گفت‌وگویی با دکتر سید مبین فاطمی پیرامون مسائل آموزشی | شماره ۸۱ | رضا درخشان، پارسا ملکی اصل
قوانین آموزشی در بسیاری از موارد شفافیت لازم را ندارند و باعث سردرگمی دانشجویان و به دردسرافتادن آن‌ها می‌شوند. هم‌چنین در برخی از مواقع، خصوصا در دوران آموزش مجازی، این قوانین رعایت نمی‌شوند. به همین بهانه با معاونت آموزشی دانشکده، دکتر مبین فاطمی، مصاحبه‌ای در رابطه با مسائل آموزشی و مشکلات و سوالات دانشجویان داشتیم و سوالاتی از او پرسیدیم. در ادامه، خلاصه‌ای از این مصاحبه آورده شده است.
۱. یکی از گلایه‌های دانشجویان، برگزاری امتحانات و نحوه بارم‌دهی بوده؛ اکنون در ترم سوم مجازی هستیم و باید به پختگی لازم از طرف استاد و دانشجو رسیده باشیم. مشکلاتی مانند خرابی سامانه، عدم برقراری ارتباط مناسب از طریق ایمیل و ... توجیه خوبی ندارند. قوانین آموزشی درباره روش‌های برگزاری امتحان چه می‌گویند؟ مواردی مثل تغییر ناگهانی بارم‌بندی، زمان کم، سوالات بیش از اندازه سخت، دسترسی به صدا و تصویر در حین امتحان و... چه جایگاهی در چهارچوب قوانین آموزشی دارند؟
باتوجه به شرایط آموزش مجازی، پراکندگی نحوه گرفتن امتحانات و پاسخ دانشجو بسیار متفاوت است. بهتر است قبل از امتحان نهایی در قالب کوییز یا میان‌ترم تجربه‌ای در ارتباط با شرایط امتحان در اختیار دانشجو قرار داده شود. شبهه‌هایی در ارتباط با تقلب نیز وجود دارد، بنابراین زمانی که در امتحانات حضوری داده می‌شد باید تقلیل پیدا کند. استاد می‌تواند با توجه به شرایط، بارم را تغییر دهد؛ اما نه این‌طور که تاثیر امتحانی را صفر و دیگری را صد کند؛ بارم‌بندی اولیه را می‌توان اندکی تغییر داد. این پسندیده نیست که مثلا ابتدا گفته شود پایان‌ترم ۱۴ و میان‌ترم ۶ نمره است، اما در نهایت پایان‌ترم ۱۸ و میان‌ترم ۲ شود یا برعکس. دانشجو با توجه به صحبت اولیه برنامه‌ریزی‌هایی می‌کند که با این تغییر به مشکل می‌خورد. اگر استادی در شروع ترم، بارم‌بندی ارائه نمی‌دهد، دانشجو باید از او بخواهد آن را مشخص کند.
۲. تا چه حد امکان مساعدت درباره پیش‌نیازی و هم‌نیازی، خصوصا برای کارآموزی وجود دارد؟
گاهی اوقات، مخصوصا برای دانشجویان نفت، دروس تخصصی تنها یک بار در سال ارائه می‌شود. در رابطه با دانشجویان مهندسی شیمی با توجه به تعداد آن‌ها این مشکل کم‌تر رخ می‌دهد، اما در رشته نفت این امکان وجود ندارد. در واحدهایی که دو بار در سال ارائه نمی‌شود، اگر دانشجو درس را اخذ کرده و متاسفانه افتاده است، ممکن است اجازه برداشتن درسی که پیش‌نیاز آن را افتاده است، به خصوص اگر روی فارغ‌التحصیلی اثر بگذارد، به او داده شود؛ اما اگر آن پیش‌نیاز را برنداشته و می‌خواهد درسی را بردارد، اجازه به او داده نمی‌شود. برای دانشجویان مهندسی شیمی هم اگر روی فارغ‌التحصیلی تأثیر بگذارد، ممکن است اجازه هم‌نیاز کردن داده شود. در این موارد مسئله‌ای که متاسفانه بعد از ثبت‌نام رخ می‌دهد، این است که دانشجو برنامه‌اش را چک نمی‌کند و نمی‌بیند که چه درس‌هایی برایش ثبت شده و کلاس‌ها را شرکت نمی‌کند. دانشجویان حتما برنامه‌شان را چک کنند تا از اتفاقات ممکن باخبر شوند. هم‌چنین حتما ایمیل‌های خود را روزانه چک کنند تا اگر مشکلی بود، از آن مطلع شوند.
۳. در رابطه با اخذ درس‌هایی که در دانشکده خودمان ارائه می‌شود، از دانشکده‌های دیگر قوانین به چه صورت است؟ مثلا درس آمار و احتمال مهندسی که در دانشکده ما ارائه می‌شود با درس آمار و درس احتمال از دانشکده ریاضی تطبیق زده می‌شود؟
ما به اسم درس کاری نداریم. باید محتوای ارائه شده در آن بررسی شود؛ اگر مطابقت داشت، ممکن است تطبیق زده شود. ما سیلابس درس در دانشکده خودمان را با آن‌ها مقایسه می‌کنیم. اگر پوشش داده شده بود، به صورت چارت دانشکده خودمان تطبیق می‌زنیم؛ مثلا اگر به‌جای درس سه واحدی آمار و احتمال، دو درس دو واحدی آمار و احتمال اخذ شود، در صورت تأیید، به‌جای چهار واحد، سه واحد دانشکده خودمان تطبیق زده می‌شود. آن یک واحد باقی‌مانده نیز مازاد است. در کل بهتر است قبل از اخذ درس با استاد راهنما و معاون آموزشی مشورت شود.
۴. برخی از مراکز، درسی را برای اولین‌بار ارائه کردند که در قسمت توضیحات آن آمده:« در صورت موافقت آموزش دانشکده، این درس اختیاری محسوب می‌شود.» دانشکده ما این درس‌ها را قبول نکرد و آن‌ها را مازاد دانست؛ دلیل آن چیست؟
درسی که برای اولین‌بار ارائه می‌شود، نیاز است چند ترم از ارائه آن بگذرد تا محتوای آن فهمیده شود. حتی اگر بخواهیم درس را اختیاری حساب کنیم، باید در شورای دانشکده و شورای آموزش دانشکده بررسی شود و معاون آموزشی نمی‌تواند به تنهایی برای آن تصمیم بگیرد. این بررسی در همان زمان ارائه درس انجام شد، ولی تأیید نشد.
۴. بحثی که همیشه مطرح بوده، میانگین نمرات دروس دانشکده است. اکثر دروس دانشکده، میانگین ۱۳ تا ۱۴ دارند. سختی امتحان، اعمال نمودار و بالا و پایین کردن نمرات بعد از تصحیح و یا سطح پایین دانشجویان می‌تواند دلیل این میانگین باشد. آیا این قضیه مکتوب است؟
برای دروس تخصصی، عمل‌کرد دانشجویان در سال‌های مختلف تقریبا یکسان است و تغییر خاصی نمی‌کند. برای سوالات استاندارد (به حدی که دانشجویان قوی‌تر از دانشجویان ضعیف‌تر اندکی متمایز شوند)، این که میانگین ثابت باشد و کم‌ترین و بیش‌ترین نمرات مانند سال‌های قبل باشد، خود به خود اتفاق می‌افتد؛ اما درمورد معدل کل، به دلیل تاثیر دروس دیگر ممکن است متفاوت باشد.حالا اگر در درسی، معدل کلاس ۱۱ باشد و در امتحانی معدل ۱۷ شود، این نشان می‌دهد که امتحان استاندارد نبوده، و یا میانگین ۹ شود، این هم یعنی امتحان بیش از حد سخت بوده و استاندارد نیست.به‌هرحال، این سطح سوالات است که میانگین را مشخص می‌کند. این که می‌گویید نمرات را دست‌کاری می‌کنیم تا به میانگین خاصی برسیم درست نیست. اگر امتحان استاندارد باشد، خود به خود این اتفاق می‌افتد.
۵. یکی از معضلات دانشحویان، چارت ارائه دروس است. مثلا چارت مهندسی نفت برای بهار ۸۸ است. سال ۹۷ تصمیم گرفته شد که چارت جدیدی تهیه شود. تهیه آن به چه مرحله‌ای رسیده و چه زمانی می‌توانیم به آن دسترسی داشته باشیم؟
از همان تاریخ ما روی تغییر چارت دقیق‌تر شدیم. تغییر فقط جابه‌جایی یک سری واحدهای اختیاری و اجباری نیست؛ نه تنها خود درس‌ها، بلکه محتوای آن‌ها نیز باید به‌روز شود. بخش‌هایی جدید مانند مهارت‌آموزی برای برخی از درس‌ها تهیه کردیم و این کار در حال انجام است. من بیش‌تر در جریان مهندسی نفت هستم، اما فکر کنم مهندسی شیمی نیز به همین صورت است؛ عناوین و سبدها مشخص شده‌اند و در فاز بررسی محتوا هستیم، چه برای درس‌های قدیمی و به‌روزرسانی محتوای آن‌ها، چه درس‌های جدید و نحوه اجرا و مدیریت و محتوای آن‌ها در حال نهایی‌شدن هستند. ان‌شاالله تا انتهای این تابستان، حداقل مهندسی نفت به جمع‌بندی برسد و بتوانیم برای ورودی‌های ۱۴۰۱، سیلابس جدید داشته باشیم. اما نمی‌خواهیم تاریخ انتشار خاصی را قرار دهیم و کیفیت را فدای رساندن به زمان کنیم.
قصه قوانین آموزشی سری دراز دارد و در یک مصاحبه نمی‌توان به طور مفصل همه جزئیات را بررسی کرد. از دکتر فاطمی بابت زمانی که در اختیارمان قرار داده‌اند سپاس‌گزاریم. امیدواریم در دوران معاونت ایشان سردرگمی دانشجویان و سرپیچی از این قوانین به حداقل برسد.
