در صورت عدم ثبت رجوع پس از گذشت یک ماه از عده، توسط زوج، زوجه می تواند دادخواستی در این راستا تنظیم نماید. اما در ابتدا باید به اثبات رجوع از طلاق اقدام نماید. رجوع در طلاق، یک طرفه و با اراده مرد و بعد از طلاق رجعی و در برخی از موارد، پس از طلاق بائن صورت می گیرد. رجوع نیاز به تشریفات خاصی ندارد اما باید واقعه رجوع اثبات گردد. در ایام عده، مابقی شرایط ایام زوجیت، باقی می ماند و همچنین نفقه نیز به زوجه تعلق می گیرد. تنها تشریفات لازم برای ثبت رجوع، ثبت آن، یک ماه بعد از عده، در دفاتر اسناد رسمی می باشد.
رجوع از طلاق در قانون، دارای شرایطی می باشد که از جمله می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
به طور کلی باید بیان کرد رجوع ، نیازی به خواندن دوباره عقد نکاح ندارد. با هر لفظ و یا عملی، رجوع از طلاق، محقق می گردد ولی طبق قانون، رجوع از طلاق را باید به ثبت برسانید. شخص قانون گذار، مرد را موظف نموده است که در طول یک ماه از تاریخ رجوع، آن را به ثبت برساند. در صورت به ثبت نرساندن رجوع از طلاق، مجازاتی را به دنبال دارد.
پایان قانونی ازدواج و انحلال عقد دائم و جدا شدن زوج و زوجه از یکدیگر طلاق نام دارد که پس از جاری شدن صیغه طلاق صورت می گیرد. در قانون، طلاق با توجه به قابلیت رجوع بعد از طلاق یا عدم قابلیت آن، به دو نوع طلاق بائن و طلاق رجعی تقسیم بندی می شود. در ذیل به بررسی این موارد پرداخته ایم.
در این نوع طلاق، زوج می تواند در مدت عده زن، به صورت کلامی و گفتار و یا انجام فعلی، از طلاق رجوع نماید. در این مورد نیازی به دوباره خواندن صیغه عقد میان زوج و زوجه نمی باشد. در واقع با رجوع مرد، حکم طلاق میان آن دو، باطل می گردد. در این صورت زوج می تواند مجددا با زوجه زندگی کند.
قابل ذکر است در طلاق رجعی، مجوز رجوع مرد به زن در مدت عده، نیازمند رضایت زن نمی باشد. در واقع، زوج می تواند در مدت زمان عده، بدون نیاز به ازدواج مجدد، و ثبت کردن آن، به زوجه رجوع نماید.
طلاق خلع، یکی از انواع طلاق است که به علت کراهت زوجه از زوج و با بخشش مالی به زوج انجام می شود. در این صورت موافقت زوج برای طلاق جلب می شود. این مالی که زوجه به زوج می بخشد، قسمتی از مهریه، تمام و یا بیشتر از آن می باشد. رجوع پس از طلاق رجعی خلع، اگر زوجه در مدت عده، مهریه بخشیده شده خود را مطالبه کند، می تواند اتفاق افتاد.
اگر زوجه، در طلاق بائن، یائسه یا باکره باشد، عده به وی تعلق نمی گیرد. طلاق و بخشش مهریه به دو طرف، قطعی شده و نمی توانند از آن رجوع کنند. لازم به ذکر است که اگر زوجه، عده داشته و همچنین از مهریه بخشش شده خود، رجوع نماید، در این مورد، طلاق بائن به طلاق رجعی تبدیل می گردد.
در این نوع طلاق، زوج و زوجه از یکدیگر، ارث نخواهند برد. زوجه نیز موظف است پس از اجرای صیغه طلاق، خانه زوج را ترک کند. زوجه نیز اگر عده نداشته باشد، می تواند بلافاصله پس از طلاق ازدواج کند.
شرایط رجوع پس از طلاق بائن
در طلاق نوع خلع یا مبارات، اگر زوجه در دوران عده پس از طلاق، به فدی های که به زوج پرداخته، رجوع کرده و سپس آن را پس بگیرد، در آن صورت رجوع طلاق بائن برای مرد به وجود خواهد آمد که زوج می تواند به زوجه رجوع کند.
شرایط رجوع طلاق خلع
طلاق خلع از انواع طلاق بائن می باشد. در این صورت زوج، نمی تواند در دوران عده طلاق به زوجه رجوع کند. در صورتی که زن با فدی های که به مرد داده، رجوع کند و آن را پس بگیرد، حتی با وجودی که مرد خشنود نباشد، در این صورت، رجوع زوج در دوران عده به زوجه امکان پذیر خواهد بود. لازم به ذکر است زوجه نیز در دوران عده، اجازه رجوع به فدیه را دارد.
رجوع از طلاق در طول مدت عده زن امکان پذیر می باشد. در زیر به بررسی مدت زمان رجوع پس از طلاق رجعی و طلاق خلع می پردازیم.
طبق قانون مدنی ماده ۱۱۵۱ عده این نوع طلاق، سه طهر می باشد. به این معنی که زن، سه مرتبه، عادت ماهیانه شده و از آن پاک بشود. در مورد زنان آبستن نیز، مدت زمان عده، مدت وضع حمل آن ها می باشد حتی اگر کمتر یا بیشتر از سه طهر باشد. زنانی نیز که به سبب بیماری یا دلایل مختلف عادت ماهیانه نبینند در چنین حالتی باید سه ماه عده نگه داشته شود.
با توجه به نکات فوق، در صورت پایان یافتن عده زوجه، زوج دیگر حق رجوع به زوجه را ندارد. در صورتی که زوجین، قصد رجوع به یکدیگر را داشته باشند، بایستی پس از اتمام زمان عده، به دفتر ازدواج مراجعه کرده و مجددا عقد نکاح را بین خودشان بخوانند.
زوجه در طول زمان عده که سه طهر می باشد، می تواند به آن چیزی که به شوهر بخشش کرده است که در واقع بخشی از مهریه می باشد، رجوع کرده و آن را پس بگیرد. اگر چه مرد راضی نباشد.
نحوه ثبت رجوع پس از طلاق، در طلاق رجعی و طلاق خلع متفاوت می باشد. در ذیل به بررسی هر کدام به طور جداگانه می پردازیم؛
رجوع پس از طلاق رجعی
در این نوع طلاق، مدت زمان رجوع از طلاق تا پایان عده زوجه می باشد. با رجوع زوج دیگر نیاز به ازدواج مجدد و ثبت آن در دفترخانه ازدواج نمی باشد. نکته قابل ذکر این است که اگر مرد، پس از اتمام زمان عده، قصد رجوع دارد، باید اقدام به ازدواج مجدد کرده آن را در دفترخانه رسمی ازدواج ثبت نماید.
رجوع پس از طلاق خلع
رجوع در این نوع طلاق از طرف زوجه صورت گرفته که وی بایستی در مدت عده، مهریه بخشیده شده خود را از زوج بخواهد. نسبت به ثبت کردن رجوع نیز باید به دفترخانه رسمی، که طلاق در آن ثبت شده است، مراجعه کرده و رجوع به مابذل نماید.
عدم ثبت نمودن رجوع، جرم بوده و مجازاتی نیز به دنبال خواهد داشت. طبق قانون حمایت از خانواده، اگر مردی بدون ثبت نمودن در دفاتر رسمی، تا یک ماه بعد از رجوع از طلاق، امتناع نماید، علاوه بر ثبت رجوع از طلاق، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج که در حدود هجده میلیون تومان می باشد و یا حبس تعزیری درجه هفت که شامل نود و یک روز تا شش ماه حبس می باشد، محکوم می شود .
اگر طلاق صوری باشد، از جهتی که زوجین صرفا برای بهره مند شدن از مزایای قانون مانند دریافت مستمری زوجه از پدر فوت شده، طلاق گرفته اند، شخص قانونگذار، رجوع را الزامی می داند.
همان طور که بیان کردیم، برای انجام رجوع، به تشریفات خاصی نیاز نمی باشد اما برای آن که منشا اثر باشد و بتوان وجود و انشای آن را اثبات کرد، باید اثبات رجوع برای طرف دیگر و در صورت اختلاف و مراجعه به دادگاه، برای دادگاه نیز محرز باشد. اثبات رجوع از طریق ادله قانونی صریح و آشکار و اگر برای هر کدام از مصادیق رجوع، مانع قانونی وجود نداشته باشد، در این صورت ممکن می شود. برای اثبات و تایید نمودن رجوع، بایستی رابطه حقوقی طرفین، مبنی بر آن که هبه می باشد، اثبات گردد. چرا که امکان دارد طرف دیگر، وجود رابطه را عقدی غیر از عقد هبه عنوان کند.
لازم به ذکر است در صورتی که در عقد هبه، شخص متهب، اقرار کند که واهب، مال موهوبه را مسترد کرده و از آن رجوع کرده است و عقد هبه اثبات شود. در این صورت، اقرار وی، نافذ خواهد بود. در بقیه مواردی که رجوع منحل می شود، اقرار، منشا اثر می باشد.
با توجه نمودن به قانون ثبت، هر نوع عقد هبه و مالی که در خصوص آن باشد، باید به ثبت برسد. در این صورت، سند رسمی تنظیم شده در آن به عنوان هبه درج می گردد.
اثبات رجوع بدون ثبت نیز امکان پذیر است و فقط ضمانت برای اجرای آن کافی می باشد.
اقرار زوجین، مهم ترین دلیل اثبات رجوع می باشد. در غیر این صورت، زوجه، به سختی می تواند آن را اثبات کند، مگر آن که قرائتی مبنی بر آن موجود باشد.
ادامه دادن به زندگی مشترک، در زمان عده به معنای رجوع نمی باشد. در صورت ادعای زن مبنی بر رجوع مرد، نیازمند تایید مرد می باشد.
لازم به یادآوری است که عقد هبه، عقدی است که در آن، یکی از طرفین به عبارت دیگر واهب، مالی را که به آن عین موهوبه می گویند، را به طور رایگان به تملک طرف دیگر یا متهب، درآورد را عقد هبه گویند.
در صورتی که مردی، همسر خود را طلاق دهد، می تواند بدون خواندن صیغه عقد، بار دیگر وی را همسر خود بکند. با رجوع ، حکم طلاق باطل شده و زوجین برای بار دیگر همسر هم می شوند. رجوع با رفتار و گفتار تحقق می یابد. باید بیان کرد که رجوع از طلاق تنها در طلاق رجعی و در زمان عده، جایز می باشد. ثبت رجوع بعد از طلاق الزامی می باشد. در صورت عدم ثبت، مرد، محکوم به پرداخت جریمه می شود. در صورت عدم ثبت، می توان دادخواستی را تنظیم نمود و در ابتدا به اثبات رجوع پس از طلاق پرداخت.
