نیاز به تعمیر پمپ آب در موارد مختلف می تواند بدلیل عدم سرویس به موقع پمپ، خشک کار کردن پمپ، عدم نصب صحیح، عدم لوله کشی صحیح و ... باشد. در این مطلب به بررسی پمپ های آب خانگی، عیب یابی و تعمیر پمپ آب جتی، تعمیر پمپ آب بشقابی، علت روشن نشدن پمپ آب خانگی و... پرداخته ایم. با مطالعه این مطلب بدون نیاز به تعمیر کار، می توانید پمپ آب خود را به سهولت تعمیر نمایید.
پمپ‌های آب از اهمیت بسیاری در حفظ و تأمین منابع آب برخوردارند. با گذشت زمان، این پمپ‌ها ممکن است با مشکلات فنی مواجه شوند که نیازمند تعمیر و نگهداری هستند. نیاز به تعمیر پمپ آب خانگی در موارد مختلف می تواند بدلیل عدم سرویس به موقع پمپ ،خشک کار کردن پمپ ، عدم نصب صحیح ، عدم لوله کشی صحیح و ... باشد.
در این مقاله، به آموزش تعمیر پمپ آب و نکات مهم نگهداری آنها پرداخته خواهد شد.
در این مقاله می‌خواهیم به پمپ های خانگی که شامل پمپ های سانتریفیوژ و محیطی است، عیب یابی پمپ آب و تعمیر پمپ آب خانگی بپردازیم.
اصولاً پمپ های خانگی که مدنظر هست پمپ های تکفاز تا توان الکتریکی ۲ تا ۳ اسب بخار است. پمپ های سه فاز و بوستر پمپ ها نیز در مصارف مسکونی استفاده می‌شوند و انواع و اقسام مختلفی دارند که ما قصد پرداختن به آنها را در این مقاله نداریم.
منظور ما از پمپ آب خانگی پمپ های پرکاربرد در مصارف ویلایی آپارتمانی چند طبقه (نهایتا ۵ طبقه) است. این پمپ ها شامل پمپ های بشقابی، پمپ های جتی (خودمکش) و پمپ های توربینی (جانبی یا محیطی) است.
پمپ محیطی
پمپ های محیطی با توان کمتر از یک اسب تولید می شوند و پروانه خورشیدی برنجی دارند و با چرخش پر سرعت این پروانه ،فشار سیال سیال بالا میرود و هد تولید می شود.
این پمپ ها سر و صدای نسبتا بالایی دارند و با کنترل اتومات همراه منبع انبساط و یا ست کنترل (کنترل فشار الکتریکی) مورد استفاده قرار می‌گیرند.
پمپ بشقابی
این پمپ ها با محفظه بزرگ و باریک و پروانه بزرگ، دارای دبی خوب و هد متوسط هستند و از نظر ایجاد صدا جزء پمپ های کم صدا هستند.
پمپ جتی (خودمکش)
این پمپ ها کلگی بزرگ دارند و در قسمت مکش بزرگتر از نوع بشقابی و محیطی دارد .یک جت نازل (اجکتور) دارند که قادراست مکش قوی تر داشته باشند و آب را از عمق ۶ تا ۹ متری هم کمکش کنند و دیفیوزر پشت پروانه مانع خلل وارد شدن به فعالیت پمپ در میزان آب کمتر در مکش و هوای موجود در آن میشود. غالباً سر و صدای بیشتری نسبت به پمپ بشقابی دارند.
علاوه بر شکل ظاهری متفاوت که این دو نوع پمپ را از هم متمایز میکند خصوصیات این دو نوع پمپ هم با هم تفاوت‌هایی دارند. مثلاً پمپ بشقابی سر و صدای کمتری داشته و در توان برابر دبی بیشتری دارد و در مقابل پمپ جتی در همان توان سر و صدای بیشتری داشته و هد بیشتری دارد و دبی کمتر.
برای ارتقاء پمپ بشقابی کافی است پروانه‌ای با تعداد پره های بیشتر استفاده شود. ولی برای ارتقاء دادن پمپ جتی باید تغییرات در محفظه مکش (نازل و دیفیوز و تعداد شیارها) انجام شود.
جنس پروانه هر دو پمپ می تواند برنجی یا استیل و یا حتی نوریل (نوعی کامپوزیت) باشد. اما پمپ جتی قادر است مکش را از عمق حدود ۹ متری داشته باشد ولی پمپ بشقابی باید در محفظه پشت پروانه حتماً آب تامین شده باشد.
البته هرچه عمق مکش در پمپ جتی پایین تر باشد هد آن کاسته خواهد شد.
چون بخشی از توان صرف مکش خواهد شد. هد پمپ های جتی بین ۱۰ تا ۷۲ متر است و مناسب برای ساختمانهای چند طبقه هستند و ارتفاع بیشتری را تأمین آب خواهند کرد.
پمپ های خانگی ذکر شده حتما باید مخزن ذخیره آب (منبع آب) داشته باشند و نمی توان مستقیماً از لوله اصلی آب شهر مکش کنند به لحاظ موارد بهداشتی و منع قانونی طبق مبحث ۱۶ مقررات ملی.
کنترل پمپ های خانگی
پمپ های خانگی یا با کلید اتومات به همراه یک پنج راهه برنجی که قابلیت نصب مخزن تحت فشار را هم دارد به درخواست و نیاز آب در ساختمان پاسخ می دهند.
فرق این دو کنترل کننده در توانایی های آنهاست. مثلاً ست‌کنترل دیجیتال میکروسوئیچ جریان آب دارد و در صورت بی‌آبی و نبودن آب، به پمپ اجازه روشن شدن نمی‌دهد. ولی اتومات و مخزن تحت فشار این قابلیت را ندارند لذا در صورت بی آب شدن ممکن است باعث سوختن پمپ شوند. در مقابل ست کنترل ها با افزایش تعداد طبقات به بیش از چهار طبقه عملاً کارایی نخواهند داشت و نمی توانند پاسخ مناسب به درخواست‌های طبقات فوقانی دهند. و در صورت استفاده از آنها باید تمهیدات ویژه‌ای در نظر گرفت. اتومات های مکانیکی دامنه فشاری گسترده‌تری را می‌تواند ارائه دهند و فشارهای بیشتری را می توانند تحمل کنند.
عیب یابی پمپ آب
با توضیحات داده شده به برخی از عیوب پمپ های خانگی و نحوه برطرف کردن آن ها می پردازیم.
علت خاموش و روشن شدن مکرر پمپ آب خانگی
چرا پمپ آب دائماً خاموش و روشن میشود؟
یکی از دلایل می‌تواند نشتی آب در مسیر لوله کشی مثلاً در شیرهای وسایل بهداشتی و حتی فلوتر پرکن توالت فرنگی یا فلش تانک و یا نشتی سیفون آنها باشد که با تخلیه آب از آنها، فلوتر مسیر را باز می کند و پمپ دائم روشن و خاموش میشود.
سوراخ شدن تیوپ منبع تحت فشار پمپ آبرسانی می تواند باعث خاموش و روشن شدن مداوم پمپ شود. اگر والو بالای مخزن را بفشارید و به جای هوا، آب خارج گردد قطعاً تیوپ سوراخ شده است.
از دلایل دیگر میتوان به خارج شدن هوای منبع تحت فشار اشاره کرد که برای تشخیص این مورد کافیست والو بالارا بفشارید اگر هوا یا آب خارج نشد تیوب سالم است و مخزن تنها نیاز به شارژ هوا دارد.
کلید اتوماتیک پمپ آب
دلیل دیگری که می‌تواند باعث روشن و خاموش شدن پمپ شود خرابی کلید اتومات مکانیکی (کلید اتوماتیک پمپ آب) یا ست کنترل دیجیتال (ست کنترل پمپ آب) است. البته در مورد اتومات مکانیکی امکان فاصله کم بین رنج و دیفرانسیل است که توسط پیچ بزرگ و پیچ کوچک قابل تنظیم است. البته نوع دیگری از پرشر سوییچ ها هستند که میتوان تنظیمات دقیقتری را توسط آنها انجام داد.
در مورد ست کنترل های دیجیتال علت میتوان مربوط به سوپاپ یکطرفه آن باشد که خوب آب بند نمی باشد.
معمولا دستگاه ست کنترل بدلیل استفاده از سیستم دیجیتالی قابلیت و ارزش تعمیرات ندارد و بهتر است در صورت خرابی تعویض گردد.
اگر شیر یکطرفه در مسیر خروجی پمپ و قبل از اتومات مکانیکی و ست کنترل نصب نشود یا اینکه شیر نصب شده نشتی داشته و خوب آب بند نباشد می‌تواند باعث خاموش روشن شدن پمپ گردد. با علم به اینکه ست کنترل دیجیتال سوپاپ یکطرفه در داخل خودش دارد بهتر است یک شیر یکطرفه قبل از ست کنترل روی دهش پمپ نصب گردد.
نکته: بعضاً مشاهده شده که شیر یکطرفه در مسیر مکش پمپ های خانگی نصب شده است. این اشتباه علاوه بر فشار به پمپ، باعث خرابی سریعتر سیل مکانیکی می شود. چون سمت مکش و هوزینگ همیشه تحت فشار حداکثری خواهد بود.
علت لرزش و صدای زیاد پمپ آب
یکی از مواردی که به عنوان ایراد در پمپ ها شایع است صدای غیر عادی پمپ است. این عیب به دلایل مختلف می تواند رخ دهد. شایع‌ترین آن خرابی بلبرینگ پمپ و یا گیر کردن پروانه به دیواره یا وجود شیء (اشیاء) خارجی (مثل شن، براده آهن و ...) در هوزینگ می‌باشد. البته تاب داشتن شفت پمپ هم می تواند باعث سروصدا و لرزش شود که درصد بروز این عیب کمتر است.
اگر پمپ آب از ابتدای نصب صدای غیر معمول داشته باشد می تواند به دلایل زیر باشد.
پمپ آب، تراز نصب نشده باشد.
سایز لوله مکش پمپ کوچک است.
پمپ بزرگتر از نیاز کار باشد.
مقدار آب مورد نیاز مکش پمپ تامین نمی شود.
خروجی پمپ به هر دلیل کمتر از میزان نیاز سیستم است.
برق تامینی جوابگوی نیاز پمپ است.
پمپ آب در سطح بالاتری از میزان NPSH نصب شده است.
بدنه پمپ آسیب دیده یا پمپ ضربه خورده است.
پمپ آب هواگیری نشده است.
اگر پمپ آب مدتی پس از نصب به صدا بیفتد می تواند به دلایل زیر باشد.
به علت کم آبی در مکش پمپ ، پروانه پمپ به مشکل خورده است. در واقع کاویتاسیون رخ داده و پروانه آسیب دیده است.
بلبرینگ های پمپ آب خراب شده و تولید صدا می کند.
الکتروموتور بدلیل نوسانات برق آسیب دیده باشد.
پایه های پمپ آسیب دیده باشد.
پروانه پمپ آب و یا پروانه فن پمپ جا به جا شده باشد.
برای تعویض بلبرینگ پمپ باید ابتدا پمپ را از اتصالات لوله کشی و مخزن جدا کرده و سپس پیچ های هوزینگ را باز کرده و بعد از آن با باز کردن مهره نگه دارنده پروانه و درآوردن خار پروانه را جدا کرده و سیل (آب بند) را جدا کرده و محافظ پروانه پشت الکتروموتور پمپ را باز کرده و با درآوردن پروانه از هزار خاری شفت پمپ و باز کردن چهار پیچ نگهدارنده پوسته سیم پیچ ها اقدام به جدا کردن روتور کنید و با بررسی و بازدید دو بلبرینگ دو سر شفت بلبرینگ معیوب را تعویض کنید.
پیشنهاد می گردد اگر برایتان مقدور است در این مواقع هر دو بلبرینگ را تعویض کنید. و نکته اصلی این است که هیچگاه به بلبرینگ ضربه نزنید و با چکش پلاستیکی اقدام به جا زدن بلبرینگها کنید یا از دستگاه پرس استفاده کنید.
علت یکسره کار کردن پمپ آب خانگی
اگر با وجود بسته بودن تمام شیر ها و خروجی های آب همچنان پمپ یکسره کار میکند اشکال از اتومات پمپ آب است که باید تنظیم یا سرویس شود و یا تعویض گردد.
برای تنظیم و تعمیر اتومات پمپ آب باید به صورت زیر عمل کرد.
اتومات پمپ آب شامل دو پیچ است که یکی بلند تر و درشت تر است که پیچ افزایش یاکاهش فشار است و دامنه (رنج) را مشخص میکند. و پیچ دیگر کوتاه تر و نازک تر است و باعث افزایش یا کاهش دیفرانسیل (اختلاف فشار با نقطه تنظیمی) است. برای افزایش فشار پمپ هر جا پیچ بلند تر را در جهت عقربه ساعت سفت تر کنید فشار بیشتری در نهایت خواهید داشت و پمپ در فشار بیشتری قطع و خاموش می شود. به شرطی که پمپ توان تولید آن فشار را داشته باشد. پیچ کوتاه تر و نازک تر برای تنظیم دیفرانسیل است. یعنی اینکه اگر شما مثلاً تنظیم کرده اید که پمپ روی psi 60 قطع کند با این پیچ می توانید تنظیم کنید که پمپ مثلاً در psi ۶۵ قطع نماید و با کاهش فشار هم با psi ۵ پایین تر از نقطه تنظیم شروع به کار کند. این کار باعث کاهش استهلاک پمپ میشود و هزینه ها را هم کاهش می دهد.
اگر از ست کنترل دیجیتال استفاده می شود باید سوپاپ آن بررسی شود و آب بند باشد و در صورت عدم مشکل سوپاپ باید برد ست کنترل تعمیر یا تعویض شود.
اکثر ست کنترل های دیجیتال برد الکترونیکی شان به صورت قطعه یدکی در بازار موجود است. و اگر مشکل تنها مربوط به فیوز ست کنترل نبود و باید مقاومت ها و خازن ها تعویض شود. در صورت نداشتن امکانات و قطعات می‌توانید برد را کامل خریداری و تعویض نمایید.
آخرین علت می‌تواند انتخاب اشتباه پمپ برای مسیر مورد استفاده باشد که قدرت، هد و دبی پمپ مناسب تقاضا نمی باشد. در این صورت باید پمپ قوی تری تهیه کرد. در صورتی که پروانه پمپ هم آسیب دیده باشد توان سابق را در تولید هد و دبی نخواهد داشت.
پمپ بیش از حد آمپر می‌کشد و بدنه آن داغ می شود علت چیست؟
این عیب با مواردی مثل خرابی بلبرینگ ها و عدم حرکت روان آنها مرتبط است.
همچنین بالا بودن فشار خروجی پمپ و توان کم الکتروموتور، شل بودن سربندی سیم های الکتروموتور در تخته کلم که باید آچارکشی شود.
شفت (محور پمپ) خمیدگی دارد.
پمپ خروجی ندارد یعنی خروجی مسدود شده یا اصطلاحاً پمپ توی سر خود میزند. و سیال بیش از حد گرم شده و گرما به سیم پیچها منتقل میشود.
پروانه پلاستیکی پشت الکتروموتور شکسته است یا هرز می چرخد و سیم پیچ الکتروموتور و بدنه را خنک نمی‌کند.
چگالی و ویسکوزیته بالای سیال زمانی که سیال‌های ویسکوز جابجا می‌شوند. این مورد بیشتر مربوط به صنایع و خطوط انتقال روغن و ... مربوط میشود.
معکوس بودن جهت چرخش که بیشتر در پمپ های سه فاز اتفاق می افتد و یا اینکه ضعیف شدن خازن در پمپ های تک فاز.
علت کاهش دبی و فشار پمپ آب
پمپ هوا گرفته است که باید هواگیری شود.
خوردگی لبه های پروانه پمپ که در اثر کار کرد زیاد و کاویتاسیون می تواند رخ دهد و باید پروانه مناسب جایگزین شود.
قطر پروانه کم است. این مورد احتمال دارد بعد از تعمیرات رخ دهد. چون پروانه انتخاب شده قطر کمتری از پروانه قبلی دارد. یا اینکه در مواردی پروانه هرز می گردد و این حالت بیشتر برای پروانه‌های نوریل (کامپوزیتی) اتفاق می‌افتد.
معکوس بودن جهت گردش پمپ و عدم خروج سیال به میزان مناسب به علت این اشتباه
گرفتگی صافی مکش یا گرفتگی مسیر مکش یا بسته بودن یا خرابی شیر مخزنی که پمپ از آن مکش می کند.
مغشوش بودن جریان در مکش پمپ مثلاً عدم رعایت فاصله نصب زانو و خم به میزان ۱۰ برابر قطر لوله مکش که باعث اغتشاش جریان شده و بر دبی تأثیر منفی خواهد داشت.
لوله کشی نامناسب و قطر نامناسب برای مکش و دهش پمپ که علاوه بر کاهش دبی باعث آمپر کشیدن هم خواهد شد.
گرفتگی چشمه های پروانه با ورود ذرات خارجی مثل شن و مسدود شدن مسیرخروج آب از لای پره های پروانه یا چشمی مکش.
با وصل شدن جریان برق پمپ روشن نمی شود.
اولین مورد که باید سریعاً بررسی شود گریپاژ بودن پمپ است. که در این حالت صدای زوزه پمپ شنیده میشود. برای رفع مشکل ابتدا جریان برق را قطع کرده و سپس پروانه پشت الکتروموتور را خارج کرده و با انبرقفلی یا آچار مناسب شفت را روان کرده و سپس جریان برق را وصل کنید.
اگر در حالت گریپاژ زیاد بماند الکتروموتور پمپ خواهد سوخت.گرفتگی مجرای عبور جریان یا بسته بودن فلکه خروجی پمپ است. تنظیم نبودن کلید اتوماتیک فشار که مانع روشن شدن پمپ میشود.
خرابی ست کنترل دیجیتال یا خال زدن پلاتین های اتوماتیک مکانیکی به علت جرقه در زمان قطع و وصل و سولفاته شدن که علیرغم چسبیدن پلاتین جریان برق عبور نمی کند و پمپ روشن نمی شود.
اگر از ست کنترل دیجیتال در ساختمان های بیشتر از چهار طبقه استفاده شود ممکن است با باز کردن شیر در طبقات بالا پمپ روشن نشود. چون جریان به اندازه کافی برای بلند کردن سوپاپ ست کنترل که منجر به فرمان به پمپ می شود ایجاد نمی‌شود. و ستون آب روی دهش پمپ مانع غلبه فشار ورودی شده و پمپ همچنان خاموش باقی می‌ماند.
اگر سیل پمپ جتی به مشکل خورده باشد برای تعویض آن با باز کردن پیچ های محفظه مکش و جدا کردن پیچ های پوسته سیم پیچ و با باز کردن مهره پروانه با دوتا لیوریا پیچ گوشتی دوسو اقدام به خارج کردن پروانه میکنیم. سپس خار روی شفت را خارج کرده و فیبر و فنر را خارج می کنیم.
محفظه محل قرارگیری فیبروفنر سیل را کاملاً تمیز می کنیم. سپس سیل تهیه شده را با دقت و بدون تماس گرد و غبار و براده با سطح سرامیکی سیل در محل خود به آرامی جا زده و قسمت فنری را روی آن جا می زنیم. سپس خار را در جای خود قرار داده و پمپ را جمع میکنیم.
اگر پوسته مکش در سرما ترکیده و می خواهید آن را تعویض کنید حتما دقت کنید نازل (اجکتور) به دقت در محل مکش قرار گیرد و قبل از پروانه دیفیوزر و واشر و اورینگی در جای خود قرار گیرد.
سایر مشکلات اعم از تعویض بلبرینگ و پروانه و ... مشابه پمپ بشقابی میتوان عمل کرد.
این پمپ که از پمپ های مورد استفاده در مصارف آبرسانی خانگی است و به علت سر و صدای کم و دبی زیاد مورد اقبال در ساختمانهای ویلایی است در صورت مشکلات الکتریکی و مکانیکی میتوان اقدام به حل مشکل کرد.
از جمله مشکلات الکتریکی خرابی و ضعیف شدن خازن است که با تهیه یک خازن با ظرفیت مشابه به راحتی میتوان در تخته کلم سربندی کرده و مشکل را حل کرد.
مشکل سوختن سیم پیچ ها نیز با استفاده از اهم متر قابل شناسایی است و باید سیم پیچی آن تعویض و تعمیر گردد.
مشکلات مکانیکی شامل خرابی پروانه، خرابی مکانیکال سیل (آب بند) و خرابی بلبرینگ های شفت پمپ و تاب گرفتن شفت را میتوان نام برد.
برای تعویض بلبرینگ کافیست با خارج کردن روتور از محفظه خود و با استفاده از فولی کش اقدام خارج کردن بلبرینگ کنید. برای جا زدن بلبرینگ جدید ابتدا سطح شفت را کمی روغن کاری کرده سپس بلبرینگ را تا محل مشخص روی شفت با کمک چکش پلاستیکی یا پرس جا بزنید.
در صورت ترکیدگی پمپ که بیشتر در قسمت هوزینگ و محل قرار گیری پروانه و بیشتر در فصل زمستان اتفاق می‌افتد باید پوسته هوزینگ را تهیه کرده و اورینگ دور آن را جا زده سپس با تنظیم محل قرارگیری و ضربات آهسته آن را در جای خود قرار داده سپس پیچ ها را به صورت ضربدری سفت کنید. بعد از کامل شدن فرآیند چک کنید که محور پمپ صورت آزادانه بچرخد. اگر محور پمپ (شفت) گیر بود پوست را به درستی جا نزده اید یا اینکه پیچ ها را بیش از حد سفت کرده اید.
رفع نشتی پمپ آب
آب دادن پمپ به دو دلیل اتفاق می افتد. اگر آب دادن پمپ از اتصالات لوله کشی و نصب نباشد. ابتدا بدنه پمپ را چک کنید که به لحاظ ظاهری و فیزیکی سالم باشد و ترکیدگی و شکستگی در آن اتفاق نیفتاده باشد.
اگر بدنه پمپ سالم باشد آبدهی را می توان از سیل مکانیکی و یا عینکی پمپ دانست که معمولا پس از مدتی کارکرد دچار آسیب می شوند. که یکی از دلایل آن می تواند افزایش دمای سیل بدلیل بدون آب ماندن پمپ باشد که سب نشتی سیل مکانیکی می گردد.
علت عملکرد نامناسب پمپ آب
وقتی پمپ آب بدرستی انتخاب نشود یا عملکرد مناسبی ندارد و یا بیش از توان مورد نیاز است. و به سیستم آسیب می زند و موجب صدای زیاد می گردد.
یکی از دلایل عملکرد نامناسب پمپ پس از چند مدت کارکرد، خرابی و یا شکستگی پروانه پمپ است. الکتروموتور سالم و روشن کوپلینگ سالم روتور در حال گردش اما آبدهی صورت نمی گیرد. قطعا پروانه پمپ مشکل دارد.
شکستگی و گسستگی کوپلینگ
کوپلینگ ها در انواع مختلف وجود دارند که گاها خرابی کوپلینگ نیروی موتور را به پمپ منتقل نمی کند. و عملا با روشن شدن الکتروموتور پمپ عمل نمی کند.
سخن پایانی:
با توجه به این آموزشات، شما می‌توانید تعمیرات پمپ آب خود را انجام دهید و نیاز به خدمات تعمیراتی خارجی را کاهش دهید. همیشه به دستورالعمل‌ها و ایمنی‌های مرتبط با تعمیرات الکتریکی توجه کنید و در صورت نیاز به کمک تخصصی متخصصان محلی مراجعه کنید.
