قرارداد کلید در دست،قرارداد پرکاربرد و تازه‌ای در اعطای مسئولیت طراحی و اجرا به پیمانکار است و اوست که باید کار را برای بهرهبرداری، با یک مبلغ و زمان ثابت انجام دهد. همچنین در این قرارداد کارفرما هیچگونه دخالتی در پروژه نکرده و در حقیقت هدف اصلی در این نوع قرارداد کاهش دخالت کارفرما در پروسه طراحی و ساخت است و کلیه اقدامات از طراحی تا اجرای پروژه بر عهده پیمانکار می باشد.
در این مطلب قرارداد کلید در دست و کاربردهای آن را بیان می‌کنیم.
قرارداد کلید در دست چیست؟
این قرارداد از جمله انواع قراردادهای بین‌المللی تجارت است. همانگونه که گفتیم مسئولیت طراحی و اجرا بطور کامل به عهده پیمانکار واگذار می‌شود و کارفرما و مشاور فقط در فرآیند مناقصه و نظارت بر کار پیمانکار دخالت خواهند داشت.
در قرارداد کلید در دست، پیمانکار اختیارات بسیار زیادی در همه امور فنی خواهد داشت و کارفرما پس از تکمیل پروژه، فقط با چرخاندن یک کلید می تواند به بهرهبرداری از تاسیسات اجرا‌شده بپردازد. نکته حائز اهمیت آن است که کارفرما ممکن است از این قرارداد صرفا برای بخشی از پروژه استفاده نماید؛ در این حالت پیمانکار تنها برای بخشی از کار مسؤولیت طراحی را بر عهده دارد و لازم به ذکر است که بخشی از یک پروژه که به صورت کلید در دست به پیمانکار واگذار شود را « Semi Turn Key یا Partial Turn Key می‌نامند.
مسؤلیت پیمانکار در قرارداد کلید در دست
در این نوع از قراردادها مسئولیت تمامی فعالیت‌های پروژه شامل طراحی، تامین تجهیزات، ساخت و راه‌اندازی بر عهده پیمانکار قرار گرفته و به عبارت دیگر کارفرما تمامی مسئولیت طراحی، تامین تجهیزات و ساخت پروژه را به یک پیمانکار داده و پیمانکار می بایست کلیه تعهداتی که صراحتا یا به حکم اوضاع و احوال قضیه و عرف قراردادی بر عهده گرفته است را انجام دهد.
نکته قابل توجه آن است که پیمانکار نسبت به هرگونه عیب در طراحی، ساخت و اجرا مسئول است و کارفرما نیازی به اثبات میزان خسارات وارده در نتیجه طراحی‌های ساخت معیوب ندارد و در نهایت هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود، پیمانکار مسئول خواهد بود و به عبارت دیگر فرض قانونی، مسئولیت پیمانکار بوده و بار اثبات عدم مسئولیت بر عهده وی می‌باشد.
در قرارداد نیز بر عهده پیمانکار تعهداتی درج میگردد که مهم‌ترین آنها عبارت است از:
1. امنیت اجرا
2. جبران خسارت
مزایا و معایب قرارداد پیمانکاری کلید در دست
قرارداد کلید در دست بی‌شک همچون سایر قراردادها شامل مزایا و معایبی است که به اختصار به چند مورد آنها اشاره می‌نماییم:
از جمله مزایای این قرارداد آن است که درگیری کارفرما به‌علت عدم حضور مداوم او در فرآیند طراحی و اجرا به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاهش می‌یابد، تلفیق مسئولیت‌های طراحی با اجرا باعث کاهش زمان اجرا و هزینه‌های پروژه می‌شود و کارفرما در بدو امر الزامات قراردادی و نیازهای فنی خود را اعلام می‌کند که این امر خود موجب شفافیت و عدم وجود ابهام در محتوای قرارداد میگردد.
از معایب قرارداد پیمانکاری کلید در دست می‌توان به موضع ضعیف کارفرما در مباحثی که پس از مذاکرات اصلی حادث می‌شود اشاره کرد. همچنین صرف نیرو و منابع زیاد به منظور اطمینان از قابلیت‌های پیمانکاران و کیفیت طرح‌های پیشنهادی آنها را می‌توان از معایب آن نام برد.
قرارداد کلید در دست چه کاربردی دارد؟
انعقاد قرارداد کلید در دست منحصر به حوزه یا موضوع خاصی نمی‌باشد و در تمامی حوزه‌ها امکان انعقاد و تحقق آن با اراده طرفین وجود دارد. بخش عمده قرارداد کلید در دست شامل تامین تجهیزات و نصب است، فلذا کنترل گسترده و فراگیر عملیات اجرایی ضرورتی نداشته و می‌توان در پایان فرآیند اجرایی، عملیات را کنترل نمود.
علاوه بر این در پروژه‌های صنعتی نیز قسمت عمده‌ای از تعهد قراردادی، تهیه و نصب تجهیزات بوده و متعاهدین که عموما كارخانه‌های سازنده این تجهیزات می‌باشند، بر نحوه طراحی و ساخت آنها نظارت داشته و محصول را به مدت عمر مفید آن ضمانت می‌نمایند فلذا در این پروژه‌ها، نظارت بر نحوه طراحی و ساخت تجهیزات در عالی‌ترین سطح ممکن موضوعیت و ضرورت دارد. با عنایت به این امر می‌توان نتیجه گرفت که در قراردادهای کلید در دست با موضوع موصوف می‌توان بدون نظارت گسترده، مسؤولیت كامل پروژه را به پیمانكار سپرد و در صورت بروز هرگونه مشكل در نتیجه عدم حصول خواسته‌های كارفرما و عدم تحقق تعهدات قراردادی، پیمانكار را ملزم به اصلاح و رفع نقص نمود و لازم به ذکر است که به همین جهت در پروژه‌های صنعتی بیشتر از قراردادهای کلید در دست مورد استفاده می‌شود. لیکن در پروژه‌های عمرانی مانند پروژه‌های ساخت سد و تونل که بخش قابل توجهی از کار مربوط به طراحی و ساخت احجام زیرزمینی است که تا حد زیادی ناشناخته هستند، واگذاری مسؤولیت کامل، بدون اعمال نظارت نباید صورت گیرد زیرا در این پروژه‌ها شکست نهایی در طرح، خسارات غیرقابل جبرانی را به بار آورده و در نتیجه در پروژه‌های عمرانی از سایر قراردادها همانند طراحی و ساخت استفاده می‌شود.
مولفه‌های اصلی در قرارداد کلید در دست
الف)طراحی پروژه
ب)سایت ساخت
ج)زمان اتمام پروژه
د)قیمت و پرداخت‌ها
ه)گارانتی عملکرد
ن)قوانین حاکم بر قرارداد
