زمان‌گویه‌ها | قسمت ششم | پارسا جلوانی
در قسمت قبل قول دادیم که برایتان از ایلام بگوییم. موضوع را با دوست همیشگی‌مان زروان مطرح کردم. او هم گل از گلش شکفت و گفت که دوستی قدیمی دارد که می‌تواند به ما کمک کند. در زیرزمینی عمیق درون زمین، بالاخره توانستیم دوستش اینشوشیناک(که او را بعداً بهتر خواهیم شناخت)را درحالی که داشت از درون سایه‌ها ظاهر می‌شد، پیدا کنیم. خبر خوب اینکه گویا او هم از خوانندگان زمان‌گویه‌ها است؛ اما از دستمان راضی نبود زیرا در قسمت صفرم ادعا کرده بودیم که «همه چیز از سومر آغاز شده است.» اما اینشوشیناک معتقد بود که این حرفمان خلاف عدالت است و حقیقت چیز دیگری است. ما هم از او خواهش کردیم که ما را با حقیقت آشنا کند.
قصد ما بر این بود که یک قسمت را به ایلام اختصاص دهیم؛ اما اینشوشیناک ما را به چنان اعماقی از تاریخ برد که به نظرم یک قسمت کافی نباشد.
تمدن‌های پیشاآریایی ایران، که متعلق به دوران پیش از مهاجرت آریایی‌ها به فلات ایران هستند، در نقاط مختلفی از فلات، در دوران پیش از تاریخ و آغاز تاریخ حضور داشته‌اند. از شهر سوختهٔ سیستان و تمدن جیرفت گرفته تا شوش ایلام و سیَلک کاشان. بررسی این تمدن‌ها نیاز به زمان و قسمت‌های فراوان دارد؛ اما ایلام به طوری خاص از بقیهٔ این تمدن‌ها متمایز است. از لحاظ قدمت، از قدیمی‌ترین این تمدن‌ها است(شهر شوش در ۴۳۹۵ پیش از میلاد وجود داشته و مردم آن به مرحلهٔ تمدن شهری رسیده بودند). ولی آن چیزی که ایلام را خاص می‌کند، دوام و پایداری آن تمدن است. بسیاری از تمدن‌های حاضر در فلات ایران پس از مدتی توسط رخدادهای طبیعی یا اقوام مهاجر از بین رفته‌اند؛ اما ایلام با وجود حمله‌های فراوان همسایگان خود، تمدنی زنده ماند و فرهنگ خود را کاملاً به ایرانی‌های دوران هخامنشی منتقل کرد. در واقع اکثریت نوشته‌های اداری دوران هخامنشی به زبان ایلامی هستند که این خود نشان از دیرپایی فرهنگ و تمدن ایلامی دارد.
ایلامی‌ها سرزمین خود را هَتَمتی می‌نامیدند. سومری‌ها آن را اِلام و اکدی‌ها آن را اِلامتو می‌گفتند. این سرزمین نقش بسیار پررنگی در ادبیات بین‌النهرینی به عنوان همسایه‌ای شرقی ایفا می‌کرد. در واقع سومر و ایلام همزمان شروع به شکل گرفتن کردند و از همان اول ارتباط بسیاری با همدیگر داشتند. شهرهای ایلامی، ترکیبی از شهرهای کم‌ارتفاعِ جلگهٔ خوزستان، مانند شوش، با شهرهایی پر ارتفاع مانند اَنشان درون کوه‌های زاگرس بودند. نام اَنشان را به خاطر بسپارید. این شهر را شاید بتوان مهم‌ترین شهر در تاریخ ایران نامید.
خب به نظرمان برای امروز بس است. قصد داشتیم ایلام را در یک قسمت توضیح دهیم و حالا معرفی مختصر آن، یک قسمت شد. به گمانمان تا چندین قسمت مهمان اینشوشیناک خواهیم بود.
تا قسمت بعدی، شما را بدرود.
