عادل فردوسی‌پور (زادهٔ ۱۱ مهر ۱۳۵۳) گزارشگر فوتبال، تهیه‌کننده، مجری تلویزیونی، صداپیشه، مترجم و مدرس دانشگاه اهل ایران است.[۲]
فردوسی‌پور فعالیت حرفه‌ای خود از سال ۱۳۷۲ با روزنامه‌نگاری در مجلات ورزشی شروع کرد و سپس در تلویزیون نیز به عنوان گزارشگر ورزشی مشغول به کار شد. او پس از گزارشگری مسابقات فوتبال جام جهانی ۱۹۹۸ به شهرت رسید و در سال ۱۳۷۸ برنامه ۹۰ را برای بررسی فوتبال ایران طراحی و تهیه کرد. او تا سال ۱۳۹۷ که از سوی مدیران صداوسیما کنار گذاشته شد، به اجرای ۹۰ پرداخت و این برنامه همواره از پرمخاطب‌ترین و بهترین برنامه‌های صدا و سیما به‌شمار می‌رفت. او همچنین تهیه‌کنندهٔ برنامه‌های پرطرفدار دیگری مانند فوتبال ۱۲۰ و فوتبال ۳۶۰ است.
عادل فردوسی‌پور در میان شخصیت‌های تلویزیونی ایرانی از محبوبیت گسترده‌ای برخوردار است و عناوینی مانند «بهترین گزارشگر فوتبال»، «بهترین مجری» و «بهترین چهره تلویزیونی» را از جشنواره‌های مختلف دریافت کرده‌است. او در کنار تهیه و اجرای برنامه‌های فوتبالی در تلویزیون و فضای مجازی، آثاری را نیز ترجمه کرده و از مدرسان زبان انگلیسی در دانشگاه صنعتی شریف است.
او کار رسانه‌ایِ خود را در سال ۱۳۷۲ با روزنامه‌نگاری در روزنامه ابرار ورزشی به سردبیری اردشیر لارودی آغاز کرد. او دربارهٔ شروع کارش به عنوان روزنامه‌نگار گفته‌است: «اردشیر لارودی در رابطه با حیطه کاری‌ام پرسید و پاسخ دادم ترجمه. متنی به دستم داد. صبح فردای آن روز کارم را تحویل دادم و از چند روز بعد کار را شروع کردم.[۳]
عادل در آن زمان، دانشجوی سال سوم کارشناسی زبان انگلیسی بود[۴] و در بخش ترجمهٔ صفحهٔ فوتبال خارجی کار می‌کرد.[۲] او پس از قبولی در آزمون گزارشگری صدا و سیما، کمی از روزنامه‌نگاری فاصله گرفت.[۴] او با مجله سروش جوان، مجله همشهری جوان و روزنامه جام‌جم به همکاری پرداخته[۵] و همچنین برای مجله ورلد ساکر چند یادداشت نوشته‌است.
در تلویزیون
فردوسی‌پور در پایان سال ۱۳۷۳، پس از چندین بار آزمونی که رد شده بود، به صدا و سیما راه یافت و برای اولین بار در سال ۱۳۷۴ در جریان بازی فوتسال جام رمضان صدایش از صدا و سیما پخش شد.[۳] او در ابتدا مسابقات تنیس را گزارش می‌کرد، زیرا در آن زمان ذهنیت مثبتی دربارهٔ جوانان علاقه‌مندی که خواستار ورود به عرصه گزارشگری فوتبال بودند، وجود نداشت.[۸] او همچنین به گزارش یک برنامه به نام منتخب ورزشی پرداخت.[۹] اطلاعات مفیدی که فردوسی پور دربارهٔ ورزش داشت، باعث شد تا با جلب اعتماد، به مرور گزارش چند دقیقه‌ای مسابقات فوتبال خارجی را به وی واگذار کنند.[۸]
در جام ملت‌های آسیا ۱۹۹۶ امارات که با درخشش تیم فوتبال ایران همراه بود، فردوسی‌پور به عنوان اطلاعات‌دهنده در کنار سایر گزارشگران مشغول شد و در ادامه نیز از گزارش ۵ و ۱۰ دقیقه‌ای آغاز شده تا اینکه به گزارش کامل یک مسابقه فوتبال رسید.[۸]
او پس از گزارش‌هایش در جام جهانی ۱۹۹۸، به شهرت رسید و پس از آن به عنوان گزارشگر بازی‌های زنده و مهم در برنامه‌های مختلف انتخاب شد. در آن زمان که تلفظ نادرست نام‌های خارجی در گزارش‌های فوتبال صدا و سیما زیاد اتفاق می‌افتاد، او از معدود گزارشگران مسلط به زبان انگلیسی بود که نام‌ها را هم غالباً درست تلفظ می‌کرد.[۹]
فردوسی‌پور همواره کنجکاو بود که در بازی‌های فوتبالی که در شهرستان‌ها برگزار می‌شود، چه اتفاقی می‌افتد و بر اساس همین ایده او سال ۱۳۷۸ طرح اولیه برنامه ۹۰ را به مدیریت گروه ورزش شبکه سه ارائه کرد. در کمتر از ۲۰ روز او شروع به اجرای این برنامه کرد.[۸] او در این برنامه به دلیل موشکافی مسائل چالش‌برانگیزی که خط قرمز صدا و سیما به‌شمار می‌رفت، بارها توسط مدیریت شبکه ۳ و صداوسیما مورد نکوهش و توبیخ قرار گرفت.[۱۰][۱۱] او به تدریج توانست مخاطبان بسیاری را به این برنامه جلب کند و اجرای آن را تا سال ۱۳۹۷ ادامه داد.[۱۰] برنامه ۹۰ سال‌های پیاپی از پرمخاطب‌ترین و بهترین برنامه‌های ساخته شده در صداوسیما بود[۱۲][۱۳] که به‌طور متوسط در هر قسمت بیش از ده میلیون بیننده داشته‌است.[۷]
فردوسی‌پور در سال ۱۳۹۴
فردوسی پور فینال سه جام جهانی ۲۰۰۲، ۲۰۰۶ و ۲۰۱۰ را در تلویزیون ایران به صورت زنده گزارش کرد. در جام جهانی ۲۰۰۶ فردوسی‌پور به آلمان اعزام شد تا اولین جام جهانی را از نزدیک تجربه کند. او بیشتر بازی‌های ایران را در مسابقات مقدماتی جام جهانی ۲۰۰۶ گزارش کرد و تیم ملی ایران در بازی با بحرین با گزارش این گزارشگر، صعود به جام جهانی را جشن گرفت. او علاوه بر اینکه هر سه دیدار ایران در آن تورنمنت را گزارش کرد، حدود ۱۰ بازی دیگر هم از ورزشگاه‌های آلمان برای میلیون‌ها بیننده ایرانی با صدای خود روی آنتن برد.[۱۴]
او در فروردین سال ۱۳۹۲ با هدف «ساخت برنامه ای جامع برای بررسی فوتبال اروپا» برنامه فوتبال ۱۲۰ را طراحی و تولید کرد. او از اجرای حمید محمدی و محمدحسین میثاقی در بخش‌های متنوع این برنامه استفاده کرد و فوتبال ۱۲۰ مورد استقبال زیادی قرار گرفت.[۱۵]
او ویژه برنامه‌هایی را با نام‌های بیست‌چهارده و بیست‌هجده برای بررسی اختصاصی و گزارش مسابقات جام‌های جهانی ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ تهیه و اجرا کرد.[۱۶][۱۷] او در سال ۱۳۹۷ نیز مجله لیگ قهرمانان اروپا که به صورت هفتگی از سوی اتحادیه فوتبال اروپا (یوفا) منتشر می‌شود را به زبان فارسی تهیه و گویندگی کرد.[۱۸]
فردوسی‌پور در طول فعالیت‌هایش در تلویزیون جوایز گوناگونی از جمله جوایز بهترین گزارشگر فوتبال، بهترین مجری ورزشی، بهترین چهره تلویزیونی و بهترین تهیه‌کننده را دریافت کرد.
مصاحبه‌ها
فردوسی‌پور پیرامون موضوعات مختلف فوتبال در ایران، همواره اهالی فوتبال را به برنامه‌هایش در تلویزیون دعوت کرده یا با آنان تماس تلفنی برقرار کرده‌است. او با اغلب بزرگان و اهالی فوتبال در ایران از جمله علی دایی،[۱۹] کارلوس کی‌روش،[۲۰] برانکو ایوانکوویچ،[۲۱] علی پروین،[۲۲] افشین قطبی،[۲۳] احمدرضا عابدزاده،[۲۳] حمید استیلی،[۲۴] فرهاد مجیدی،[۲۲] مهدی مهدوی‌کیا،[۲۵] جواد نکونام،[۲۶] وحید هاشمیان،[۲۷] آندرانیک تیموریان،[۲۶] علیرضا منصوریان،[۲۳] مهرداد پولادی،[۲۶] سید جلال حسینی،[۲۸] سردار آزمون[۲۹] و مهدی طارمی[۳۰] گفتگوی اختصاصی داشته‌است.
او در سطح بین‌المللی نیز با مارتین تایلر،[۳۱] لوئیس فیگو،[۳۲] ساموئل اتوئو،[۳۳] ژاوی هرناندز[۳۴] و کلارنس سیدورف[۳۵] مصاحبه کرد که حضور بی‌سابقه این مهمان خارجی در تلویزیون با حاشیه همراه شد.[۳۶] همچنین فردوسی‌پور در ۱۳۹۷ با جانی اینفانتینو، رئیس فیفا به گفتگو پرداخت اما این مصاحبه هرگز اجازه پخش پیدا نکرد که رسانه‌ها دلیل آن را مطرح کردن مواردی مانند دخالت نهادهای حکومتی در فوتبال ایران دانسته‌اند.[۳۷][۳۸]
ترجمه
عادل فردوسی‌پور سال‌ها پس از تجربهٔ ترجمه در روزنامهٔ ابرار ورزشی، در سال ۱۳۸۸ قراردادی را برای ترجمهٔ کتاب فوتبال علیه دشمن اثر سایمون کوپر که درونمایه‌ای فوتبالی-سیاسی دارد، با نشر چشمه امضا کرد.[۲] این اثر از مهم‌ترین آثار جهان در حوزه تأثیرگذاری پدیده فوتبال بر سیاست، جامعه، فرهنگ و تاریخ بود[۳۹] که با ترجمه او در بهار سال ۱۳۸۹ برای بار اول به چاپ رسید.[۴۰] او کتاب دیگری را با نام کتاب جامع فوتبال ترجمه کرد که دانشنامه‌ای ۴۰۰ صفحه‌ای و تمام‌رنگی دربارهٔ فوتبال است. این کتاب ترجمهٔ کتاب The Football Book است که در اردیبهشت ۱۳۹۱ توسط نشر بهشت منتشر، و در بیست و پنجمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی شد.[۴۱]
ترجمه‌های دیگر فردوسی‌پور در زمینهٔ روانشناسی و اثر رولف دوبلی هستند. کتاب هنر شفاف اندیشیدن از پرفروش‌ترین آثار در حوزه روانشناسی زندگی فردی در سال‌های اخیر بود که توسط او ترجمه و در سال ۱۳۹۴ به وسیله نشر چشمه منتشر شد.[۴۲][۴۳] این کتاب او در بیست و هشتمین نمایشگاه کتاب از سوی غرفه نشر چشمه رونمایی شد و به دلیل استقبال زیاد مردم پر فروش‌ترین کتاب این انتشارات شد.[۴۳] کتاب هنر خوب زندگی کردن نیز در سال ۱۳۹۷ توسط فردوسی‌پور ترجمه و توسط نشر چشمه روانه بازار شد.[۴۴] هنر خوب زندگی کردن پرمخاطب‌ترین کتاب ترجمه‌شده به وسیلهٔ فردوسی‌پور است و این کتاب پرفروش از چاپ سی و سوم نیز عبور کرده که آن را نشانهٔ شناخت درست فردوسی‌پور از نیازها و پرسش‌های کتاب‌خوانان ایرانی دانسته‌اند.[۴۵]
جدیدترین کتاب ترجمه شده فردوسی‌پور با نام پیگیر اخبار نباشید دربارهٔ «مضرات پیگیری اخبار» و همانند ترجمه‌های قبلی او اثر رولف دوبلی است که در سال ۱۳۹۹ توسط نشر چشمه منتشر شد.[۴۶] استقبال مردم از کتاب‌های فردوسی‌پور به حدی بوده که بارها تجدید چاپ شدند و در هنگام رونمایی برخی از این کتاب‌ها در نمایشگاه کتاب ازدحام جمعیت بسیار شکل گرفت.[۳۹][۴۵]
سایر فعالیت‌ها
فردوسی‌پور در سال ۱۳۸۴ با گروه اجراییِ نمایش «فنز» به نویسندگی و کارگردانی محمد رحمانیان همکاری داشت. او در این نمایش صداپیشهٔ یک گزارشگر فوتبال بود.[۴۷] فردوسی‌پور تعدادی از سری بازی‌های فوتبال تکاملی حرفه‌ای و فیفا را با همکاری بخش خصوصی به زبان فارسی گزارش کرده‌است.[نیازمند منبع] او در سال ۱۳۹۷ در مستند فرشاد آقای گل به کارگردانی جعفر صادقی که روایتی از زندگی فرشاد پیوس است، حضور داشت.[۴۸] او در مستند سمفونی حمید هم که روایتی از زندگی حمید علیدوستی است، به کارگردانی جعفر صادقی در سال ۱۴۰۱ حاضر بوده است.[۱]
گزارش فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰
پس از حدود ۲ سال دوری از گزارشگری، در ۲۸ آذر ۱۳۹۹ صفحه فارسی اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا اعلام کرد عادل فردوسی‌پور بازی فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰ بین پرسپولیس و اولسان هیوندای را از این صفحه به صورت لایو گزارش خواهد کرد.[۴۹][۵۰] فردوسی‌پور دربارهٔ سفرش به قطر گفت:
«به دعوت ای‌اف‌سی و برای گزارش بازی فینال می‌روم که از اینستاگرام رسمی ای‌اف‌سی به صورت زنده پخش خواهد شد و از این بابت خوشحالم که می‌توانم این مسابقه را برای مردم گزارش کنم.»[۵۱]
این اولین گزارش رسمی فردوسی‌پور پس از کنار گذاشته شدن از صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بود. در پی اعلام این خبر، تعداد دنبال‌کنندگان صفحه فارسی کنفدراسیون فوتبال آسیا در اینستاگرام تا زمان شروع مسابقه به بیش از دو میلیون و نهصد هزار رسید، اما در پایان آن کاهش یافت.[۵۲]
بر اساس آمار منتشر شده، تعداد بازدیدهای این لایو از مجموع بازدید فینال در پلتفرم‌های پخش آنلاین ایرانی بیشتر بود.[۵۳] بر اساس آمار اعلام شده از سوی کنفدراسیون فوتبال آسیا این پخش زنده رکورد خیره کننده ۴٫۶ میلیون بیننده را برجای گذاشته و حتی به‌طور میانگین، ۸۰۹ هزار ببینده در لحظه داشته‌است.[۵۴] در نهایت گزارش لایو عادل فردوسی‌پور در اکانت اینستاگرام AFC فارسی با ۸۰۹ هزار بیننده پنجمین لایو پربیننده دنیا و پربیننده‌ترین لایو فارسی شد.[۵۵] این رخداد رسانه‌ای را به «نقطه عطف تاریخ رسانه ایران» تعبیر کرده‌اند.[۵۶]
داوری جشنواره
عادل فردوسی‌پور و علی رویین‌تن، از سوی جشنواره فیلم‌های ورزشی ایران به عنوان داوران ایرانی جشنواره جهانی فیلم‌های ورزشی میلان ایتالیا در سال ۲۰۲۱ انتخاب شدند. بنابر اعلام دبیر جشنواره فیلم ورزشی، عادل فردوسی‌پور، چهره سرشناس حوزه رسانه ورزشی و علی رویین‌تن، رئیس هیئت داوران جشنواره فیلم‌های ورزشی ایران به عنوان داوران جشنواره جهانی فیلم‌های ورزشی میلان ایتالیا معرفی شدند.[۵۷]
محبوبیت و شیوه اجرا
عادل فردوسی‌پور یکی از محبوب‌ترین چهره‌های اجتماعی و تلویزیونی در ایران به شمار می‌رود.[۴۵][۵۸] مجلهٔ نیوزویک در سال ۲۰۰۹، به دلیل محبوبیت گسترده، او را به عنوان یکی از بیست فرد قدرتمند ایران در نظر گرفت.[۵۹] مجله ورلد ساکر او را «جان ماتسن ایران» نامیده‌است.[۵] با وجود حرف و حدیث فراوان، برنامه تلویزیونی او (۹۰) بیش از یک دهه همواره مورد توجه مردم قرار داشت و به یکی از چهره‌های معتبر و محبوب کشور تبدیل شد. میزان ارسال پیام‌های متنی بینندگان برنامه ۹۰ برای شرکت در نظرسنجی‌های فردوسی‌پور فقط تا سال ۲۰۱۱، به طور متوسط در هر برنامه حدود دو میلیون نفر بوده‌است.[۶۰]
انتشار خبر گزارش فینال لیگ قهرمانان آسیا ۲۰۲۰ توسط عادل فردوسی‌پور در صفحه اینستاگرام کنفدراسیون فوتبال آسیا باعث شد تا تعداد دنبال‌کنندگان صفحه فارسی AFC حدود سه میلیون نفر افزایش پیدا کند و همچنین این گزارش به پنجمین لایو پربیننده دنیا و پربیننده‌ترین لایو فارسی تبدیل شود که آن را نشان‌دهنده میزان بالای محبوبیت فردوسی‌پور در میان مردم تلقی کرده‌اند.[۶۱]
سیامک رحمانی، کارشناس رسانه و روزنامه‌نگار دربارهٔ محبوبیت فردوسی‌پور و دلایل آن بیان می‌کند: «عادل فردوسی‌پور در تلویزیون چهره متفاوتی است، زیرا راحت‌تر صحبت می‌کند، صراحت بیشتری دارد و با مخاطبانش، با صداقت برخورد می‌کند؛ برای همین، خیلی‌ها رویه‌اش را دوست داشته‌اند و محبوبیتش هم مختص به ورزش و فوتبال نبوده و نیست… او یکی از استانداردترین برنامه‌های تلویزیون را داشته‌است.»[۶۱]
زندگی شخصی
عادل فردوسی‌پور در ۱۱ مهر ۱۳۵۳ در یزد زاده شده[الف] اما اصالتاً اهل رفسنجان در استان کرمان است.[۶۲][۶۳][۶۴] او دارای مدرک کارشناسی ارشد مهندسی صنایع از دانشگاه صنعتی شریف است. عادل دوران دبستان را در مدرسهٔ ذوقی گذراند و با وجود علاقهٔ بسیارش به فوتبال، از درسش دور نشد و دیپلم خود را از دبیرستان البرز با معدل ممتاز گرفت. سرانجام، در رشتهٔ مهندسی صنایع دانشگاه صنعتی شریف پذیرفته شد و تحصیلات خود را در همین رشته و دانشگاه تا مقطع کارشناسی ارشد ادامه داد.[۲] او دکتریِ مدیریت رسانه از دانشگاه تهران دارد.[۶۵] عنوان پایان‌نامهٔ کارشناسی ارشد او «پیش‌بینی نتایج مسابقات فوتبال با استفاده از تحلیل‌های رگرسیونی» بود.[۶۶] او درس زبان تخصصی صنایع را در دانشگاه صنعتی شریف تدریس می‌کند[۶۷][۶۸] عادل فردوسی‌پور در انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸ از میرحسین موسوی حمایت کرده بود
