شمارۀ ۹۹ | نگاهی به پیگیری‌های یک سال و نیم اخیر دانشکده درخصوص طرح کوآپ | درسا سلسله
روزی روزگاری در فروردین سال ۱۴۰۲ در متن «بالأخره کوآپ» در شمارۀ ۸۸ نشریۀ دردانشکده دو وعدۀ ناهماهنگ داده شد: «کوآپ از تابستان برای ورودی‌های ۹۸ و ۹۹ راه خواهد افتاد؛ در غیر این صورت از مهرماه برای ورودی ۴۰۰ و ۴۰۱ اجرا خواهد شد» و دیگر سخن از مسئول دیگر دانشکده آن بود که «هیچ معلوم نیست که کوآپ به کجا خواهد رسید (؟!)»؛ گویا واقعاً هم هیچ معلوم نبود. در این متن قصد داریم به بررسی کلی نتایج پیگیری‌های انجام‌شده در این روند طی‌شده تا کنون، در این بازۀ زمستان ۱۴۰۱ تا تابستان ۱۴۰۳، در دانشکده نگاهی بیندازیم.
در سال گذشته به‌دنبال پیگیری‌های دورۀ نوزدهم شورای صنفی، یادداشت «چشم‌انتظار کوآپ» که در کانال نشریه منتشر شد و به‌دنبال آن درخواست جلسۀ مصاحبه با ریاست، معاونت دانشجویی و معاونت پژوهشی دانشکده از جانب نشریه -که بی‌جواب ماند-، بالأخره نام مهندسی شیمی در بین اسامی رشته‌ها، در فرم ثبت‌نام شرکت‌ها برای دورۀ دهم کوآپ که در کانال تلگرامی «دورۀ کار و آموزش پایدار دانشگاه صنعتی شریف» اعلام شده، به چشم می‌خورد. به بهانۀ این موضوع گفت‌وگویی با دکتر «طیبه حمزه‌لویان» توسط نشریه صورت گرفته که بخش‌هایی از این نوشته، از این مکالمه حاصل شده است.
کوآپ که بود و چه کرد؟
«دورۀ کار و آموزش پایدار (کوآپ-cooperative education)» دوره‌ای است که در آن دانشجوی متقاضی پس از ثبت‌نام، به شرکت طرف قرارداد دانشگاه اعلام آمادگی می‌کند و در صورت تأیید شرکت و سربلند بیرون‌آمدن از مصاحبۀ آن، به مدت دو ترم تحصیلی و دو ترم تابستان دانشجو به‌عنوان کارمند، با دریافت حقوق پایه در کنار بیمه، در آن شرکت مذکور مشغول به کار می‌شود. کوآپ به‌عنوان یک تجربۀ کاری چهارده‌ماهه در سه الگوی مختلف زمانی شامل دو نیم‌سال و دو تابستان کار، در سایت کوآپ دانشگاه معرفی شده است.
کوآپ ابتدا برای ایجاد تجربۀ کار به‌طور منظم و حرفه‌ای برای دانشجویان مهندسی کامپیوتر روی کار آمد و پس از آن، با درخواست «مرکز کاریابی»، از دانشکده‌های دیگر اعم از دانشکدۀ ما دعوت شد تا به این طرح بپیوندند. به دنبال همکاری سایر دانشکده‌ها با مرکز کاریابی، به‌تدریج به تعداد شرکت‌ها و دانشکده‌های همراه به این طرح اضافه شد تا جایی که در دورۀ نهم کوآپ نام هشت رشتۀ مختلف در آن به چشم می‌خورد.
از اهداف ذکرشدۀ کوآپ در آیین‌نامۀ آن می‌توان به آماده‌سازی دانشجویان برای ورود به صنعت، تعمیق یادگیری و اثربخشی آموزش دانشگاهی در عمل، بهبود موقعیت شغلی پس از تحصیل، تفکیک بازۀ درسی و شغلی دانشجویان در راستای بهبود کیفیت آن‌ها، افزایش ماندگاری دانشجویان در داخل کشور و افزایش قدرت کارآفرینی دانشجویان از طریق کسب تجربه در دنیای واقعی صنعت اشاره کرد. دیده شده دانشجویان پس از اتمام دور اول این طرح در شرکت مذکور، به‌صورت پاره‌وقت یا تمام‌وقت استخدام می‌شوند.
از شرایط آن می‌توان به حداقل معدل کل ۱۵ در زمان ثبت‌نام اشاره کرد. همچنین تعداد نیم‌سال‌های کارورزی به سنوات مجاز دانشجو (هشت ترم) اضافه می‌شود و نیازی به پرداخت شهریه‌ای فراتر نخواهد بود. از مفیدترین نکات این طرح می‌توان به قابلیت تطبیق آن با کارآموزی اشاره کرد. حتی با حضور در این طرح امکان پذیرش بدون آزمون مقطع کارشناسی‌ارشد (کردیت) نیز از شما سلب نمی‌شود؛ چراکه مدت زمان این طرح به سنوات مجاز آموزشی‌تان افزوده می‌شود (سنوات مجاز رفاهی قابل‌تمدید نیست).
درصورت اتمام موفقیت‌آمیز این ۱۴ ماه، گواهی شرکت در این طرح به شما تعلق می‌گیرد؛ اما اگر پس از اتمام نیم‌سال نهمتان نسبت به گذراندن هر دو نیم‌سال هفت‌ماهۀ کوآپ اقدامی نکنید، به‌منزلۀ انصراف خواهد بود و آن هفت ماه ابتدایی که طی کرده‌اید، به‌عنوان مرخصی از آن ترم برای شما لحاظ می‌گردد؛ البته گواهی شرکت در این طرح به شما تعلق نمی‌گیرد؛ اما همچنان قابلیت تطبیق با کارآموزی را دارد.
ولی حالا چرا؟
در اواسط دورۀ نوزدهم صنفی در جواب پیگیری کوآپ برای رشته‌های دانشکدۀ ما، مطرح شده بود که دلیل عدم اجرای این طرح برای این دانشکده، عدم وجود شرکت برای همکاری در این طرح است. در راستای پیگیری این موضوع نمایندگانی از صنفی با تعدادی از اساتید دانشکده جهت معرفی شرکت برای همکاری، جلساتی داشتند. با همکاری «دکتر عینی» و معرفی چند شرکت متوجه شدیم که مشکل اصلی حول نبود شرکت نیست! به کمک ایشان و پیداکردن راه ارتباطی با یکی از کارمندان کوآپ در مرکز کاریابی متوجه شدیم که حتی پیش از این، شرکت‌هایی برای جذب دانشجوی مهندسی شیمی متمایل بوده‌اند؛ اما چون دانشکده اعلام آمادگی برای حضور در این طرح نکرده بود، امکان این همکاری وجود نداشته است.
با راهنمایی کارمند کوآپ دانشگاه، از مراحل راه‌اندازی آن در دانشکده مطلع شدیم و گفته شد که پیگیری بخش عمده‌ای از این طرح با مرکز کاریابی خواهد بود. بخش‌هایی مثل معرفی این طرح به شرکت‌ها و ایجاد ارتباط آن‌ها با دانشگاه، نظارت بر آیین‌نامۀ این طرح در دانشکده و حتی تعریف حدود وظایف قابل‌انجام توسط دانشجو از مواردی است که لازم است توسط دانشکده صورت بگیرد. اگر در تمام این مدت که دانشجویان در انتظار وجود این طرح در دانشکده بودند این درخواست تمایل به حضور، توسط رئیس دانشکده به این مرکز اعلام می‌شد، خیلی پیش از این می‌توانستیم این طرح را در دانشکده اجرا کنیم. این موضوع به ریاست دانشکده منتقل شد و ایمیل درخواست مربوطه در اولین فرصت ارسال شد و سرانجام بعد از مدت‌ها، پیگیری این طرح توسط مسئولین دانشکده به‌طور جدی‌تری به جریان افتاد.
در میان اضافه‌شدن سایر دانشکده‌ها به این طرح از سال ۱۴۰۱، گفته می‌شود که چند مرتبه این مسئله در شورای آموزش دانشکده مطرح شده؛ اما با توجه به اینکه مسئولی برای پیگیری آن تعیین نشده بود، اقدامی در راستای آن انجام نمی‌شد. اجرای این طرح در هر دانشکده نیازمند فردی آگاه و پیگیر در این حوزه است که با مرکز کاریابی دانشگاه در ارتباط باشد؛ درحال‌حاضر کمیته‌ای برای پیگیری این طرح، متشکل از دکتر «طیبه حمزه‌لویان» از مهندسی شیمی، دکتر «شهاب‌الدین آیت‌اللهی» از مهندسی نفت و دکتر «حسین عسکری‌پور» به‌عنوان مسئول ارتباط با صنعت دانشکده تشکیل شده که نیازمند عضو چهارمی به‌عنوان مسئول کوآپ دانشکده است که در زمان گفت‌وگوی ما با دکتر حمزه‌لویان هنوز تعیین نشده بود. بااین‌حال به نظر می‌رسد که انتظارها برای اجراشدن این طرح در دانشکده، با معرفی یک فرد به‌عنوان مسئولی با هدف پیگیری و ثبت درخواست‌ها می‌توانست خیلی قبل‌تر به پایان برسد.
البته باید گفت که صرف میسرشدن امکان ثبت‌نام در این طرح، به معنی اجرای آن در دانشکده نخواهد بود. برای مثال باوجوداینکه نام رشتۀ مهندسی علم و مواد از زمستان ۱۴۰۱ در بین رشته‌های قابل‌ثبت‌نام وجود دارد ولی با پیگیری از دانشجویان متقاضی حضور در این طرح در این رشته، متوجه شدیم که با وجود شرکت در دو سری از کارگاه‌های پیش از ورود به این طرح، در دورۀ اول به‌دلیل نبود شرکت و در دورۀ دوم به‌دلیل کمبود حق انتخاب در بین شرکت‌ها و مشکلاتی مثل دوربودن محل شرکت، نتوانسته‌اند در این طرح شرکت کنند؛ پس به نظر می‌رسد صرف بودن نام رشته و دانشکده و حتی حضور در کارگاه‌های آمادگی این طرح، تضمینی برای اجرای موفق این طرح نیست.
دردِ دل دانشجویان
در آیین‌نامۀ کوآپ مطرح شده است که باوجوداینکه معرفی شرکت‌ها توسط دانشگاه انجام می‌شود، با این حال دانشگاه در مقابل عملکرد شرکت معرفی‌شده مسئولیتی نخواهد داشت؛ پس باز هم می‌توان دید که صرف امکان ثبت‌نام، تنها غول این ماجرا نیست؛ چراکه تعریف نامناسب مسئولیت برای متقاضی، می‌تواند از عوامل عدم دستیابی دانشجو به اهداف تعریف‌شده برای این طرح تلقی شود.
نگرانی‌هایی اعم از متغیربودن شرایط کشور برای کسانی که قصد اپلای دارند یکی دیگر از چالش‌های این طرح است؛ اینکه در این یک سالی که وقفه در فرایند اپلای می‌افتد، وضعیت و شرایط به چه شکل خواهد شد؟ یا اینکه آیا این فاصله‌ای که در فرایند تحصیل ایجاد می‌شود، می‌تواند خللی در عملکرد تحصیلی دانشجو در هنگام بازگشت به دانشگاه ایجاد کند؟ آیا با وجود دورۀ کارآموزی نمی‌توان به بخشی از دستاوردهای این طرح دست یافت و دیگر پا در این مسیر ۱۴ ماهۀ کوآپ به‌جای یک تابستان کارآموزی قرار نداد؟
از طرفی یکی از مواردی که مطرح می‌شود این است که ایدۀ اولیۀ این طرح برای دانشجویان مهندسی کامپیوتر بود و سپس تعمیم پیدا کرد؛ اما آیا این تعمیم با شرایط درستی بوده و ویژگی‌های خاص رشته‌های دیگر در آن مد نظر قرار گرفته شده؟ آیا سایر رشته‌های مهندسی قابلیت استفادۀ مفید از این طرح را دارند؟ برای مثال یک دانشجوی سال سوم مهندسی شیمی به‌تازگی می‌تواند به‌دلیل ماهیت رشته‌اش اظهاراتی دربارۀ شناخت آن بکند؛ آیا طبق الگوهای زمانی این طرح در سایت کوآپ که دو الگو از سه تای آن، از سال دوم آغاز می‌شود، حالت بهینه‌ای برای رشتۀ ما هم هست؟ پاسخ همۀ این پرسش‌ها منوط به آیین‌نامۀ دانشکده‌ای این طرح در دانشکده خواهد بود؛ اینکه آیا ساختار کلی این طرح این آزادی عمل را برای رشته‌های مختلف برای بهینه‌سازی آن می‌تواند قائل شود یا خیر.
