یانیس کریسومالیس[۵] (به یونانی: Γιάννης Χρυσομάλλης، Giánnis Chrysomállis) (به انگلیسی: Yiannis Chryssomallis) (زادهٔ ۱۴ نوامبر ۱۹۵۴ - کالاماتا) معروف به یانی (به انگلیسی: Yanni)، موسیقی‌دان، پیانیست، نوازندهٔ کیبورد و آهنگساز مشهور اهل یونان و ساکن ایالات متحده آمریکا است.
موسیقی یانی تلفیقی از سبک‌های جاز، موسیقی دوره کلاسیک، سافت راک، و موسیقی جهان است و بخش عمدهٔ آهنگ‌های او را سازهای موسیقی تشکیل می‌دهند.
یانی با کنسرت یانی، زنده در آکروپولیس به شهرت رسید، به‌طوری‌که این آلبوم با فروش بیش از ۷ میلیون نسخه، دومین کنسرت موسیقی ویدئویی پرفروش تاریخ است.
علاوه بر آن، یانی به دلیل اجرا در مکان‌های تاریخی از قبیل تاج محل در هند، شهر ممنوعه در چین، برج خلیفه در امارات متحده عربی، کاخ کرملین در روسیه، دژ اِل‌مورو در پوئرتوریکو، شهر باستانی جبیل در لبنان، تئاتر رومی کارتاژ در تونس، کاخ لاکشمی ویلاز در هند، اهرام مصر و ابوالهول بزرگ جیزه، و جبل القلعه در اردن شناخته شده‌است.
دست‌کم ۱۶ آلبوم یانی رتبهٔ نخست را در دسته‌بندی «آلبوم عصر نوی برتر» مجله بیلبُرد به‌دست آورده‌اند، و دو آلبوم در زمان من و جرئت آرزو نامزد جایزه گرمی شده‌اند.
تا پایان سال ۲۰۱۱ میلادی، یانی دربرابر بیش از ۲ میلیون نفر در ۲۰ کشور دنیا کنسرت زنده اجرا کرده و آلبوم‌هایش فروشی بیش از ۲۰ میلیون نسخه داشته‌اند.
ساخته‌های یانی در برنامه‌های تلویزیون‌های تجاری، و به ویژه برای رخدادهای ورزشی استفاده شده‌اند، و از دیرباز در جمع‌آوری کمک‌های مالی برای تلویزیون‌های همگانی مؤثر بوده‌اند.
او موسیقی فیلم نیز کار کرده‌است و ساخت موسیقی برای یک آگهی تلویزیونی شرکت بریتیش اِروِیز که برندهٔ جایزه شد را عهده‌دار بوده‌است.
یانی به ترکیب موسیقی الکترونیک سینث‌سایزر با ارکستر سمفونی، محبوبیت کامل بخشید.
او در خلق موسیقی خود از موسیقی‌دانانی با ملیت‌های گوناگون استفاده نموده‌است و انواعی از سازهای جالب توجه را بکار گرفته‌است.
از پی تأثیراتی که یانی از فرهنگ‌های گوناگون جهان پذیرفته‌است، او را «هنرمند جهانی حقیقی»، و موسیقی‌اش را که گفته می‌شود بازتابی از فلسفهٔ «یک دنیا، یک‌نفر» وی است. «آمیزه‌ای از گلچین نواهای قومی» لقب داده‌اند.
یانی در ۱۴ نوامبر ۱۹۵۴ در شهر کالاماتا یونان به دنیا آمد. فرزند پدری بانکدار و مادری خانه‌دار، یانی استعداد موسیقی خود را با نواختن پیانو و آکاردئون در سن کم ۶ سالگی به نمایش گذاشت.
والدین یانی او را به یادگیری با سرعت و سبک دلخواه خودش بدون آموزش رسمی موسیقی تشویق کردند.
به این ترتیب یانی موسیقیدانی خودآموخته است که استفاده از «دست‌نویس موسیقایی» که از هنگام کودکی طراحی و کامل کرده را به جای بکارگیری نت‌نویسی سنتی ادامه می‌دهد.
یانی در سن چهارده سالگی رکورد ملّی یونان در رقابت‌های شنای آزاد ۵۰-متر را شکست.
در نوامبر ۱۹۷۲، یانی برای تحصیل در رشتهٔ روان‌شناسی در دانشگاه مینه‌سوتا، یونان را به مقصد ایالات متحده ترک کرد.
وی در آنجا برای گذران زندگی تا مدتی در انجمن دانشجویی ظرف می‌شست، و همزمان با یادگیری زبان انگلیسی و تکرار چندین باره کتاب‌های قطور روان‌شناسی دست و پنجه نرم می‌کرد.
تا اینکه با موفقیت در دروس و کسب نمرات بالا توانست کمک‌هزینه دانشجویی را از دانشگاه برای ادامهٔ تحصیلش به‌دست‌آورد. او در سال ۱۹۷۶ مدرک کارشناسی خود در رشتهٔ روان‌شناسی را اخذ نمود.
در سال ۱۹۷۷ یانی به گروه راک کِمیلیِن (آفتاب‌پرست) مستقر در شهر مینیاپولیس پیوست، و با بنیادگذار و درامر این گروه، چارلی اَدمز برای مدت ۴ سال به اجرا پرداخت.
بگونه‌ای که همکاری این دو تا سال ۲۰۱۰ و پس از آن نیز ادامه یافته‌است. پس از اجرای تورهایی با کِمیلیِن طی سال‌های ۱۹۸۰ تا ۱۹۸۴ یانی به لس آنجلس نقل مکان کرد تا روی موسیقی خودش کار کند. وی در این دوره، موسیقی چند پروژهٔ سینمایی و تبلیغاتی را نیز انجام داد.
دههٔ ۱۹۸۰ تا اوایل ۱۹۹۰: پدیداری و شناخت
در سال ۱۹۸۰ یانی اولین آلبوم خود را به نام آپتیمیستیک با استفاده از تجارب گروه کِمیلیِن و با تمرکز روی موسیقی الکترونیک ضبط کرد.
که به دلیل سبک و پرداخت متفاوت موسیقی در زمان خود با استقبال مواجه نشد. این آلبوم بعدتر توسط اتلنتیک رکوردز در ۱۹۸۴، و پرایوت میوزیک در ۱۹۸۹ بازنشر داده شد.
یانی در سال ۱۹۸۷ گروه موسیقی خود را تشکیل داد و در ۱۹۸۸ با ترکیبی دربردارندهٔ جان تِش به عنوان نوازنده کیبورد و چارلی ادمز به عنوان درامر، توری را در شهرهای مختلف آمریکا آغاز نمود.
و در طی این تور آلبوم‌های نخستین خود یعنی کلید تخیل، از روی سکوت، و روزهای آفتاب‌پرست را معرفی کرد.
یکی از نتایج مهم این تور اجرا همراه با ارکستر سمفونی دالاس، ضبط ویدئویی آن و در ادامه بازخوردهای مثبتی از آن اجرا بود که از نگاه یک منتقد دالاس تایمز هِرالد، به شناخت عمومی یانی کمک زیادی کرد.
گفته می‌شد ظهور یانی «به بهترین وجه ممکن همزمان» شده بود با افزایش محبوبیت موسیقی‌سازی معاصر
یانی در اواخر دوران دانشجویی عضو یک گروه راک محلی بود و به تمرین پیانو می‌پرداخت.
پس از فارغ‌التحصیلی، با وجود مخالفت خانواده، یک سال را وقف کار موسیقی کرد تا بتواند بین ادامهٔ تحصیل و هنر انتخاب کند.
و پس از آنکه دریافت خوشبخت‌ترین دوران زندگی خود را گذارنده، تصمیم گرفت موسیقی را برای باقی عمر ادامه دهد.
حضور یانی در رسانه‌ها و تلویزیون در سال‌های بعد به شناسایی و پذیرش عمومی او انجامید؛
به ویژه با حضور وی در مجله مردم و نیز در برنامه تلویزیونی اوپرا وینفری که با پشتیبانی و همراهی لیندا اِوَنز، بازیگر آمریکایی، همراه بود.
یانی از سال ۱۹۸۹ با اِوَنز در رابطه بود. با این وجود، حضورهای بعدی در تلویزیون، فروش بالای آثار ضبط شده و ویدئویی، و کنسرت‌های متعدد طی سال‌های بعد شناخت او را فراتر از رابطه‌اش با اِوَنز گسترش داد.
آلبوم جرئت آرزو، که در سال ۱۹۹۲ انتشار یافت، اولین آلبومی از یانی بود که نامزد جایزه گرمی شد.
قطعهٔ «آریا» در این آلبوم آهنگی است برمبنای دونوازی گُل (از اپرای لاکمه، ۱۸۸۳) ساختهٔ لئو دِلیبِس، آهنگساز فرانسوی. استفاده یانی از این آهنگ در یک آگهی شرکت بریتیش اِروِیز که برندهٔ جایزه شد.
به آن محبوبیت بخشید. آلبوم در زمان من که با ساز غالب پیانو در ۱۹۹۳ منتشر شد و آلبوم مورد علاقهٔ یانی است. دیگر آلبوم وی است که نامزد جایزه گرمی شده‌است.
کنسرت فراگیر یانی، یانی، زنده در آکروپولیس، در سپتامبر ۱۹۹۳ در نوازشگاه هرودِس آتیکوس دو هزار ساله واقع در آکروپولیس شهر آتن اجرا و فیلم‌برداری شد.
یک آلبوم و یک ویدیو از این کنسرت با قالب سیستم ویدئو خانگی در ۱۹۹۴ منتشر شد.
آکروپولیس اولین آلبوم زنده یانی بود، که وی در آن از گروه اصلی خود همراه با چینش کامل شصت نفره‌ای از ارکستر فیلارمونیک سلطنتی لندن استفاده نمود.
تنظیم و رهبری ارکستر را شهرداد روحانی، موسیقی‌دان ایرانی، برعهده داشت.
بدون وجود هیچ‌گونه پشتیبانی مالی خارجی، یانی تولید آکروپولیس را با به خطر انداختن ۲ میلیون دلار پس‌انداز شخصی خودش سرمایه‌گذاری کرد.
تا از این راه هم جایگاه هنری خود را ارتقا بخشیده باشد.
و هم پس از ۲۰ سال دوری از کشورش «به مردم یونان با آنچه درخور آنان است ادای دین» کرده باشد.
ویدیوی حاصل از این کنسرت از شبکهٔ پی‌بی‌اس آمریکا پخش و به یکی از محبوب‌ترین برنامه‌های آن تبدیل شد، چنان‌که نیم میلیارد نفر در ۶۵ کشور آن را تماشا کرده‌اند.
ویدیوی آکروپولیس همچنین با فروشی بیش از ۷ میلیون نسخه در دنیا عنوان دومین کنسرت موسیقی ویدئویی پرفروش تاریخ را (پس از تریلر مایکل جکسون) به‌دست آورده‌است.
در مارس ۱۹۹۷ یانی توانست یکی از معدود هنرمندان غربی باشد که در تاج محل در هند کنسرتی را اجرا و ضبط کرده‌است.
به دنبال آن یانی در مه ۱۹۹۷ اجراهایی را در شهر ممنوعه در شهر پکن در کشور چین انجام داد، و بدین سان عنوان اولین هنرمند غربی معاصر که مجوز اجرا در این مکان تاریخی را گرفته از آن خود کرد.
این دو رخداد با یکدیگر آلبوم زنده و ویدیوی احترام را تشکیل دادند که در نوامبر ۱۹۹۷ انتشار یافت.
پس از مذاکرات طاقت‌فرسا برای کسب مجوز اجرا در تاج محل و شهر ممنوعه در سال ۱۹۹۷، جدایی از لیندا اِوَنز در اوایل ۱۹۹۸، و پس از آن به سرانجام رساندن یک تور طولانی سراسر دنیا در ۱۹۹۸، یانی حرفه موسیقی خود را متوقف کرد.
یانی بعدها عنوان کرد که افسرده شده بود، و برای سه ماه به یونان نزد والدینش بازگشته بود، پیش از آنکه تصمیم به به سفر دور دنیا بگیرد.
برای مدت ۲ سال یانی هیچ مصاحبه‌ای انجام نداد، و بعدها توضیح داد: «سفر کردم. می‌خواستم نگرش مردمان دیگر را از زندگی ببینم. می‌خواستم رؤیای آمریکایی را ترک کنم.
دههٔ ۲۰۰۰: پس از یک درنگ، دورنماهای تازه
در سال ۲۰۰۰، پس از درنگی دو ساله، یانی اولین آلبوم استودیوی خود طی هفت سال گذشته را با نام اگر می‌توانستم به تو بگویم منتشر کرد.
این آلبوم به رتبهٔ ۲۰ در جداول مجلهٔ بیلبرد دست یافت و در اولین هفتهٔ انتشار ۵۵۰۰۰ نسخه فروش کرد، که بیشترین فروش آغازین برای آلبوم‌های یانی به حساب می‌آید.
یانی از آن به عنوان آلبومی آرام برای «گوش دادن» و کمتر نمایشی نسبت به آلبوم‌های کنسرت زنده مانند زنده در آکروپولیس یا احترام یاد می‌کند.
وی توضیح می‌دهد که خودش تمامی صداهای آلبوم را، شامل آوازهای ظاهری، از طریق دستکاری صدا و به صورت الکترونیک در استودیوی خود خلق کرده‌است.
موسیقی حاضر در آلبوم سال ۲۰۰۳ یانی، قومیت، نمایانگر بسیاری از فرهنگ‌های جهان است، و یانی گفته‌است در این آلبوم از عنصر «قومیت» برای بازتاب رنگ و زیبایی و یک اجتماع چندفرهنگی استفاده شده‌است.
این آلبوم در زمانی نزدیک به انتشار خودزندگی‌نامه یانی به نام یانی با واژگان (به انگلیسی: Yanni in Words) عرضه شد.
پس از شش سال، و برای اولین بار در حرفهٔ خود، یانی در همکاری با ریک وِیک از خوانندگانی در آلبوم صداهای یانی استفاده کرد.
هفته‌ها پیش از انتشار این آلبوم در تاریخ ۲۴ مه ۲۰۰۹ با برچسب دیزنی پرل متعلق به شرکت ضبط والت دیزنی رکوردز، شبکهٔ پی‌بی‌اِس ویدئویی از کنسرت صداها پخش کرد.
که در نوامبر ۲۰۰۸ در شهر آکاپولکو کشور مکزیک برگزار شده بود. انتشار آلبوم پیش از توری صورت گرفت که تهیه‌کنندگی آن را یکی از زیربخش‌های پِرل به نام بوئِناویستا کانسرتز برعهده داشت.
آلبوم یانی مکزیکَنیزیمو، که در نوامبر سالگرد جشن‌های دویست ساله مکزیک در ۲۰۱۰ منتشر شد، بزرگداشتی نسبت به این کشور با برداشت یانی از موسیقی مردمی آن بود.
یانی در این آلبوم با په‌په آگوئیلار خواننده-آهنگساز، و لوسِرو خواننده-هنرپیشه همکاری داشت.
