعیین می کند.
♦ مرجع تعیین وکیل تسخیری دادگاهی است که به پرونده رسیدگی می کند، یعنی در همان محکمه ای که متهم محاکمه می شود قاضی همان محکمه به تقاضای متهم برای وی به انتخاب خود وکیل تعیین می کند، حتی اینکه چه کسی وکیل وی شود هم جزو اختیارات قاضی دادگاه است.
اما در مورد وکیل معاضدتی که بیان شد در امور حقوقی دخیل است، قضیه کاملا متفاوت است، به این معنی که افراد اگر مدعی هستند که توان اختیار وکیل را ندارند و وکیل می خواهند باید به کانون وکلا مراجعه کنند و از اداره معاضدت کانون وکلا تقاضای وکیل معاضدتی کنند.
دادگاه به هیچ عنوان دخالتی در تعیین وکیل معاضدتی ندارد. البته از زمان تصویب قانون حمایت از خانواده این اختیار به دادگاه داده شده است که وکیل معاضدتی برای خواهان یا خوانده پرونده های خانوادگی تعیین شود. ولی به طور کلی و اصولی این ماده دارای ایراد است. بهتر بود که این اختیار صرفا تا میزانی که دادگاه شخص را به کانون وکلا معرفی کند پیش بینی می شد. این نکته مورد توجه است که موضوع فوق تنها شامل پرونده هایی می شود که در دادگاه خانواده مطرح است نه همه پرونده ها.وکیل تسخیری
♦ در پرونده های کیفری مخصوصا در مواردی که حضور وکیل الزامی است و متهم نمی تواند برای خود وکیل اختیار کند و دادگاه برای او وکیل تعیین می کند. دادگاه به این مسئله که قابلیت دفاع از متهم وجود دارد یا خیر وارد نمی شود، به عبارت دیگر آیا متهم لیاقت دفاع دارد یا نه. متهم چه دلایل علیه وی قوی باشد چه ضعیف برای وی وکیل تسخیری تعیین می شود.
اما در وکالت معاضدتی اگر کسی بیاید و مطرح کند که توان اختیار کردن وکیل را ندارم و از کانون وکلا درخواست تعیین وکیل کند ، بر اساس قانون کانون وکلا به شرطی به این فرد متقاضی وکیل می دهد که اولا بی بضاعتی وی حتما احراز شود، دوم این موضوع باید مورد بررسی قرار گیرد که آیا ادعایی که این فرد مطرح می کند و برای آن وکیل می خواهد یک ادعای با اساس است یا خیر.
اگر دعوای پوچ یا واهی باشد، دلایلی کافی نباشد یا قابلیت پیشرفت در آن پرونده به تشخیص کانون وکلا وجود نداشته باشد با وجود بی بضاعت بودن شخص کانون وکلا بر اساس قانون باید تقاضای او را رد کند و به وی وکیل ندهد، یعنی در وکالت معاضدتی وارد در حق و ماهیت پرونده می شوند. اما در پرونده های تسخیری اساسا همین که متهم بیان کند که وکیل می خواهد دادگاه در موارد الزامی که مسلما باید وکیل تعیین کند در سایر امور هم می تواند به تقاضای شخص وکیل تعیین کند.
♦ یکی از موارد دیگری که در مورد وکالت تسخیری می توان مطرح کرد این مطلب است که در قانون آمده است در دادگاه برای متهم وکیل تعیین شود، به عبارتی متهم در دادسرا وظیفه تشکیل پرونده، تحقیقات مقدماتی، جمع آوری ادله، اظهارنظر نهایی نسبت به این متهم را در اختیار دارد، متهم اگر فاقد توانایی مالی برای اختیار کردن وکیل باشد، قوه قضائیه در این مرحله از رسیدگی به وی وکیل نمی دهد. این یک ایراد است که فرد در مرحله تحقیق به دلیل عدم توان مالی از داشتن وکیل محروم شود، در حالی که در موارد دیگر حق همراه داشتن وکیل وجود دارد و وکیل در تحقیقات مقدماتی به همراه متهم است اما حق دخالت در تحقیقات را ندارد، یعنی زمانی که دادسرا تحقیقات خود را به پایان رساند وکیل مجاز است تا از موکل خود دفاع کند.
همین میزان نقشی که قانونگذار برای وکیل در مرحله دادسرا قائل شده است، باید برای فرد بی بضاعت هم قائل می شد. در حال حاضر ما از این زاویه یک مصداق در نقض قانون اساسی داریم که شخص در مرحله دادسرا حق درخواست وکیل تسخیری ندارد، چه بسا اگر در این مرحله وکیل دخالت می کرد شاید اصلا پرونده به دادسرا نمی رفت.
♦ یکی از اهداف و فلسفه های تعیین وکیل تسخیری برای متهم، به اصطلاح توازن سلاح است، یعنی از سوی جامعه و شاکی در دادسرا با همه امکانات در پرونده حضور پیدا می کنند و چه بسا از شاکی دفاع کنند و تحقیقات انجام دهند تا بتوانند اتهام متهمرا اثبات کنند. اما از طرف متهم، اگر کسی نباشد که از وی دفاع کند و خود هم توانایی علمی و عملی نداشته باشد، این نابرابری در دادرسی ایجاد می کند و برای رفع این نابرابری است که وکیل تسخیری تعیین شده است. اما در مرحله دادسرا اگر وکیلی برای متهم وجود نداشته باشد چه بسا دادسرا مطلق العنان علیه متهم اقدام کند و این با دادرسی عادلانه و منصفانه مغایرت دارد.
وکیل تسخیری به وسیله متهمی که در دادگاه مشغول محاکمه است، تقاضا می شود آن هم فقط از قاضی که در حال محاکمه وی در دادگاه است. این موضوع هیچ ارتباطی به کانون وکلا ندارد اگر چه وکیل از کانون وکلا انتخاب می شود اما مراجعه تقاضا کننده به کانون وکلا مربوط نمی شود و به شخص قاضی در زمان محاکمه مربوط است و تعیین وی هم اصولا با دادگاه است. اما در کانون وکلا هم کمیسیونی به عنوان کمیسیون وکلای تسخیری وجود دارد.
در صورتی که قوه قضائیه از کانون وکلا بخواهد که برای چنین اشخاصی وکیل تعیین کنند، توانایی این کار وجود دارد اما در کل کانون وکلا به تنهایی وارد مسئله وکلای تسخیری نمی شود. بلکه حتما برای این کار باید تقاضایی از قوه قضائیه وجود داشته باشد.
کانون وکلای مرکز از دو زاویه خدمات حقوقی رایگان به مردم ارائه می کند :
اول مشاوره حقوقی رایگان به مراجعان است و دیگری تعیین وکیل معاضدتی و رایگان برای افراد بی بضاعت است.
در این قسمت هر روزه افراد مراجعه کننده ای وجود دارند که ادعا می کنند توان مالی ندارند و احتیاج به وکیل دارند. کانون در ساختمان معاضدت خود که در ساختمان سعدی جنوبی روبروی مسجد قائم واقع شده است تقاضاها دریافت و ثبت می شود، وکلای با تجربه و با سابقه این درخواست ها را بررسی می کنند که آیا مراجعه کننده حق دارد. در صورت احراز برای دفاع از آن حق با تعیین وکیل برای وکالت معاضدتی یا تسخیری موافقت می کنند و از میان وکلای کانون وکلا که توانایی علمی و تخصص و سابقه کارش با آن پرونده تناسب داشته باشد شخصی انتخاب می شود. وی به عنوان وکیل معاضدتی در دادگاه حاضر می شود و بدون دریافت هیچ وجهی به عنوان حق الوکاله از موکل خود دفاع می کند.
وکیل تسخیری برای طلاق در مواردی که زوجین از نظر مالی توانایی پرداخت حق الوکاله را ندارند، از طرف دادگاه انتخاب می شود. طلاق جزء پرونده هایی است که با حضور وکیل بهتر انجام می شود، از طرفی نیز مطابق با قانون اساسی ایران هیچ فردی نباید به علت عدم توانایی مالی از حضور وکیل بی بهره باشد. از آن جا که بسیاری از افراد در رابطه با وکیل تسخیری برای طلاق اطلاعات کافی ندارند، ما در این ادامه این نوشتار قصد داریم به تمام موارد و شرایط وکیل تسخیری برای طلاق بپردازیم.
حضور وکیل آگاه و با تجربه برای دفاع از کلیه حقوق مادی و معنوی اشخاص جامعه از جمله حقوقی است که برای همه شهروندان در نظر گرفته شده است. در موضوع پرونده طلاق نیز مانند دیگر پرونده های حقوقی برای افرادی که وکیل خصوصی اختیار نکرده اند، وکیل تسخیری برای طلاق در نظر گرفته شده است. یکی از دغدغه افرادی که وکیل تسخیری برای طلاق اختیار می کنند این است که آیا وکیل موردنظر مانند یک وکیل خصوصی دلسوزانه به پرونده آن ها رسیدگی می کند؟ آیا وکیل تسخیری برای طلاق تمام تلاش خود را برای دفاع از موکل انجام می دهد؟
♦ وکیل در وکالت تسخیری برای طلاق موظف است در تمامی جلسات دادگاه مربوط به طلاق حضور یابد و تمامی فعالیت خود را درست مانند یک وکیل خصوصی انجام دهد. با این تفاوت که هیچ حق الزحمه ای از موکل دریافت نمی کند.
♦ همان طور که در هر حیطه کاری افراد می بایست به وجدان کاری و تعهدات خود پایبند باشند، در رابطه با وکالت تسخیری برای طلاق نیز وجدان کاری در اولویت است. با همه این اوصاف اغلب مردم تصور دارند که وکیل تسخیری برای طلاق به اندازه وکیل شخصی اهمیت چندانی به پرونده طلاق نمی دهد.
مطالبه ی مهریه از جمله دعاوی خانوادگی به شمار می آید که به کمک وکلای تسخیری برای طلاق قابل رسیدگی می باشد، اما برای این منظور زن می بایست ابتدا با مشاوره وکیل و یا کمک از وکیل تسخیری برای طلاق دادخواست خود را تنظیم کرده و در آن همسر را با عنوان خوانده و خود را به عنوان خواهان معرفی نماید.
در این دادخواست قسمتی به نام ادله در نظر گرفته شده است که در آن مدارک لازم پیوست می شود. در قسمت شرح دادخواست زن باید به کمک وکیل تسخیری برای طلاق و یا خود به تنهایی تقاضای مطالبه مهریه را به صورت کامل و واضح قرار دهد. در این میان بهترین وکیل تسخیری برای طلاق به زن متذکر می شود که اگر احتمال از دسترس خارج کردن اموال مرد می باشد، باید ابتدا دادخواستی مبنی بر صادر کردن حکم تامین مهریه به دادگاه ارائه دهد. سپس به طور هم زمان برای توقیف اموال همسر تقاضا دهد.
در صورت معرفی دارایی شوهر توسط زن، به سرعت برای توقیف دارایی اقدام می شود. در صورتی که مرد هیچ دارایی نداشته باشد و تنها دارایی او حقوقش باشد، ماهانه یک چهارم آن به عنوان مهریه به زن تعلق می گیرد و تا هنگامی که همه ی مهریه به طور کامل پرداخت نشده است، زوج حق خروج از کشور را نخواهد داشت. در نظر داشته باشید چنانچه مهریه زن سکه و یا طلا باشد، به قیمت همان روزی که مطالبه می کند محاسبه می گردد.
وکیل تسخیری برای مواد مخدر چگونه تعیین میگردد؟ اگر متهمی وکیل تسخیری بخواهد باید چکار کند؟ وکیل تسخیری برای چه جرایمی درنظر گرفته میشود؟ قانون برای چه متهمانی وکیل تسخیری تعیین میکند؟
موسسه حقوقی و داوری سروش نافع دادمان در راستای تکلیف اخلاقی خود مبنی بر برقراری عدالت و کمک به نیازمندان آماده ارائه خدمات حقوقی از جمله اعلام وکالت از طرف موکلی میباشد که وفق قانون مشمول اخذ وکیل تسخیری نمیباشد. به عبارت دیگر، به دلیل حساسیت این موضوع و این دسته از انواع جرایم مربوط به مواد مخدر، وکیل متخصص مواد مخدر با دریافت کمترین هزینه نسبت به قبولی وکالت از جانب شما اقدام خواهد نمود. هم اکنون با موسسه حقوقی و داوری سروش نافع دادمان تماس حاصل نموده و صحبت با وکیل متخصص مواد مخدر را خواستار شوید:
دادگاه پس از احراز صلاحیت متهم و برقراری مقررات لازمه، به کانون وکلای دادگستری مربوطه اعلام میدارد که برای کدام متهم و در چه پرونده کیفری با موضوع جرایم مربوط به مواد مخدر نیاز به وکیل پایه یک دارد. سپس کانون وکلای مربوطه، بعنوان مثال در شهر تهران، کانون وکلای مرکز برای متهم وکیل تعیین کرده و مشخصات وکیل را به دادگاه اعلام میدارد.
مراتب تعیین وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر به اطلاع وکیل نیز میرسد. پس از ابلاغ لازمه مبنی بر اعلام نظر در خصوص مادتین ۳۸۷ و ۳۸۸ به وکیل تسخیری، وی در شعبه حاضر شده و پرونده را مطالعه مینماید. از این به بعد جلسه رسیدگی در دادگاه بدون حضور وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر تشکیل نشده و وکیل تسخیری الزام به حضور دارد.
وکیل تسخیری پرونده مواد مخدر میتواند مراتب عذر موجه برای عدم حضور خود در جلسه رسیدگی را محکمه تقدیم نماید.
وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر بر حسب درجه جرم و اتهام متهم معین میگردد. بعنوان مثال اگر کسی متهم به حمل و نگهداری یا خرید و فروش ۱۰۰ گرم شیشه یا هروئین باشد الزاما وفق قانون، میبایست برای وی وکیل تسخیری معین گردد. زیرا مجازاتهای جرایم مربوط به مواد مخدر که دربردارنده اعدام ( سلب حیات ) حبس ابد یا حبس تعزیری درجه ۳ و بالاتر باشند، مشمول مقررات مربوط به داشتن وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر میگردند.
بهترین دفاع وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر چه خواهد بود؟ حسب پیچیدگی که پرونده های کیفری با موضوع مربوطه به جرایم مواد مخدر دارا میباشد، دفاع از اتهام انتسابی به موکل نیز دارای حساسیت و پیچیدگی و ظرافت مخصوص به خود میباشد. در پرونده کیفری تحت عنوان اتهامی کشف ۱۵۰ گرم تریاک از مغازه و تعلق مواد به متهم وفق اظهار و اقرار وی، مشاهده گردید که متهم در برگه های بازجویی نزد بازپرس به فروش مواد آنهم به مدت ۱ سال بصورت روزانه اقرار نموده است.
وکیل تسخیری مواد مخدر این مطلب را مورد بررسی قرار داده و از این منظر از موکل خویش دفاع مینماید که اتهام حمل و نگهداری ۱۵۰ گرم تریاک با فروش روزانه آن از ۱ سال پیش تفاوت بسیاری داشته و مجازات بسیار سنگینی رابه موکل بار مینماید! با انجام دفاع شایسته و قانونی از صدور حکم ناعادلانه پیشگیری میشود.
اگر اتهام متهم مشمول مقررات تعیین وکیل تسخیری در جرایم مواد مخدر نگردید، بازهم توصیه میشود که حتما از مشاوره حقوقی وکیل متخصص مواد مخدر پس از مطالعه پرونده خود به ید ایشان بهره مند شوید.
