شمارهٔ ۱۰۹ | پیشگامان | زهرا درزی
«رادرفورد آریس» متولد سال ۱۹۲۹ در انگلستان بود. پدر او یک مغازۀ چاپ عکس داشت که در آن مواد شیمیایی مختلفی برای چاپ عکس وجود داشت و همین سبب شد که رادرفورد در سنین کم با مواد شیمیایی سروکار داشته باشد و کمکم به شیمی و واکنشهای مربوط به آن جذب شود. بعد از ورودش به مدرسه بود که استعداد و علاقهاش به ریاضیات را هم کشف کرد. در نهایت در دانشگاه «کمبریج» به تحصیل در رشتۀ ریاضیات کاربردی و مکانیک سیالات پرداخت. لازم به ذکر است که در آن زمان مهندسی شیمی بهعنوان یک رشتۀ مستقل در دانشگاه کمبریج تدریس نمیشد و به همین دلیل بود که آریس ریاضیات خواند؛ اما تمرکزش را روی کاربرد ریاضیات در فرایندهای انتقال جرم و حرارت گذاشت، در این زمان بود که فهمید میتواند از معادلات ریاضی برای پیشبینی رفتار فرایندهای صنعتی استفاده کند.
بعد از فارغالتحصیلی، به مدت یک سال در صنعت به طراحی فرایند مشغول شد و سپس ازطرف دانشگاه «مینهسوتا» آمریکا از او بهعنوان پژوهشگر و استاد مهندسی شیمی که در آن زمان رشتهای نوظهور بود، دعوت شد. در زمان ورودش به دانشگاه مینهسوتا مهندسی شیمی رشتهای عمدتاً تجربی بود و بر پایۀ آزمایشهای صنعتی استوار بود؛ اما آریس یک هدف بزرگ داشت: تبدیل مهندسی شیمی به یک علم نظری بر پایۀ ریاضیات، مدلسازی و کنترل؛ زیرا او اعتقاد داشت که مهندسی یعنی ترجمۀ طبیعت به زبان ریاضی. تلاشها و کارهای او و همکارانش در دانشگاه مینهسوتا، تحول عظیمی در مهندسی شیمی به وجود آورد که میتوان گفت امروزه تقریباً تمام دورههای مهندسی شیمی مدرن در دنیا از ساختاری که آریس و همکارانش پایهگذاری کردند، پیروی میکنند.
ازجمله تأثیرات مهمش در مهندسی شیمی که باعث تبدیل مهندسی به شکل کنونی شد، میتوان به این موارد اشاره کرد: آریس نشان داد که میتوان رآکتورهای شیمیایی را با محاسبات ریاضی بهینه و ایمن کرد؛ قبل از وی مهندسان بر تجربه و آزمایش تکیه میکردند. او همچنین روش کنترل و پایداری فرایند را هم به دیگران آموخت؛ به کمک او مهندسان میتوانستند سیستم را ایمن نگه دارند و خطرات ممکن را پیشبینی کنند. علاوهبر اینها او مدلسازی ریاضی فرایند را هم به مهندسی شیمی اضافه کرد که به کمک آن بدون آزمایشهای زمانبر، فرایند را تحلیل و پیشبینی میکردند. او بیش از ۱۳ کتاب و ۳۰۰ مقاله منتشر کرد و برندۀ جوایز علمی متعددی شد، همچنین بعضی از کتابهای او هنوز هم در دانشگاههای جهان تدریس میشوند. در نهایت رادرفورد آریس سال ۲۰۰۵، در سن ۷۶ سالگی، در آمریکا چشم از جهان فروبست.
